12 & 14 Νοεμβρίου 1944
Ανιστόρητοι, αδιάβαστοι, άσχετοι με το γεγονός, πεισματάρηδες κι αγύριστα κεφάλια, κάποιοι, εβδομήντα πέντε χρόνια μετά, επιμένουν, να περιορίζουν, την μεγαλύτερη μάχη της Εθνικής Αντίστασης στην Κρήτη, στα στενά γεωγραφικά όρια ενός μικρού χωριού, υποβαθμίζοντας, άθελα τους κατ’ αυτόν τον τρόπο, τη σημαντικότερη μάχη του ΕΛ.ΑΣ. ΟΧΙ ΚΥΡΙΟΙ, ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΠΑΝΑΓΙΑ, ΟΥΔΕΙΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΕΦΟΝΕΥΘΗ. Ορισμένοι τελούν εν συγχύσει, πιθανόν λόγο του ότι, εκεί ανηγέρθη το μνημείο.
Eχουν γραφτεί πολλές φορές: οι πρώτες βολές ρίφθηκαν, ανατολικά, στα όρια Κυδωνίας και Αποκορώνου στο χωριό Σαμωνάς, την νύχτα της 11ης Νοεμβρίου 1944 και το πεδίο της μάχης, έφθασε την επομένη, μέχρι το «Κλεφτοπέραμα» και τη δυτική πλευρά του επαρχιακού δρόμου προς Θέρισο. Συνολικό μήκος μετώπου, οδικώς περίπου 10 χιλιόμετρα. Δηλαδή σε όλη την περιοχή των Κεραμειών.
Τα γεγονότα είναι λεπτομερώς καταγεγραμμένα στα βιβλία μου «ΚΑΜΠΟΙ Η ΡΙΖΑ» και «ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ – ΦΟΝΙΚΑ ΒΕΝΤΕΤΕΣ», δι’ αυτό εδώ θα ασχοληθώ, ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ, με το που και ποιοί φόνευσαν, το πλείστο, τους Γερμανούς.
Ξεκινώντας από ανατολικά, στους Κάμπους ο Μ. Γ. ΞΗΡΑΚΗΣ, 72 ετών, πολιορκούμενος στο σπίτι του φόνευσε τρείς Γερμανούς, και οι λοιποί Καμπιανοί άλλους δύο. Οι νεκροί αποκομίσθηκαν από τους Κάμπους φορτωμένοι σε ζώα.
Στο Γέρο- Λάκκο, (κέντρικό μέτωπο) απέναντι από το οπλοπολυβόλο του Ευστρ. Φλεμετάκη, σε ομαδικό τάφο, στην άκρη του δρόμου, κάτω απ’ ένα δέτη, κουκλώθηκαν έξι Γερμανοί και λίγο παραπάνω ένας, οι λοιποί αποκομίσθηκαν.
Βόρεια στην πλαγιά κάτω από το χωριό Αγ. Γεώργιος, μπροστά από ένα τοίχο (ξερολιθιά χωραφιού) που κρατούσε ο ΕΛΑΣ, υπό τον ανθ/λγο Ιωαν. Πυροβολάκη, όπως ανέβαιναν οι Γερμανοί, έπαθαν πανωλεθρία, αποδεκατίσθει ένας λόχος και ο Κωστής Νταμπακάκης κάτω από την οικία του , στον Αι Γιώργη, πρωί – πρωί φόνευσε δύο.
Στο «Κλεφτοπέραμα», από τη σπηλιά του «Χαλασμένου», όπου διέμενε ο Λόχος Σφακίων, αποδεκάτισε την εμπροσθοφυλακή των Γερμανών, στον πυθμένα του Θερισιανού φαραγγιού, που αποτελείτο από ένα λόχο.
Δυτικά του δρόμου προς Θέρισο, δίπλα στο «Κλεφτοπέραμα», ο Θ. Ρ. ΒΙΓΛΗΣ, με διόπτρα και σε απόσταση περ. 700 μέτρων φόνευσε πέντε Γερμανούς, πέραν των λοιπών που εφόνευσε. Οι νεκροί αποκομίστηκαν, γυμνοί, τη νύχτα, από τους ναζί. Έτερος Γερμανός, εφονεύθει σε πατάρι στο γκρεμό του Θερισιανού φαραγγιού, από τον Ιωσ. Μπούχλη.
Περίπου 700 μέτρα νότια από το «Κλεφτοπέραμα», και δυτικά του επαρχ. δρόμου προς Θέρισο, φονεύθηκαν δεκατρείς Γερμανοί, απέναντι από το οπλοπολυβόλο του Α. ΓΙΩΡΓΙΛΗ, όπως ανέβαιναν την πλαγιά.
Εφονεύθηκαν κι άλλοι Γερμανοί, από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, και από ντόπιους σ’ όλο το μέτωπο.
Να ληφθεί υπ’ όψιν, ότι οι Γερμανοί, απ’ όπου μπορούσαν, τους νεκρούς τους, τους έπαιρναν.
Τέλος δια τους δύσπιστους, εξ όσων αφορά την ονομασία της μάχης, παραθέτω την Ημερήσια Διαταγή του 14ου Συντ. Πεζικού του ΕΛΑΣ, με ημερομηνία 22 Νοεμβρίου 1944:
«… ο εχθρός επετέθει την πρωίαν της 12ης τρέχοντος μηνός, κατά του μετώπου του 14ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, από Κάμπους μέχρι «Κλεφτοπεράματος» συμπεριλαμβανομένου….»
Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΣΤΥΛ. ΣΦΑΚΙΩΤΑΚΗΣ
ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ
Ο ΕΚ ΤΩΝ ΡΙΖΩΝ ΓΡΑΦΩΝ
Υ.Γ. ΠΕΡΙΣΟΤΕΡΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΜΟΥ.
Μερικοί από τους ήρωες της μάχης
Μ. Γ. Ξηράκης
Θ. Ρ. Βίγλης
Ευστρ. Φλεμετάκης
Α. Γιωργιλής.
