Απολυτίκιο Εορτής
Μετεμορφώθης ἐν τῷ ὄρει Χριστὲ ὁ Θεός,
Δείξας τοῖς Μαθηταῖς σου τὴν δόξαν σου, καθὼς ἠδύναντο.
Λάμψον καὶ ἡμῖν τοῖς ἁμαρτωλοῖς, τὸ φῶς σου τὸ ἀΐδιον,
Πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου, φωτοδότα δόξα σοι.
Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος έχει κεντρική θέση στην Ορθόδοξη Εκκλησία και Θεολογία.
Ο Χριστός δείχνει το μεγαλείο της δόξης Του πάνω στο όρος αυτό, αφού η φανέρωση της θεουργίας της ανθρωπίνης φύσεως είναι το μεγαλύτερο γεγονός μέσα στην ιστορία της ανθρωπότητας, «Δεύτε αναβώμεν εις το όρος του Κυρίου και θεασώμεθα την δόξαν της Μεταμορφώσεως Αυτού».
Δεν είναι μια συνηθισμένη εορτή, είναι ένα γεγονός που έχει την ίδια σημασία για την σωτηρία μας με την ενσάρκωση και την Ανάστασή Του. Όσο μεγάλη και βασική εορτή είναι για την σωτηρία μας τα Χριστούγεννα και η Ανάσταση, τόσο σημαντική είναι και η εορτή αυτή.
Ας κατανοήσουμε λοιπόν το μέγα τούτο μυστήριο, ώστε να βαδίσουμε προς την λάμψη του θείου Φωτός.
Τι είναι όμως η Μεταμόρφωση;
Είναι ένα κορυφαίο θαύμα που πραγματοποίησε ο Κύριος στο ίδιο το θεανδρικό σώμα Του. Αποκάλυψε το άρρητο μεγαλείο της θεότητός Του «καὶ μετεμορφώθη ἔμπροσθεν αὐτῶν, καὶ ἔλαμψετὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος, τὰδὲ ἱμάτια αὐτοῦ ἐγένετο λευκὰ ὡς τὸ φῶς».
Είναι η προετοιμασία του Σταυρού. Καθώς η εορτή αυτή έχει άμεση αναφορά στην τελείωση και την θέωση του ανθρώπου, η οποία είναι η εσχατολογική προοπτική της Θείας Οικονομίας.
Μας δείχνει λοιπόν ποιος είναι ο Χριστός και μας αποκαλύπτει πως είναι ο Υιός του Θεού.
Πρώτη φορά ο Χριστός παρουσιάζει στα μάτια των ανθρώπων «το αρχέτυπων κάλλος της εικόνος», δηλαδή την αληθινή ομορφιά την οποία είχε αρχικά και στην οποία μπορεί να ξαναφθάσει ο άνθρωπος, αφού πλάσθηκε «κατ΄ εικόνα» του Θεού.
Η Μεταμόρφωση του Χριστού, αγαπητοί μου, έγινε πριν από το Πάθος Του. Για να μη νομίζουν οι μαθητές ότι ο Χριστός πάσχει από αδυναμία, πως δεν μπορούσε, δηλαδή, να κάνει διαφορετικά.
Έτσι φανερώνει την θεότητά Του κατά την Μεταμόρφωσή, για να νοήσουν οι μαθητές πως ο Διδάσκαλός τους πάσχει εκούσια, πάσχει με το θέλημά Του και όχι από ανθρώπινη αδυναμία, επειδή το ήθελαν οι εχθροί Του.
Προτού λοιπόν εισέλθει ο Χριστός εις τα Ιεροσόλυμα, λίγες ημέρες πριν το σταυρικό Του θάνατο, πήρε τους τρεις αγαπημένους του μαθητές: Πέτρο, Ιάκωβο, Ιωάννη και ανέβηκαν στο όρος Θαβώρ, σύμφωνα με την παράδοση.
Πράξη στην οποία προέβη όχι τυχαία καθώς ήθελε να δείξει πως Αυτός βρήκε το πλανηθέν πρόβατο και το ελευθέρωσε εκ της αμαρτίας. Άρα Εκείνος είναι ο πραγματικός ποιμήν των ανθρώπων, όπως λέει και ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος.
Ακόμη ένα ερώτημα είναι γιατί ήταν οι αγαπημένοι Του αυτοί οι τρεις μαθητές; O λόγος είναι ότι πέρα από την συμπόνοια που τους χαρακτήριζε, κατείχαν τις τρεις μεγάλες αρετές: ο Πέτρος τη πίστη, ο Ιάκωβος την ευθύτητα και ο Ιωάννης την αγάπη.
Οι οποίες τους έκαναν να μοιραστούν με τον Θεό το μυστήριο της Ενσαρκώσεως, της Σταυρώσεως,της Θεότητάς Του.
Να έλθουν αντιμέτωποι με την κάθοδό Του εις τον Άδη μετά τον θάνατό Του και να λάβουν τα νέα της Αναστάσεώς Του.
Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης βέβαια αξίζει να αναφερθεί πως δίνει μια διαφορετική ερμηνεία στο γιατί να είναι αυτοί οι τρεις πρόκριτοι και αγαπημένοι μαθητές.
Θεωρεί πως ο Απόστολος Πέτρος είχε σταθερότητα στην τήρηση των εντολών Του, ο Απόστολος Ιάκωβος την προθυμία του να πιει το ποτήριο του μαρτυρίου εξαιτίας της αγάπη του για τον Κύριο και ο Απόστολος Ιωάννης, ο πιο αγαπημένος Του μαθητής, για την αγνότητά του.
Μόλις ανέβηκαν λοιπόν εκεί, οι μαθητές διέκριναν μια μεγάλη διαφορά στον Κύριο. Αντίκρισαν ένα ανερμήνευτο και ανεξιχνίαστο θαύμα.
Από ανθρώπινη μορφή εκτοξεύονταν ακτίνες, που αποστέλλονταν με θεϊκὲς ενέργειες.
Είδε ο ήλιος αυτό που δεν είχε γνωρίσει προηγουμένως,αφού διδάχθηκε από το φέγγος άλλου φωτός και κρύφτηκε. «Σταμάτησες κάποτε, ήλιε, αναμένοντας την νίκη των Εβραίων. Σεβάστηκες διαταγή του στρατηγού Ιησού, τιμώντας το δεσποτικό όνομα του ομοδούλου. Τώρα είδες φως, που δεν είχες δει ποτέ».
Το προςωπό Του έλαμπε,σαν τον ήλιο και τα ρούχα του,σαν το φως,όχι όμως όπως ένα συνηθισμένο φως, ούτε σαν το φως του ήλιου, αλλά όπως το άκτιστο Φως που εξέπεμψε η θεότητα του Χριστού.
Οι Μαθητές αντίκρισαν δύο ήλιους, τον αισθητό και το νοητό. Αυτό μας το τεκμηριώνει και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός σε ένα τροπάριο του Κανόνος της εορτής «Υπεκρύβηακτίσιθεότητος αισθητός ήλιος ως εν όρειΘαβωρίω είδε σε μεταμορφούμενον, Ιησού μου».
Ενώ ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος αναφέρει περί των δύο ήλιων λέγοντας ότι οι Μαθητές στο Θαβώρ έβλεπαν δύο ήλιους «ένα εν τω ουρανώ κατά το έθος και ένα παρά το έθος».
Χαρά διακατείχε τους προφήτες και Αποστόλους με την ανάβαση αυτή στο βουνό. Χάρηκαν βλέποντας την ανθρώπινή Του φύση, την οποία επιθυμούσαν να δουν και οι Απόστολοι ένοιωσαν αγαλλίαση ακούγοντας την φωνή του Πατέρα, αναφέρει ο όσιος Εφραίμ ο Σύρος.
Επίσης ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός επισημαίνει πως ο Χριστός εκείνη την ώρα που μεταμορφώθηκε «ουχ ό ουκ ήνπροσλαβόμενος, ουδέ εις όπερ ουκ ήν μεταβαλλόμενος, αλλ’ όπερ ήν τοις οικείοις μαθηταίς εκφαινόμενος», δηλαδή δεν μεταβλήθηκε σε κάτι που δεν ήταν, αλλά φανέρωσε αυτό που ήταν, την πραγματικότητα.
Εκτός από τον ίδιο τον Χριστό, μεταμορφώθηκαν και οι μαθητές, γι΄ αυτό και οι Πατέρες της Εκκλησίας μιλούν για εναλλαγή των μαθητών.
«Ενηλλάγησανουν και ούτω την εναλλαγήν είδον», λέει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς.Ας μην ξεχνάμε πως οι πρόκριτοι μαθητές παραλαμβάνονται από τον Κύριο για να γίνουν μάρτυρες και κοινωνοί της Μεταμορφώσεως.
Στο γεγονός λοιπόν αυτό της Μεταμορφώσεως αποκαλύφθηκε η φανέρωση της Αγίας και Ομοουσίου Τριάδος, όπως έγινε και στον Ιορδάνη ποταμό με την Βάπτιση του Κυρίου.
Ο Χριστός φανερώνει μέσα από την ανθρώπινή Του φύση, την θεϊκή Του δόξα. Μέτοχοι της Θαβώριας Μεταμορφώσεως είναι η φύση και η κτίση.
Πρόκειται για την μεταμόρφωση του όλου ανθρώπου αλλά και γενικά ολόκληρης της ανθρωπότητος. Έχει καθολικό χαρακτήρα και δεν είναι ένα περιπτωσιακό γεγονός.
Άλλωστε στο όρος Θαβώρ εμφανίζονται οι δύο μεγάλοι προφήτες και αντιπρόσωποι όλης της Παλαιάς Διαθήκης, ο Μωυσής και ο Ηλίας, οι οποίοι προσκυνούν τον Κύριο και συζητούν μαζί του «για την έξοδον Αυτού ην έμελλε πληρούν εν Ιερουσαλήμ», δηλαδή για το πάθος και τον θάνατό Του.
Την αληθινή ανθρώπινη ύπαρξη μέσα στο όλο ανθρώπινο σύνολο μας το θυμίζουν τα πρόσωπα που συμμετέχουν στο μεγάλο αυτό γεγονός.
Οι τρεις πρόκριτοι μαθητές, Πέτρος, Ιάκωβος και Ιωάννης βλέπουν το θαύμα αυτό με φόβο και τρόμο, όμως στη συνέχεια κήρυξαν εις πάντα τα έθνη, ότι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός είναι «του Πατρός το απαύγασμα».
Κατά την Μεταμόρφωση λοιπόν, ο Χριστός, δεν προσέλαβε κάτι που δεν είχε, αλλά φανέρωσε την δόξα Του, την δόξα που είχε πάντοτε ως Θεάνθρωπος.
Ενώ ενισχύει και στηρίζει στους Μαθητές ενόψει της Σταυρώσεώς Του. Αν ο Κύριος δεν έδινε αυτή την ενίσχυση, οι Μαθητές δεν θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την Σταύρωση του Διδασκάλου.
Αυτό που θέλει να μας δείξει ο Χριστός με την Μεταμόρφωσή Του είναι η επιβεβαίωση για ακόμη μια φορά ότι είναι «το φως το αληθινό που φωτίζει πάντα άνθρωπον ερχόμενο εις τον κόσμο».
Παρόλα αυτά, στους μαθητές δεν δείχνει όλη του την λαμπρότητα, γιατί θα ήταν αδύνατο να αντέξουν.Καθώς κανείς δεν μπορεί να δει το πρόσωπο του Θεού και την πραγματική του δόξα «Θεόν ουδείς εώρακεπώποτε», «ου γαρ μη ίδη άνθρωπος το πρόσωπόν μου και ζήσεται».
Η Μεταμόρφωση προβάλλεται ως μια εμπειρία ζωής, η οποία σχετίζεται με τον Χριστό αλλά και τον κάθε άνθρωπο.
Μας οδηγεί στο όρος της προσωπικής μας μεταμορφώσεως και ανανεώσεως. Γι΄ αυτό εάν θέλουμε να ακολουθήσουμε τον Χριστό, οφείλουμε να μεταμορφωθούμε κι εμείς μαζί Του.
Θα πρέπει να έχουμε καθαρότητα βίου,ώστε να δούμε κι εμείς το φως της Μεταμορφώσεώς Του.
Καθώς όσοι επιθυμούν να δουν την δόξα της θεότητος στην ανθρώπινη φύση του Λόγου. Θα πρέπει να εξέλθουν από την χαμαλότητα,να καθαρισθούν από όλα τα υλικά και μάταια του κόσμου τούτου αγαθά.
Ας κατανοήσουμε το μέγα μυστήριο της Θείας Κοινωνίας, ώστε να βαδίσουμε προς την λάμψη του θείου Φωτός, αφού αγαπήσουμε το κάλλος της αναλλοίωτης θείας δόξης και καθαρίσουμε την διάνοιά μας από τους μάταιους και γήινους μολυσμούς, όπως αναφέρει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Ο μόνος χώρος που θα μας βοηθήσει να μεταμορφωθούμε είναι η είσοδός μας στην Εκκλησία.
Μια αισιόδοξη προοπτική και για μας.
Η Μεταμόρφωση παραμένει γεγονός αιώνιο και ακατάλυτο, στο οποίο με τρόπο μυστικό και ακατάληπτο, οδηγούμενοι από τη φωτιστική και την αλάνθαστη Χάρη του Αγίου Πνεύματος, καλούμαστε να εισέλθουμε και εμείς.
Σ’ αυτή τη δόξα θέλει να μας κάνει μετόχους ο Θεός. Μας καλεί στη θέωση. Να γίνουμε «θείας κοινωνοί φύσεως, …συν αυτώ όντες εν τω όρει τω αγίω», όχι μία μόνο φορά, αλλά διηνεκώς «εις την αιώνιονβασιλείαν του Κυρίου ημών και Σωτήρος Ιησού Χριστού, …επόπται (αυτόπτες) γενηθέντες της εκείνου μεγαλειότητος», όπως και οι τρεις του απόστολοι στο Θαβώρ (Β Πέτρ. Κεφ. 1).
Η ένωση της δικής μας φύσης γίνεται όχι με την ουσία, αλλά με την (άκτιστη) ενέργεια του Θεού, τη Θεία Χάρη και γινόμαστε θεοί κατά χάριν. Μόνο στο πρόσωπο-υπόσταση του Χριστού ενώνονται (υποστατικά) οι δύο φύσεις, θεία και ανθρώπινη, γι’ αυτό και ο Χριστός είναι ο μόνος Θεάνθρωπος.
Αν ακούσουμε τα προστάγματα του Χριστού, όπως μας παραγγέλλει η φωνή του Θεού Πατρός απ’ τη νεφέλη («αυτού ακούετε»), θα συνανέλθουμε μαζί του στο Θαβώρ. Θα εισέλθουμε στη φωτεινή νεφέλη. Θα λάμψουμε κι εμείς από το φως του, σαν τον ήλιο στη Βασιλεία του.
Και για να εισέλθουμε σ’ αυτό το άκτιστο (άυλο, υπερκόσμιο) φως του, ο Χριστός ένα μόνο ζητάει από μας: «Αυτή είναι η αρχική του παραγγελία και ταύτην την εντολήν έχομεν απ’ αυτού, ίνα ο αγαπών τον Θεόν αγαπά και τον αδελφόν αυτού» (Α΄ Ιω. 3, 11 και 4, 19).
Αν το επιχειρήσουμε, «οψόμεθα φως το απρόσιτον». Όλα θα γίνουν φωτεινά στη ζωή μας. Θα επισκιασθούν από τη νεφέλη του φωτός. «Φωτί» λοιπόν «προσλάβωμεν φως». Μακάρι να το πετύχουμε. Αμήν.
Η αλλαγή στην ημερομηνία
Μέχρι τον 4ο αιώνα η Μεταμόρφωση του Χριστού γιορταζόταν πριν από το Πάσχα, αλλά από την ημέρα των εγκαινίων του Ναού της Μεταμορφώσεως, τον οποίο έχτισε η Αγία Ελένη στο όρος Θαβώρ, επικράτησε ο εορτασμός του γεγονότος να γίνεται στις 6 Αυγούστου.
Αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού Θρόνου Μελχισεδέκ Αμπελικάκης
