Είναι τεχνικά και οικονομικά εφικτό;
Η πρόκληση της άμβλυνσης της κλιματικής αλλαγής αλλά και της προσαρμογής σε αυτήν αποτελούν διακηρυγμένους στόχους της παγκόσμιας κοινότητας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) πρωτοπορώντας διεθνώς στο τομέα αυτό φιλοδοξεί και στοχεύει να καταστήσει κλιματικά ουδέτερη την Ευρωπαική Ήπειρο μέχρι το 2050 δηλαδή σε περίπου 30 χρόνια από σήμερα. Στα πλαίσια αυτά αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον η προοπτική να μετατραπεί τα προσεχή χρόνια η Κρήτη σε κλιματικά ουδέτερο διεθνή τουριστικό προορισμό (με αναφορά τις εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα τα οποία επιτείνουν την κλιματική αλλαγή) προσελκύοντας τους οικολογικά ευαισθητοποιημένους τουρίστες εναρμονιζόμενη ταυτόχρονα με τους στόχους της Ελλάδος και της Ε.Ε.
Οι εκπομπές ανθρακούχων αερίων στην ατμόσφαιρα από τη τουριστική βιομηχανία της Κρήτης προέρχονται από :
Α) Τη μεταφορά των τουριστών προς και από τη Κρήτη η οποία γίνεται κυρίως με αεροπλάνα και πλοία,
Β) Κατά τη διαμονή των τουριστών σε καταλύματα διαφόρων τύπων στο νησί, και
Γ) Την ενασχόληση των τουριστών στη Κρήτη σε διάφορες δραστηριότητες όπως ψυχαγωγία, επισκέψεις σε διάφορα μέρη τουριστικού, φυσιολατρικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος, τη διατροφή τους κ.α.
Σε όλους τους προαναφερθέντες τομείς καταναλώνονται κατά κύριο λόγο ορυκτά καύσιμα και ηλεκτρική ενέργεια η οποία παράγεται στη Κρήτη κυρίως από αυτά. Σχεδόν όλα τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται είναι υγρά πετρελαϊκά καύσιμα και κατά τη καύση τους εκλύεται διοξείδιο του άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα. Η μείωση των εκπομπών ανθρακούχων αερίων στην ατμόσφαιρα από τη τουριστική βιομηχανία της Κρήτης προϋποθέτει:
1. Τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας σε όλους τους τομείς μέσω της εξοικονόμησης ενέργειας και της αύξησης της ενεργειακής αποδοτικότητας, και
2. Την υποκατάσταση των χρησιμοποιούμενων ορυκτών καυσίμων (που είναι κυρίως πετρελαϊκά) σε όλους τους τομείς με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) η/και ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από αυτές.
Α) Άφιξη και αναχώρηση τουριστών
Το μεγαλύτερο μέρος των ανθρακούχων εκπομπών της τουριστικής βιομηχανίας της Κρήτης οφείλεται στην αεροπορική μεταφορά των τουριστών στο νησί καθώς και στην επιστροφή τους. Οι διεθνείς μετακινήσεις στη Κρήτη γίνονται κυρίως αεροπορικώς και συμβάλλουν κατά περίπου 75-80% στις συνολικές ανθρακούχες εκπομπές της τουριστικής βιομηχανίας. Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των μηχανών των αεροπλάνων και πλοίων μπορεί να επιτευχθεί μόνο σταδιακά ενώ η πιθανή χρήση εναλλακτικών καυσίμων με χαμηλές εκπομπές άνθρακα σε αυτές [όπως βιο-καυσίμων ή υδρογόνου που θα παράγεται από ΑΠΕ] δεν αναμένεται σύντομα τουλάχιστον για τα επόμενα 5-10 χρόνια. Συνεπώς δυνατότητες σημαντικής μείωσης των ανθρακούχων εκπομπών λόγω της μεταφοράς των τουριστών στη Κρήτη δεν είναι βραχυπρόθεσμα ορατές.
Β) Διαμονή των τουριστών σε καταλύματα στη Κρήτη
Οι τουρίστες κατά τη διαμονή τους σε τουριστικά καταλύματα στο νησί καταναλώνουν ηλεκτρική, θερμική και ψυκτική ενέργεια. Τα κύρια καύσιμα/ενέργεια που χρησιμοποιούνται σήμερα στα καταλύματα είναι πετρέλαιο, υγραέριο και ηλεκτρική ενέργεια (η οποία παράγεται κατά κύριο λόγο σήμερα στη Κρήτη από ορυκτά καύσιμα). Μεταξύ των ΑΠΕ χρησιμοποιείται σε κάποιο βαθμό η ηλιακή ενέργεια για παραγωγή θερμού νερού. Συνεπώς για τη μείωση των ανθρακούχων εκπομπών από τα τουριστικά καταλύματα της Κρήτης επιβάλλεται :
1. Η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας τους, και
2. Η υποκατάσταση των χρησιμοποιούμενων ορυκτών καυσίμων σε αυτά με τοπικά διαθέσιμες εναλλακτικές πηγές ενέργειας καθώς και η παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνουν με ηλιακή/φωτοβολταική ενέργεια. Οι υπάρχουσες τεχνολογίες γι αυτό είναι σήμερα ώριμες, αξιόπιστες και οικονομικές.
Γ) Διατροφή
Η διατροφή των τουριστών στη Κρήτη γίνεται με διάφορα προιόντα τα περισσότερα των οποίων δεν παράγονται στο νησί αλλά είναι εισαγόμενα. Κατά τη μεταφορά τους (αεροπορικώς, με πλοία και με οχήματα) χρησιμοποιούνται ορυκτά καύσιμα και εκλύονται θερμοκηπιακά αέρια. Η παραγωγή και χρήση ζωικών προϊόντων στη διατροφή τους συνεπάγεται αυξημένες εκπομπές ανθρακούχων αερίων στην ατμόσφαιρα. Συνεπώς η χρήση τοπικά παραγόμενων διατροφικών προϊόντων και η προτίμηση στη Κρητική διατροφή, με μειωμένη κατανάλωση ζωικών προϊόντων, θα συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών CO2 στην ατμόσφαιρα λόγω της διατροφής των τουριστών.
Δ) Δραστηριότητες των τουριστών στη Κρήτη
Οι επισκέπτες στο νησί επιδίδονται σε διάφορες δραστηριότητες που περιλαμβάνουν τη ψυχαγωγία τους και τη μετακίνηση τους σε μέρη πολιτιστικού, αρχαιολογικού και φυσιολατρικού ενδιαφέροντος. Οι μετακινήσεις τους γίνονται είτε με μέσα μαζικής μεταφοράς ή με ενοικιαζόμενα οχήματα τα οποία καταναλώνουν ορυκτά καύσιμα και εκλύουν CO2 στην ατμόσφαιρα. Η ηλεκτροκίνηση των οχημάτων στη Κρήτη δεν είναι ορατή σε σύντομο χρονικό διάστημα και μάλλον θα αργήσει. Στη περίπτωση των ηλεκτρικών οχημάτων η απαιτούμενη ηλεκτρική ενέργεια για τη φόρτιση των μπαταριών τους θα μπορούσε να παραχθεί από ΑΠΕ χωρίς περιβαλλοντική επιβάρυνση.
Δεδομένου ότι η αποσύνδεση της τουριστικής βιομηχανίας της Κρήτης με τα πετρελαϊκά καύσιμα (ιδιαίτερα αυτών που σχετίζονται με την άφιξη/αναχώρηση των τουριστών στη Κρήτη καθώς και τις μετακινήσεις τους στο νησί) δεν είναι τεχνικά εφικτή βραχυπρόθεσμα απομένει η δυνατότητα αντιστάθμισης των εκπομπών της. Η δυνατότητα αντιστάθμισης των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων καθιερώθηκε το 1997 με το πρωτόκολλο του Kyoto μέσω του μηχανισμού καθαρής ανάπτυξης (Clean development mechanism) όπου δόθηκε η δυνατότητα αγοραπωλησίας δικαιωμάτων εκπομπής θερμοκηπιακών αερίων. Αυτή μπορεί να επιτευχθεί:
Α) Με την αγορά δικαιωμάτων εκπομπών CO2 στην ατμόσφαιρα, και
Β) Με την υλοποίηση έργων αναδάσωσης ούτως ώστε τα αναπτυσσόμενα δένδρα να απορροφήσουν μέσω της φωτοσύνθεσης το εκλυόμενο CO2 από τη τουριστική βιομηχανία.
Δεδομένου ότι οι περισσότερες εκπομπές ανθρακούχων αερίων στην ατμόσφαιρα οφείλονται στις αεροπορικές μετακινήσεις των τουριστών έχει διερευνηθεί στο παρελθόν η δυνατότητα οικειοθελούς αγοράς από τους ίδιους τους επιβάτες των εκπομπών CO2 που αντιστοιχούν στην αεροπορική τους μετακίνηση. Δυστυχώς μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό των επιβατών αεροπλάνων έχει ανταποκριθεί θετικά σε μια τέτοια προοπτική. Εναλλακτικά θα μπορούσε η πολιτεία (σε συνεργασία με φορείς της βιομηχανίας του τουρισμού) να αγοράσει δικαιώματα εκπομπής CO2 ισόποσα με εκείνα που οφείλονται στη τουριστική βιομηχανία της Κρήτης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη χρηματοδότηση της υλοποίησης μεγάλων έργων σε αναπτυσσόμενες χώρες (σύμφωνα με το μηχανισμό καθαρής ανάπτυξης και το πρωτόκολλο του Kyoto) τα οποία έχουν σαν αποτέλεσμα τη μείωση της συγκέντρωσης CO2 στην ατμόσφαιρα (όπως έργα δημιουργίας μεγάλων αιολικών πάρκων, αναδάσωσης χέρσων εκτάσεων ή προστασίας των δασών από καταστροφές). Η δυνατότητα απορρόφησης του εκπεμπόμενου από τη τουριστική βιομηχανία της Κρήτης CO2 στην ατμόσφαιρα μέσω αναδασώσεων απαιτεί τη διαθεσιμότητα μεγάλων εκτάσεων οι οποίες είναι δύσκολο να βρεθούν στη Κρήτη και οι οποίες θα μπορούσαν να βρεθούν μόνο σε αναπτυσσόμενες χώρες.
Περισσότερες πληροφορίες για τη μετατροπή της Κρήτης σε κλιματικά ουδέτερο τουριστικό προορισμό είναι διαθέσιμες στο άρθρο του γράφοντος “Mitigation and compensation of CO2 emissions due to international tourism in the island of Crete, Greece” το οποίο δημοσιεύεται στο διεθνές Αγγλόφωνο επιστημονικό περιοδικό “Energy and Environment Research”, τεύχος 9(2) και το οποίο θα είναι το επόμενο διάστημα ελεύθερα διαθέσιμο στη διαδικτυακή διεύθυνση του περιοδικού http://www.ccsenet.org/journal/index.php/eer
