Κύριε διευθυντά,
στην ωραία εφημερίδα σας “Χανιώτικα νέα” και στο φύλλο της 16-10-2021 γράφει ο κ. Παναγιώτης Μυριώτης ένα άρθρο για τις Ελληνίδες ηρωίδες που αγωνίστηκαν κατά τους απελευθερωτικούς αγώνες, μα παρουσιάζει ελάχιστη συμμετοχή από τις Κρητικοπούλες και ας μου επιτρέψει να τις παρουσιάσω εγώ, όσες θυμούμαι.
1) Πρώτα – πρώτα θα αναφέρω ότι για την εξόντωση του σκληρού και πανίσχυρου Αληδάκη, σε εκστρατευτική επιχείρηση, 18 γυναίκες εβάλανε στιβάνια και νύχτα κατεβήκανε στον Εμπρόσνερο, όπου και ηρωικά μαχόμενες, εσκοτωθήκανε δύο απο αυτές.
Κλαίν την Μπουρμπαχοκατσουλή με τη μακρέ πλεξούδα
που πολεμά αντρειοτικά, κι ας ήταν κοπελούδα.
Κλαίνε και την Σγουροφυλλιά που ήτανε στο δώμα
κι επήρε η μπόρμπερη φωθχιά και την κάνει λιώμα.
2) Και όπου οι γυναίκες δεν κρατούσαν όπλο, συμμετείχαν ποικιλοτρόπως. Όταν πηγαίνουμε με τα πόδια στο Ασκύφου από το Ασφένδου, μόλις προβαίνουμε να μας φανεί το Ασκύφου είναι τοπωνύμιο τση Τέντας το Σελί. Άκουσα πριν από πολλά χρόνια, από τον Ασφενδιώτη Γεώργιο Δασκαλάκη, που πέθανε στα Χανιά ότι είχε ακούσει από γέρους, όταν ήτανε μικρός, ότι εκεί που είναι της Τέντας το Σελί, σκοτώθηκε κατά τη μάχη της Αμπέλου μια γυναίκα που την έλεγαν Τέντα.
Ίσως πήγαινε νερό ή πολεμοφόδια και την βρήκε η σφαίρα. Στην μάχη δεν μας λέει η ιστορία ότι συμμετείχαν γυναίκες στην Άμπελο.
3) Όταν το 1824 εισέβαλε ο Χουσεΐν στα Σφακιά με 26.000 στρατό, μας γράφει ο Β. Ψιλάκης στην Ιστορία της Κρήτης τ.Γ΄ σελ:1694 «…Περί το αναπεπτάμενο Μουρίον, καθ’ ά λέγει ο Κρητοβουλίδης, απέκτειναν οι Τούρκοι προκαταλαβοντες περί τα 20 άτομα, όπου και νεανίς της θυγατέρα του Χ’ Θεοδώρου Μουριώτη…» όπου ο αρχηγός τους την έσερνε ως προσωπικό του λάφυρο. Όταν της ζήτησε να τον οδηγήσει στο νερό, τον οδήγησε στο πηγάδι, μα όταν αυτός έπινε νερό, η κοπέλα έπεσε στο πηγάδι και αυτοκτόνησε για να μην πέσει στα εχθρικά χέρια.
Ο Γρηγόριος Παπαδοπετράκης αναφέρει το περιστατικό στην Ιστορία των Σφακίων στη σελ:335.
Ο Πάσλεϋ γράφει σχετικά: «Αι Σφακιανοί τοσούτον απεχθάνονται τους Τούρκους, ώστε προτιμούν μυρίους θανάτους ή να συνευρεθοιν μετ’ αυτών».
4) Μια ηρωίδα από την Κριτσά της Ανατολικής Κρήτης ντύθηκε και κουρεύτηκε ανδρικά και βγήκε στο βουνό με τους επαναστάτες όπου παρουσιάστηκε με το όνομα Μανώλης. Οι συμπολεμιστές της την ήξεραν “Σπανομανώλη”.
Η ελληνική ιστορία, κατά πολύ αδικίζει την Κρήτη, μα δεν πρέπει και οι Κρήτες να την αδικίζουμε ιστορικά.
