«Για μένα οι λέξεις αποτελούσαν και αποτελούν όπλα. Είναι ένα ταξίδι στην αναζήτηση της ελευθερίας» λέει στις “διαδρομές” η βραβευμένη συγγραφέας Ελένη Πριοβόλου. Η πρόσφατη επίσκεψή της στα Χανιά ήταν μια καλή ευκαιρία να μιλήσουμε μαζί της για τις αξίες και ιδέες που πραγματεύεται στα βιβλία της, για τη σημασία της ιστορικής μνήμης που όπως λέει: «βοηθάει την κατανόηση του σήμερα» αλλά και την επικαιρότητα του τελευταίου της πονήματος, όπου παρουσιάζεται η σύγκρουση του παλιού με το καινούριο, στα χρόνια του Εθνικού Διχασμού…
Ποια ήταν η αφετηρία για αυτό το μαγικό ταξίδι σας στην λογοτεχνία;
Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε και ήμουν παιδί. Δειλό, φοβισμένο, φιμωμένο. Χρόνια δικτατορίας. Σε ένα σχολείο με εκπαίδευση αυταρχική. Μιλούσα λίγο. Όμως όσα ένιωθα τα κατέγραφα. Και ένιωθα πολλά. Όσα δεν μπορούν να φανταστούν οι ενήλικες ότι μπορεί να αισθάνεται ένα παιδί.
Για μένα οι λέξεις αποτελούσαν και αποτελούν όπλα. Είναι ένα ταξίδι στην αναζήτηση της ελευθερίας. Μια μάχη καθημερινή με τα στοιχειά του κόσμου.
Στα βιβλία σας ασχολείστε με μεγάλα θέματα: ειρήνη, συνύπαρξη, αλληλεγγύη, δοτικότητα. Πόσο δύσκολο ή εύκολο είναι να μιλάς για αξίες σε μια εποχή που κυριαρχεί ο πόλεμος, ο φανατισμός, ο ρατσισμός;
Σε κάθε εποχή κυριαρχούσαν όλα όσα δεινά αναφέρετε. Η ιστορία της ανθρωπότητας είναι ολόκληρη μια πορεία αίματος, σφαγής, μισαλλοδοξίας, καταπάτησης των δικαιωμάτων, επικράτησης του ισχυρού και υποταγής του αδύναμου. Οι αξίες επίσης παραμένουν οι σταθερές ουτοπίες για τις οποίες αγωνίζονται οι άνθρωποι. Μέσα από το κυνήγι του ανέφικτου εξελίσσονται τα άτομα. Για τούτο και καταγίνομαι με πολιτείες ουτοπικές, όπως θα ήθελα να είναι και όπως ήθελα να τις ζήσω, εγώ και οι όλοι οι άλλοι.
Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος ενός πνευματικού Ανθρώπου, σε εποχές κρίσης;
Δηλαδή κάθε εποχή. Διότι οι κρίσεις είναι μέσα στον ιστό της κοινωνίας. Δεν υπάρχει ιστορική περίοδος που να μην επηρεάζεται η ζωή των ανθρώπων από τους πολέμους, την προσφυγιά, τα οικονομικά κραχ, τις δικτατορίες, αλλά και τα δεινά της φτώχειας. Ο κάθε άνθρωπος και ο κάθε πολίτης είναι υποχρεωμένος να παίρνει θέση. Γιατί όσο πιο πολλοί αντιδρούν τόσο αδυνατίζει το κακό.
Φυσικά ο λόγος και η στάση του λεγόμενου πνευματικού ανθρώπου έχει μια επιπλέον βαρύτητα. Επηρεάζει την κοινή γνώμη. Ο άνθρωπος καθώς φαίνεται έχει ανάγκη από πνευματικές ηγεσίες, τις οποίες η κάθε εποχή τις μυθοποιεί.
Όμως αυτή η τόσο ιδιαίτερη και ιδιότυπη κάστα προτιμάει να κρύβεται πίσω από το πνευματικό έργο. Το έργο είναι πιο δυνατό- ίσως- από συμπεριφορές. Διότι απέναντι στα πράγματα, ο εν λόγω, είναι άνθρωπος με όλες τις αδυναμίες και τους φόβους. Το έργο όμως βρίσκεται πέρα και πάνω από τις καταστάσεις. Άρα μέσω του έργου και όχι της φυσικής παρουσίας ο πνευματικός άνθρωπος είναι πάντα παρών αρκεί να υπάρχει η δυνατότητα προσέγγισης του έργου.
Φυσικά επειδή είναι και πολίτης και βιώνει με τον ίδιο τρόπο τις καταστάσεις, οφείλει να παίρνει θέση.
Με τη «Τριλογία των Αθηνών» ζωντανεύει η νεότερη Ελλάδα από τον 19ο αιώνα μέχρι και σήμερα. Μέσα από τον μύθο αναδεικνύεται η Ιστορία. Φαίνεται να δίνετε ιδιαίτερη έμφαση στην ιστορική μνήμη. Γιατί;
Διότι η εμβριθής μελέτη του παρελθόντος βοηθάει την κατανόηση του σήμερα. Οι κακές πολιτικές επιλογές που εφαρμόστηκαν στο παρελθόν, αποτελούν τη δομή ενός ολόκληρου συστήματος που αντανακλά στις ζωές μας έως σήμερα. Από την εποχή που η Ελλάδα αποκόπηκε από την Οθωμανική αυτοκρατορία, περιδιαβαίνει σε μια πολιτική κακοδαιμονία και υποτέλεια στα εκάστοτε οικονομικά συμφέροντα ντόπια και ξένα. Πέρασε από πολλές πτωχεύσεις και συνεχίζει ακόμα να πορεύεται μέσα σε ένα καταδικασμένο οικονομικό μοντέλο. Οι αιτίες βρίσκονται στο παρελθόν που πρέπει ο καθένας να το ψάξει, καθαρά χωρίς στεγανά και ιδεοληψία.
Μέσα από το μυθιστόρημα σας «Μετά φόβου», παρουσιάζεται η σύγκρουση του παλιού με το καινούριο, στα χρόνια του Εθνικού Διχασμού . Οι ηρωίδες διαλέγουν η καθεμιά το δικό της δρόμο. Και η ελευθερία και ο συμβιβασμός έχουν το δικό τους τίμημα. Θεωρείτε ότι έχει το βιβλίο σε αυτήν την εποχή μια επικαιρότητα;
Οι συγκρούσεις ανάμεσα στο παλιό και το νέο είναι ένα θέμα διαχρονικό και διατρέχει όλες τις εποχές. Αυτή η πάλη δίνει ώθηση στην κοινωνία. Αυτός ο αγώνας την ταρακουνάει όταν πέφτει στην αβελτηρία. Όσο για την ελευθερία αυτή υπάρχει σαν έννοια και σαν προσπάθεια προς κατάκτηση. Πρόκειται για μια ακόμα ουτοπία την οποία ο άνθρωπος κυνηγάει χωρίς να την κατακτά. Εκείνο που ίσως κερδίζει κατά την διαδρομή, είναι η αυτογνωσία.
Θεωρείτε ότι υπάρχει αναγνωστικό κοινό σήμερα; Διαβάζουν οι νέοι;
Θα αρχίσω από το τέλος. Ο μεγάλος αντίπαλος του βιβλίου είναι το ηλεκτρονικό μέσον από το οποίο υπάρχει πια εξάρτηση. Όμως το αναγνωστικό κοινό δεν ήταν ποτέ μεγάλο. Πάντα η μειοψηφία διάβαζε. Μπορώ να πω ότι στις μέρες μας το βιβλίο απέκτησε περισσότερους οπαδούς. Μια με τα προγράμματα φιλαναγνωσίας στα σχολεία, την δημιουργία αναγνωστικών λεσχών την περίοδο της κρίσης, το άνοιγμα αρκετών βιβλιοθηκών στην κοινωνία, το βιβλίο δεν κατέρρευσε. Παρά το γεγονός ότι, πρόθεση της πολιτείας δεν είναι να το στηρίξει αφού έκλεισε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, εν τούτοις οι αναγνώστες υπάρχουν και πολλαπλασιάζονται.
Πώς βλέπεται το μέλλον του έντυπου βιβλίου στην ψηφιακή εποχή;
Αν κρίνει κανείς από την χαμηλή ζήτηση των ηλεκτρονικών βιβλίων, μάλλον το έντυπο βιβλίο έχει ακόμα μακριά πορεία. Γιατί όσοι πραγματικά αγαπούν το βιβλίο το θεωρούν ζωντανό οργανισμό και βασικό αγαθό. Είναι συντροφιά και παρηγοριά.
