Ο Γιάννης Παπατζανής, ένας από τους μουσικούς που ξεχωρίζει στην κρητική μουσική σκηνή όχι μόνο για τις μουσικές του γνώσεις αλλά και για το ήθος του.
Mε αφορμή την εντυπωσιακή συναυλία στον Τσιβαρά, μιλά στα “Χ.ν.” για την κρητική μουσική και την εξέλιξή στο πέρασμα των χρόνων αλλά και το πρόγραμμα “Ρυθμός και Κρουστά”, το οποίο υλοποιήθηκε από κοινού από το Πανεπιστήμιο και το Πολυτεχνείο Κρήτης και είχε ως σκοπό την ένταξη παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες με βάση τον ρυθμό και τα κρουστά.
•Ξεκινώντας τη συζήτησή μας, να αναφερθούμε στη συναυλία στον Τσιβαρά. Μία μουσική σύμπραξη, που πρόσφερε συγκινήσεις στους παρευρισκόμενους.
Όσοι βρέθηκαν στον Τσιβαρά, άκουσαν τη μουσική της Κρήτης από μουσικούς όπως τον Γιώργη Ξυλούρη, που αποτελεί για τους υπόλοιπους από εμάς έμπνευση και αναφορά όχι μόνο για την καλλιτεχνική του προσφορά αλλά και το ήθος και ξεχωριστό ύφος του επάνω και κάτω από τη σκηνή. Ο Στέλιος Πετράκης έχει βραβευτεί και από διεθνείς διαγωνισμούς αλλά και από τον κόσμο της Κρήτης για το συνθετικό του έργο και τη δυνατότητα ως εκτελεστής να παίζει λύρα, λαγούτο και άλλα τοξωτά όργανα με ένα δικό του τρόπο κατά τη γνώμη μου αλλά και πολλών άλλων παρά πολύ καλά. Σε ό,τι αφορά στον Γιώργο Μανωλάκη καταφέρνει πάντα να κερδίζει το κοινό του στην Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό με τη μεγάλη δεξιοτεχνική του ικανότητα στο κρητικό λαγούτο αλλά και σε ό,τι όργανο πέσει στα χέρια του. Σε ό,τι με αφορά έχω την τύχη και την τιμή να συνεργάζομαι με τον καθένα από αυτούς ξεχωριστά και σε ζωντανές εμφανίσεις αλλά και σε δισκογραφικές παραγωγές. Σίγουρα ο Ψαρογιώργης και ο πατέρας του ο Ψαραντώνης για μένα είναι οι άνθρωποι που τα τελευταία είκοσι και πλέον χρόνια συνέβαλαν και συμβάλουν καθημερινά στη διαμόρφωση του τρόπου παιξίματος και ερμηνείας που καταθέτω με όση ψυχή έχω, όταν αυτό μου ζητηθεί, με την ευχή να το κάνω όσο καλύτερα μπορέσω σεβόμενος το κοινό που μας δίνει την ευκαιρία να μοιραστούμε μαζί του την συγκίνησή μας.
•Η κρητική μουσική εξελίσσεται συνεχώς αν και στη βάση της παραμένει παραδοσιακή. Κατά πόσο πιστεύετε ότι συμβάλει αυτό στη διατήρησή της ως άκουσμα από γενιά σε γενιά;
Τα αισθητικά πρότυπα και κριτήρια αλλά και οι μουσικοί της κάθε εποχής αφήνουν το στίγμα τους και κρίνονται από τους ακροατές αλλά και από τους συνεχιστές του κάθε μουσικού ιδιώματος ανά τον κόσμο. Έτσι και στην Κρήτη είμαστε τυχεροί γιατί κράτησαν πολλές γενιές με θυσία και μεγάλη καλλιτεχνική συμβολή άνθρωποι που τραγούδησαν και έπαιξαν μελωδίες και χορευτικές φόρμες, ώστε να μπορέσουμε σήμερα να πάρουμε τη σκυτάλη. Σε κάθε περίπτωση τα τελευταία χρόνια όσο ποτέ άλλοτε απ’ όσο ακούω και λένε μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι. Η μουσική της Κρήτης είναι σε πάρα πολλά σπίτια, χέρια, στόματα και πόδια μιας και το να χορεύεις σίγουρα σημαίνει πως ασχολείσαι με τη μουσική όπως και αν το κάνεις αυτό.
•Πριν από αρκετά χρόνια, τα κρητικά σχήματα που είχαν κρουστά, ήταν πολύ λιγότερα σε σχέση με σήμερα. Θεωρείτε ότι, πλέον, οι μουσικοί που ασχολούνται με τα κρουστά στην κρητική μουσική έχουν την αναγνώριση που τους αναλογεί;
Δεν ξέρω αν είναι θέμα αναγνώρισης ή νεοτερισμού που μοιάζει να διευρύνει το τελικό ηχητικό άκουσμα ενορχηστρωτικά σε ό,τι αφορά στο φάσμα αλλά και στην όποια δυναμική δίνουν τα κρουστά. Υπήρχαν σίγουρα στη μουσική της Κρήτης πολύ πριν τη διαδικασία της καταγραφής της προπολεμικά άλλωστε. Ο τρόπος που τελικά τα ξανασυστήνουμε δεν είναι πάντα επιτυχής και αυτό βέβαια αφορά και στο τι κάνω και εγώ. Χρωστάμε περισσότερη προσπάθεια, ταπεινά εκτιμώ και είναι το μόνο για το οποίο και δεσμεύομαι να συνεχίσω. Έχει πολύ δρόμο ακόμα πάντως και το φως μπορεί να το βλέπω αλλά είναι τις πιο πολλές φορές μακριά αν και κάποιες μικρές στιγμές που κοντοσιμώνουμε είναι αρκετές για να συνεχίσω όσο κι αν χρειαστεί τελικά.
•Με βάση μια πρωτότυπη ιδέα σας, δημιουργήθηκε το πρόγραμμα “Ρυθμός και Κρουστά”, που υλοποιήθηκε από κοινού από το Πανεπιστήμιο και το Πολυτεχνείο Κρήτης και είχε ως σκοπό την ένταξη παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες με βάση τον ρυθμό και τα κρουστά. Πώς προέκυψε αυτή η ιδέα;
Χρωστάμε στην κοινωνία γενικότερα περισσότερα πιστεύω από αυτά που η τυπική επαγγελματική μας ιδιότητα πολλές φορές δεσμευτικά μας υπαγορεύει. Η υπόθεση των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες αλλά και άλλες περιπτώσεις που αφορούν σε ασθενείς με θέματα στον εγκέφαλο ή στην κίνηση, ενηλίκους αλλά και παιδιά είναι μια πρόκληση που καλούμαστε με μια ομάδα ειδικών από το Πανεπιστήμιο αλλά και το Πολυτεχνείο Κρήτης να προτείνουμε εργαλεία μέσα από την τέχνη γενικότερα αλλά και ειδικά τον ρυθμό. Υπήρξαν παιδαγωγοί από το 1865 που ασχολήθηκαν πολύ σοβαρά και επιτυχώς με το θέμα του ρυθμού και της κίνησης στην παιδαγωγική διαδικασία και ασφαλώς και σήμερα τους έχουμε ως αναφορά. Επίσης στην Αγγλία και στην Αμερική συνομιλούμε με ομάδα από καλλιτέχνες και ειδικούς ψυχολόγους που και εκείνοι έχουν όπως και εμείς αγωνία να βρουν τρόπο να πάμε παρακάτω ένα τόσο σημαντικό για τα παιδιά μέσο στο να μπορέσουν να αισθανθούν καλύτερα, να μάθουν ευκολότερα και να αποφορτιστούν με τη συμβολή του ρυθμού, των κρουστών ως κεντρικό πυρήνα εντάσσοντας ωστόσο και τέχνες, όπως τον χορό και τη ζωγραφική. Σημαντική πρόκληση ασφαλώς και η ζητούμενη κοινωνική συνοχή μέσα από τέτοιες συλλογικές δράσεις.
•Περιμένατε την επιλογή του προγράμματος ως εθνική στρατηγική από το Υπουργείο Παιδείας της Σουηδίας για το 2018 – 2021;
Ασφαλώς και είναι εξαιρετικά τιμητικό να υιοθετεί ενα πρόγραμμα που ξεκινά από την Κρήτη μια χώρα που είναι πρώτη σε καινοτομία στην Ευρώπη, όπως η Σουηδία. Συνεργάζεται στο πρόγραμμα και ένα από τα σημαντικότερα Πανεπιστήμια της Βρετανίας αλλά και ένα Ινστιτούτο από την Κύπρο. Δεν εργάζεται κανείς γιατί κάτι περιμένει, σκύβει το κεφάλι και παλεύει να βγάλει ό,τι καλύτερο μπορεί σε μια χώρα που απαξιώνει συστηματικά και τη δημιουργία εν γένει αλλά και ότι καινοτόμο φέρνει ο οποιοσδήποτε εκτός “πλαισίου” και δομών που ούτως ή άλλως είναι ξεπερασμένες προ πολλού και κρατούν και το σχολείο όπως σε πολύ μέτρια επίπεδα. Εδώ βέβαια είναι σημαντικό να πω πως η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών είναι και δημιουργικά ανήσυχοι και αγωνιούν καθημερινά για το πώς θα κάνουν καλύτερα το λειτούργημα της διδασκαλίας. Όταν σε όλη την Κρήτη η συμμετοχή στο δικό μας πρόγραμμα ξεπέρασε τους 830 εκπαιδευτικούς και στα Χανια τους 350, μπορεί να καταλάβει πόσο πολύ η εκπαιδευτική κοινότητα επιζητά να αναπτυχθεί και να αναπτύξει νέα εργαλεία στη διδακτική της πρακτική.
•Τέλος, πιστεύετε ότι στα ελληνικά σχολεία η μουσική έχει την απαραίτητη αντιμετώπιση και θέση που θα έπρεπε;
Δεν θα έλεγα ότι είναι αυτή που θα έπρεπε και αυτή που της αξίζει στο σχολείο και βέβαια αυτό δεν αφορά μόνο στην τέχνη της μουσικής. Είναι ώρα να ζητήσει η ίδια η κοινωνία να πάει παρακάτω. Το σχολείο μπορεί να είναι μια αφορμή. Να δούμε την έννοια της πολιτείας συλλογικά να αξιώσουμε τομές χωρίς να μένουμε στα συστημικά πρότυπα που υπαγορεύει το παρόν εκπαιδευτικό σύστημα που ξεκάθαρα παρέχει εκπαίδευση αλλά όχι γνώση, κατάρτιση αλλά όχι μόρφωση.
