Μια ανάρτηση στο διαδίκτυο µου θύµισε µια παλιά εκδροµή, αλλά και µια σπουδαία στιγµή της ιστορία µας. Πριν από αρκετό καιρό, πηγαίνοντας προς την λίµνη Πλαστήρα κάναµε µια στάση εκεί που πριν 2500 χρόνια είχε γίνει µια σηµαδιακή µάχη. Η µάχη των Θερµοπυλών.
Σήµερα βέβαια ο τόπος δεν µοιάζει µε τα στενά όπου ο Λεωνίδας και οι πολεµιστές του είχαν εγκλωβίσει τις µυριάδες του Ξέρξη το 480 π.Χ. Οι προσχώσεις του Σπερχειού ποταµού έχουν µεταµορφώσει το παλιό πέρασµα των 15 µέτρων που µε το ζόρι περνούσε µια άµαξα, σε µια ευρύχωρη κοιλάδα 2-3 χιλιοµέτρων. Τότε, ήταν η µοναδική δίοδος από όπου µπορούσες να περάσεις από την Θεσσαλία στην υπόλοιπη Ελλάδα. Αυτό το καθιστούσε αµέσως το στρατηγικότερο σηµείο της περιοχής και ένα µέρος όπου η αριθµητική υπεροχή των περσικών στρατευµάτων εκµηδενιζόταν.
Όταν οι Έλληνες πληροφορήθηκαν ότι ο βασιλιάς των Περσών, ο Ξέρξης ετοίµαζε εκστρατεία εναντίον τους, αντιµετώπισαν το θέµα µε µεγάλη περίσκεψη. Με πρωτοβουλία της Σπάρτης το 481 π. Χ. συνήλθε στον Ισθµό το συνέδριο της Κορίνθου όπου οι αντιπρόσωποι των πόλεων (πρόβουλοι) πήραν καθοριστικές αποφάσεις για τη σωτηρία της Ελλάδας. Κατ’ αρχάς αποφάσισαν να παρατήσουν τις µεταξύ τους έριδες και να αντιµετωπίσουν το γεγονός ενωµένοι. Και αποφάσισαν ότι ο αγώνας θα ήταν µέχρις εσχάτων. Την αρχηγία των Ελληνικών δυνάµεων ανέλαβαν οι Σπαρτιάτες. Στο επόµενο συνέδριο το 480 π.Χ. προελαύνοντος του Ξέρξη, οι πρόβουλοι αποφάσισαν να παρατάξουν µια πρώτη αµυντική γραµµή. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε να παραταχθούν στην κοιλάδα των Τεµπών. Έµαθαν όµως ότι ο Ξέρξης θα µπορούσε να παρακάµψει αυτό το πέρασµα και έτσι η γραµµή άµυνας µετατέθηκε νοτιότερα, στα στενά των Θερµοπυλών όπου οι αµυνόµενοι θα µπορούσαν να έχουν και την προστασία του Ελληνικού στόλου, στο Αρτεµήσιο. Πράγµατι η ναυτική δύναµη λειτούργησε ως φράγµα για τα πλευρά και τα νώτα του Λεωνίδα. Επί δύο µέρες απέκρουε τις επιθέσεις του Περσικού στόλου. Η κυριότερη ναυµαχία δόθηκε την τρίτη µέρα, έληξε όµως χωρίς αποτέλεσµα, λόγω της θαλασσοταραχής.
Εκεί λοιπόν στο στενό των Θερµοπυλών, εκεί που οι Φωκαείς είχαν κατασκευάσει παλιότερα ένα τείχος σαν φράγµα, ο βασιλιάς των Σπαρτιατών Λεωνίδας, αρχηγός µιας στρατιωτικής δύναµης περίπου 7,000 ανδρών, παρατάχθηκε για να αντιµετωπίσει το στρατό των Περσών που ο παππούς Ηρόδοτος τον ανεβάζει στο τεράστιο νούµερο των 5,283,220 ανδρών.
Ο Λεωνίδας, ένας από τους 2 βασιλιάδες της Σπάρτης, απόγονος, κατά τον Ηρόδοτο του Ηρακλή, διάλεξε 300 από τους συµπολίτες του, µε κριτήριο να είναι παντρεµένοι και να έχουν παιδιά (για να µη αφήσουν τη γενιά τους χωρίς συνέχεια), αποχαιρέτησε τη γυναίκα του, Γοργώ, µε την παραίνεση αν δεν γυρίσει ζωντανός να παντρευτεί έναν γενναίο άνδρα και να κάνει γενναία παιδιά και παράταξε τον στρατό του στις Θερµοπύλες, χωρίς να λογαριάσει τη διαφορά µεγέθους των δικών του µε τις εχθρικές δυνάµεις.
Ο Ξέρξης αφήνει να περάσουν τέσσερεις µέρες, νοµίζοντας ότι οι αµυνόµενοι θα φοβηθούν και θα φύγουν. Κάποια στιγµή στέλνει έναν ιππέα για να δει ποιοι είναι αυτοί που τολµούν να τα βάλουν µαζί του και να παρατηρήσει τι έκαναν. Τι έκπληξη! Οι Έλληνες ξένοιαστοι γυµνάζονταν και χτένιζαν τα µαλλιά τους. Μάλιστα, αν και είδαν τον κατάσκοπο δεν έκαναν τον κόπο ούτε καν να τον καταδιώξουν.
Οι ιστορικοί διασώζουν δύο περιστατικά που δείχνουν µε ενάργεια, το χαρακτήρα των αγωνιζοµένων. Το πρώτο, που είναι και ευρύτερα γνωστό, είναι η απάντηση του ∆ιηνέκη όταν κάποιος του είπε ότι οι Πέρσες είναι τόσοι πολλοί που όταν θα έριχναν βέλη δεν θα φαινόταν ο ήλιος. «Καλύτερα», απάντησε αυτός, «θα αγωνιζόµαστε ὑπό σκιάν». Το άλλο είναι η απάντηση του ίδιου του Λεωνίδα όταν του είπαν πως οι εχθροί βρίσκονται «πλέον ἐγγύς». Κι αυτός ατάραχος. «Καί ἡµεῖς αὐτῶν». Κι εµείς βρισκόµαστε το ίδιο κοντά σε εκείνους.
Ο Ξέρξης παρ’ όλο που τον προειδοποίησαν για την ανδρεία των Σπαρτιατών δεν µπορούσε να πιστέψει ότι υπήρχαν άνθρωποι που θα τολµούσαν να αντιταχθούν στο πλήθος του στρατού του γι αυτό και έγραψε στον Λεωνίδα: «πέµψον τά ὃπλα». Εισέπραξε το µεγαλοπρεπέστατο «µολών λαβέ» δηλαδή «αφού έρθεις, πάρε τα».
Την πέµπτη µέρα θεωρώντας πλέον την παραµονή των Ελλήνων αναίδεια, προστάζει επίθεση. Τι έκπληξη, όµως, για τον βασιλέα! Ο στρατός του αποτυγχάνει. Τι και αν διατάσσει να ριχτούν στη µάχη οι καλυτερότεροι του, οι Αθάνατοι. Ούτε κι αυτοί τα καταφέρνουν. Καθισµένος ο βασιλέας κάπου ψηλά παρακολουθεί τη συντριβή των ανδρών του και πετάγεται, λένε, τρεις φορές, έντροµος. Συνεχώς εξαπολύει νέες επιθέσεις µε την ελπίδα ότι η µικρή δύναµη των Ελλήνων θα κουραστεί. Απογοητεύεται όµως. Γιατί ο Λεωνίδας παρατάσσει τη δύναµη του στην πρώτη γραµµή εναλλάξ, κατά έθνη, λέει ο παππούλης Ηρόδοτος. Έτσι καταφέρνει να κρατά το µικρό του στρατό ακµαίο. Από τους συµµάχους του, έχει στείλει τους Φωκαείς να φυλάξουν την Ανοπαία ατραπό, το µοναδικό µονοπάτι που διασχίζει το όρος Καλλίδροµο και η οποία οδηγεί στα µετόπισθεν του.
Το τέλος της δεύτερης µέρας βρίσκει τον Ξέρξη σε αµηχανία µη γνωρίζοντας πώς θα ξεπεράσει το εµπόδιο που βρέθηκε στο δρόµο του. Τότε παρουσιάζεται µπροστά του, ο από µηχανής θεός, ο Εφιάλτης ένας ντόπιος βοσκός, που µε αντάλλαγµα γενναία αµοιβή, του αποκαλύπτει το µυστικό της Ανοπαίας ατραπού. Ο Ξέρξης ενθουσιασµένος γεµίζει τον προδότη δώρα και τον θέτει επικεφαλής ενός αγήµατος 10,000 ανδρών που, νύχτα το οδηγεί από το πέρασµα, στα µετόπισθεν των Ελλήνων για να τους περικυκλώσουν. Από το στρατόπεδο των Περσών, κάποιος Τυραστιάδας από την Κύµη αποδρά και προφταίνει τα νέα στον Λεωνίδα. Στη σύσκεψη που έγινε, ο Λεωνίδας κατανοώντας το διαφαινόµενο τέλος της µάχης διώχνει τους συµµάχους που είχε µαζί του, για να µπορέσουν να βοηθήσουν από άλλο σηµείο τον αγώνα και αποφασίζει ότι µόνο οι δικοί του 300 θα παραµείνουν να φυλάξουν τα στενά. Γιατί, εκείνοι που ηγούνται της Ελλάδος πρέπει να πεθαίνουν µε προθυµία, αγωνιζόµενοι για τα πιστεύω τους. Μαζί του αποφάσισαν να παραµείνουν και οι 700 Θεσπιείς, εµφορούµενοι κι αυτοί από τις ίδιες ιδέες και αρχές. Έµειναν επίσης και 400 Θηβαίοι, «οὐ βουλόµενοι», λένε οι ιστορικοί, «οἰωνεί ὅµηροι». Μαζί µε τους εναποµείναντες έµεινε και ο Ακαρνάνας µάντης Μεγιστίας.
Εν τω µεταξύ οι 10,000 Πέρσες µε αρχηγό τον Υδάρνη και οδηγό τον Εφιάλτη ανεβαίνουν το βουνό και καταφέρνουν να αιφνιδιάσουν τους Φωκαείς, που αποσύρονται σε µια ψηλότερη κορυφή και αφήνουν το πέρασµα ελεύθερο.
Ο Λεωνίδας ψυχανεµιζόταν το αποτέλεσµα της µάχης. Ο µάντης Μεγιστίας είχε δει στα σφάγεια των θυσιών, δυσοίωνα σηµάδια. Ένας παλιός χρησµός προφήτευε ότι για να σωθεί η Σπάρτη έπρεπε να πεθάνει ένας βασιλιά της. Οδηγηµένος λοιπόν από ένα υψηλό αίσθηµα τιµής, αλλά και από τις αρχές που είχε γαλουχηθεί από µικρό παιδί αποφασίζει να παραµείνει εκεί και να θυσιαστεί χάριν της ελευθερίας όλων των Ελλήνων. Ξηµερώνοντας η τρίτη µέρα δίδει εντολή στους άνδρες του να γευµατίσουν, γιατί το βράδυ θα δειπνήσουν στον Άδη και προωθεί τη µικρή του δύναµη στο πλατύτερο σηµείο του στενού, πιο µπροστά από τις θέσεις που είχαν πολεµήσει τις προηγούµενες µέρες. Σαν να περιγελά την αριθµητική υπεροχή του αντιπάλου.
Οι επιθέσεις των Περσών αποκρούονται και οι εχθροί αρχίζουν να υποχωρούν, πανικόβλητοι. Από πίσω οι αξιωµατικοί τους χτυπούν µε µαστίγια για να τους αναγκάσουν να γυρίσουν και να πολεµήσουν. Κάποιοι πέφτουν στην θάλασσα. Κάποιοι άλλοι ποδοπατιούνται από τους δικούς τους. Οι Έλληνες προσπαθούν να προκαλέσουν όση µεγαλύτερη φθορά µπορούν, προτού φανεί η δύναµη του Υδάρνη που θα τους περικυκλώσει. Όταν τα δόρατα µε τα οποία µάχονται σπάσουν, µάχονται µε τα ξίφη. Σε λίγο µάχονται σώµα µε σώµα. Τότε σκοτώνεται ο Λεωνίδας. Οι Πέρσες προσπαθούν να πάρουν το σώµα του. Τέσσερεις φορές τους απώθησαν οι δικοί του και έσωσαν το κορµί του σκοτωµένου βασιλιά τους.
Όµως εµφανίζεται στα νώτα τους ο στρατός του Υδάρνη. Αλλάζουν τακτική και επιστέφουν στο πιο στενό σηµείο πίσω από το τείχος, όλοι, εκτός των Θηβαίων που προχωρούν προς τους εχθρούς µε σηκωµένα τα χέρια και παραδίδονται. Πίσω από το τείχος, υπάρχει ένας λοφίσκος ή έσχατη γραµµή άµυνάς τους. Εδώ, κυκλωµένοι από παντού, πολεµούν µε τα ξίφη, όσοι τα έχουν, µε τα δόντια όσοι δεν τα έχουν και πέφτουν όλοι νεκροί γύρω από το σώµα του νεκρού αρχηγού τους. Οι Πέρσες, λένε οι ιστορικοί δεν θέλησαν, ούτε αυτή την ύστατη στιγµή, να συγκρουστούν µαζί τους σε µάχη σώµα µε σώµα. Τους κύκλωσαν από τα πλάγια και τους αποτέλειωσαν µε τα δόρατα και τα βέλη τους. Τέτοιο φόβο τους είχαν!
Το αποτέλεσµα δείχνει ότι ο Λεωνίδας και οι πολεµιστές του ηττήθηκαν. Μα τι ήττα είναι αυτή! Πιο µεγαλειώδης και πιο ξακουστή από την πιο υπέρλαµπρη νίκη. Μια ήττα που σηµάδεψε τόσο τους νικηµένους όσο και τους νικητές. Μια ήττα που έχει αφήσει το αποτύπωµά της στην παγκόσµια ιστορία και που ακόµα µέχρι σήµερα συζητιέται και παράγει έργα, καλλιτεχνήµατα και ιδέες.
