Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε/ την πίκρα της ζωής. Όντας βυθίσει/ ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσει,/ μην τους κλαις, ο καημός σου όσος και να’ ναι!/ Τέτοιαν ώρα οι ψυχές διψούν και πάνε/ στης Λησμονιάς την κρουσταλλένια βρύση/·μα βούρκος το νεράκι θα μαυρίσει/ α στάξει γι’ αυτές δάκρυ, όθε αγαπάνε./ Κι αν πιουν θολό νερό, ξαναθυμούνται,/ διαβαίνοντας λιβάδια απ’ ασφοδίλι,/ πόνους παλιούς, που μέσα τους κοιμούνται./ Α δεν μπορείς παρά να κλαις το δείλι./ τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν·/ θέλουν μα δε βολεί να λησμονήσουν.
(Λ. Μαβίλης, Λήθη)
O άνθρωπος έρχεται στη ζωή με κλάμα και φεύγει με κλάμα. Οταν έρχεται, κλαίει ο ίδιος. Αντίθετα οι άλλοι τον υποδέχονται με γέλια και χαρές. Και, όταν φεύγει, τον κλαίνε οι άλλοι. Τον κλαίνε και τον μοιρολογούν. Ο καθένας με τον δικό του τρόπο.
Δεν έχω άλλη συλλογή μόνον το να λυπούμαι,/ μηδ’ άλλα λόγια να μιλώ, παρά μοιρολογούμαι./ Άλλοι δεν μπορούν να πουν ούτε μοιρολόγια:/ Έχασα το λογαριασμό κ’ έχασα το ρολόγι/ και δεν μπορώ να σου το πω τ’ όμορφο μοιρολόγι!
Του καθενός ο πόνος για την απώλεια του δικού του ανθρώπου εκδηλώνεται διαφορετικά.
Κάποιοι εξωτερικεύουν πολύ τον πόνο τους και κάποιοι τον κρατούν μέσα τους, ενίοτε τον σιγοψιθυρίζουν, τον σιγανοτραγουδούν, κλεισμένοι στη μοναξιά και στη σιωπή τους, και τον χαράζουν, τον αποτυπώνουν στο άψυχο χαρτί, για να του δώσουν διάρκεια, ποτίζοντας το, το χαρτί, με το δάκρυ τους. Τον κάνουν στίχους. Τον κάνουν ποίηση.
Σ’ αυτήν την περίπτωση, φίλες και φίλοι, ανήκει και η συντοπίτισσά μας Γιώγια Κοματσουλάκη – Σιώκου. Η Γιώγια έχει χαράξει, έχει σμιλεύσει επάνω στο άψυχο χαρτί, με ανεξίτηλα γράμματα, τον πόνο της για το φευγιό, την αναχώρηση από τούτον τον μάταιο κόσμο, του Σωτήρη, του πολυαγαπημένου της συζύγου.
Και συνεχώς ψάχνει στις αμμουδιές των Αγίων Αποστόλων, αναζητώντας να βρει ίχνη από τα πέλματά του. Τον αναζητά διαρκώς και τον περιμένει να γυρίσει, όπως όλοι περιμένουμε κάποιον δικό μας.
Ανατολικά του αστερισμού της Γραμβούσας,/ κάτω από τα Λευκά Όρη,/ εδώ, στην κοραλλένια αμμουδιά/ των Αγίων Αποστόλων που τόσο αγάπησες,/ με τις δαντελένιες συστάδες από ρείκια,/ στη χρυσορόδινη γραμμή/ απεγνωσμένα αποζητώ/ τα ίχνη του πέλματός σου/ που άφηνες κατά μήκος των αιώνων,/ στο θαλασσινό αγέρι,/ μαϊστραλίζοντας στο άπειρο/ το τελευταίο καλοκαίρι. (σελ. 59)
Η ποιήτρια δεν αναζητά μόνο ίχνη των πελμάτων του αγαπημένου της Σωτήρη στους Αγίους Αποστόλους, αλλά συχνά – πυκνά τρικλίζοντας βαδίζει ανάμεσα στα μνήματα, για να τον “βλέπει” και να συνομιλούν.
Καθώς μια μαύρη γάτα,/ φαγωμένη στον λαιμό,
τη Μεγάλη Σιωπή/ ολοένα διασχίζει. (σελ. 45)
Τον αναζητά, τον επισκέπτεται και τον περιμένει. Και γι’ αυτό φροντίζει κάθε μέρα:
Ενα καντήλι θαμπερό θ’ ανάφτ’ όλον τον χρόνο/ α’ ρθεις, Σώτο, καμιά φορά, να σ’ οδηγά στο δρόμο.
Στη “Μεγάλη Σιωπή” διαφαίνεται η μεγάλη αγάπη της ποιήτριας για τον άγγελο της ζωής της, ο οποίος τώρα ταξιδεύει σε Αρχιπέλαγος Αθανασίας.
Κάποτε έναν κόκκο άμμου/ κράτησες σφιχτά,/ τώρα σε αρχιπέλαγος Αθανασίας/ ταξιδεύεις./ Τη Ζωή σου δώρισες στη Θάλασσα,/ Τη Σκέψη σου στην Ελευθερία./ Την Ψυχή σου στους ανθρώπους/ δώρισες./ Και η καρδιά σου, τρυφερά,/ για μένα μόνο ροΐζει./ Κάποτε έναν κόκκο άμμου/ κράτησες σφικτά,/ τώρα σε αρχιπέλαγος Αθανασίας/ ταξιδεύεις. (σελ. 21)
Ο Σωτήρης ήταν ο αιωνόβιος πρίνος. Και κάθε κλώνος του πρίνου αυτού ήταν και μια αρετή του Σωτήρη.
Αιωνόβιος πρίνος/ η διαύγεια της σκέψης σου./ Αιωνόβιος πρίνος ο Λόγος και η Γνώση σου./ Αιωνόβιος πρίνος η απέραντη Αγάπη σου/ για Ελευθερία, Ειρήνη και Δικαιοσύνη./ Αιωνόβιος πρίνος η Ζωή σου ολόκληρη,/ χαραγμένη ανεξίτηλα/ σε δαμασκηνό ατσάλι./ Ολόγυρα ελίχρυσα/ ανθίζουν. (σελ. 51)
Η Μεγάλη Σιωπή της Γιώγιας Σιώκου είναι μία ελεγεία για την αναχώρηση του Σωτήρη και για τη ζωή της μετά από αυτήν την αναχώρηση.
Είναι ένας ύμνος στον Σωτήρη και στις ιδέες του αλλά και στον αγώνα του να γίνουν αυτές οι ιδέες πράξη. Και όλα αυτά είναι μια κατάφαση της ζωής και της ανθρώπινης δημιουργίας.
Ισως να ήσουν ένας ήλιος,/ που μου εμφυσούσες ζωή/ και η αγάπη σου με ενέπνεε/ να λαξεύω/ σε κρητικά μελτέμια και άγρια μύρτιλλα/ τα χρώματα των στίχων./ Ημουν μια ερωτευμένη γυναίκα./ Ησουν ένας ερωτευμένος άνδρας./ Κι ευτυχισμένοι μετρούσαμε τ’ αστέρια./ Υλοποιώντας το ανέφικτο. (σελ. 25)
Ο θρήνος της ποιήτριας γίνεται ύμνος για τη ζωή και την αγάπη και υποδηλώνει την αξιοπρεπή στάση της απέναντι στον θάνατο και στη μεγάλη απώλεια.
Η ποιήτρια, συγκρατώντας τα δάκρυα και πνίγοντας τον πόνο της, μας εξομολογείται για το τώρα της, για τη ζωή της μετά την απώλεια του Σωτήρη.
Αισθάνεται ότι η ζωή της έχει γίνει άνυδρη έρημος και ότι:
Η τύχη της τη δίκασε, ώσπου να ζει να κλαίει,
να τραγουδεί το χωρισμό, στη μοναξιά να κλαίει.
(Χασαπλαδάκης, 223,4).
Η ζωή μου είναι πια/ μια άνυδρη έρημος./ Δίχως τα λιόφυτα της αγάπης σου./ Δίχως το ρόισμα της καρδιάς σου./ Δίχως τα τριανταφυλλένια σου φιλιά./ Δίχως τον βόμβο μιας μέλισσας./ Μακριά, όλη νύχτα βομβαρδίζουν./ Το λυκαυγές/ φούλια στο αίμα/ άνθισαν. (σελ. 32)
Και συνειρμικά έρχονται στο νου της ποιήτριας τα δεινά που μαστίζουν τον κόσμο. Και έτσι ο πόνος της γίνεται πιο μεγάλος. Εμείς, όμως, της υπενθυμίζουμε τα λόγια του σοφού λαού μας:
Κλάψε ταϋτέρου, κλάψε αργά, κλάψε το μεσημέρι,
κλάψε το προσαργάτινο, δεν είδα μπλιο χαέρι.
Και ότι:
Το δάκρυ είν’ ένας καρπός που τον γεννά ο πόνος.
Το γιατρικό είναι καρπός που τον γεννά ο χρόνος.
Ποιήτριά μας, δεν είσαι μόνη.
Εχεις συντροφιά, εκτός από τους δικούς σου ανθρώπους, τα παιδιά σου, και καταφύγιο την ποίηση και τη Μεγάλη Σιωπή σου. Και εμείς, οι αναγνώστες της Μεγάλης σου Σιωπής, γινόμαστε συνοδοιπόροι σου στη ζωή και, σιγοτραγουδώντας, μαζί με τον μεγάλο μας ποιητή, χαιρετίζουμε τον αγαπημένο σου ταξιδευτή, που ταξιδεύει στο Αρχιπέλαγος της Αθανασίας.
Και θέλουμε να πιστεύουμε ότι, κάποια στιγμή, θα γίνει αεροφύσημα και θ’ ρθει να μας γλυκοφιλήσει!
Γλίστρησε σιγά, κρυφά/ Και πέταξ’ εδώ πάνω,/ Και στο σπίτι τ’ άραχνο,/ Γυρνώντας, ω ακριβέ μας,/ Γίνε αεροφύσημα/
Και γλυκοφίλησέ μας.
(Παλαμάς, Ο τάφος)
Σημ.
Το κείμενο διαβάστηκε, ως έχει, στην παρουσίαση της ποιητικής συλλογής της Γιώγιας Σιώκου «Η Μεγάλη Σιωπή», την οποία οργάνωσαν η Περιφερειακή Ενότητα Χανίων και η Ένωση Πνευματικών Δημιουργών Χανίων, στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων, την Τρίτη 25 Οκτωβρίου 2016.
