Στα νοσοκομεία της Κρήτης επιτελούνται σύνθετες δραστηριότητες στις οποίες καταναλώνονται σημαντικά ποσά ενέργειας, με αποτέλεσμα τα κτήριά τους να είναι τα πλέον ενεργοβόρα κτήρια καταναλώνοντας ανά μονάδα επιφανείας αρκετή ηλεκτρική και θερμική ενέργεια.
Oι τομείς των νοσοκομείων στους οποίους καταναλώνεται ενέργεια είναι η θέρμανση και η ψύξη των χώρων τους, ο φωτισμός, η παραγωγή ζεστού νερού και η λειτουργία των πολλών συσκευών και μηχανημάτων που απαιτεί η λειτουργία τους. Η ενδεικτική κατανάλωση ενέργειας σε διάφορους τομείς τους παρουσιάζονται στο πίνακα 1.
Για τη κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους αυτά καταναλώνουν συμβατικά καύσιμα και ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται κυρίως από ορυκτά καύσιμα. Η χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας είναι δυστυχώς περιορισμένη έως ανύπαρκτη. Έτσι για τη Κρήτη όπου δεν υπάρχει σήμερα διαθεσιμότητα φυσικού αερίου χρησιμοποιούνται κυρίως ηλεκτρική ενέργεια, πετρέλαιο θέρμανσης και ενίοτε υγραέριο. Παρά τις όποιες προσπάθειες έχουν γίνει μέχρι σήμερα για τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιρίων τους η ενεργειακή τους κατανάλωση παραμένει υψηλή. Θα πρέπει βέβαια να ληφθεί υπ’ όψη ότι τα κτίρια είναι παλαιά και η όποια προσπάθεια ενεργειακής τους αναβάθμισης είναι δύσκολη και δαπανηρή.
Η χρήση ορυκτών καυσίμων στα νοσοκομεία της Κρήτης έχει δυστυχώς σαν αποτέλεσμα τις αυξημένες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και το αυξημένο αποτύπωμα τους στη κλιματική αλλαγή. Η αφθονία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη Κρήτη καθιστά απαραίτητη τη χρήση τους για τη κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους και της μείωσης της εξάρτησης τους από εισαγόμενα ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα. Ιδιαίτερα σήμερα που οι διάφορες τεχνολογίες αξιοποίησης τους είναι ώριμες, αξιόπιστες και οικονομικές. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού σε αυτά περιλαμβάνουν:
Α) Τη χρήση της ηλιακής ενέργειας για τη παραγωγή ζεστού νερού με επίπεδους ηλιακούς συλλέκτες,
Β) Τη χρήση της ηλιακής ενέργειας για τη παραγωγή ηλεκτρισμού με επίπεδα ηλιακά πανέλα,
Γ) Τη καύση της στερεάς βιομάζας για τη παραγωγή θερμότητας, και
Δ) Τη χρήση των υψηλής απόδοσης αντλιών θερμότητας, με πιθανή χρήση γεωθερμικού εναλλάκτη, για τη παραγωγή θερμότητας και ψύξης.
Η Ελληνική και η Ευρωπαϊκή νομοθεσία στοχεύουν στη δημιουργία κτιρίων με σχεδόν μηδενική ενεργειακή κατανάλωση (nearly zero energy buildings). Έτσι μετά το 2020 όλα τα νέα κτίρια (για τα δημόσια κτίρια από 1/1/2019) που θα κατασκευάζονται θα πρέπει να είναι σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης ενώ κάθε χρόνο θα πρέπει να αναβαθμίζεται ενεργειακά ένα μικρό ποσοστό των ήδη υπαρχόντων κτιρίων με έμφαση στα δημόσια κτίρια τα οποία θα πρέπει να έχουν υποδειγματική ενεργειακή συμπεριφορά. Η συμμόρφωση με τις Ευρωπαικές οδηγίες δυσκολεύει λόγω της έλλειψης των απαιτούμενων κεφαλαίων που χρειάζονται για τις αναγκαίες ενεργειακές επενδύσεις. Η έντονη οικονομική κρίση της χώρας καθιστά δυσεύρετα τα κεφάλαια που απαιτούνται για την αναβάθμιση των δημόσιων κτιρίων ενώ τα διαθέσιμα κεφάλαια του ΕΣΠΑ είναι λιγοστά. Μία πιθανή, και μάλλον ενδεικνυόμενη στη παρούσα οικονομική συγκυρία, λύση για τη χρηματοδότηση των ενεργειακών επενδύσεων σε δημόσια κτίρια, όπως τα νοσοκομεία, προσφέρει η δυνατότητα σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) όπου ο χρηματοδότης των απαιτούμενων ενεργειακών επενδύσεων στα δημόσια κτίρια θα είναι ο ιδιωτικός τομέας. Για τη πραγματοποίηση ενεργειακών επενδύσεων σε δημόσια κτίρια το Ελληνικό θεσμικό πλαίσιο (Νόμος 3855/2010 εναρμονισμένος με την Ευρωπαϊκή οδηγία 2006/32/EC) δίδει τη δυνατότητα χρηματοδότησης τους από εταιρείες παροχής ενεργειακών υπηρεσιών (Energy Service Companies). Οι εξειδικευμένες στην ενέργεια εταιρείες χρηματοδοτούν και υλοποιούν τις επενδύσεις, παρακολουθούν τη σωστή λειτουργία των ενεργειακών εγκαταστάσεων και μέρος του οφέλους που προκύπτει ετησίως για το νοσοκομείο τους αποδίδεται για ορισμένα χρόνια σαν αμοιβή για τις ενεργειακές επενδύσεις που έχουν πραγματοποιήσει και τις υπηρεσίες που προσφέρουν. Το πλεονέκτημα στη περίπτωση αυτή για το νοσοκομείο είναι ότι δεν χρηματοδοτεί το ίδιο τις ενεργειακές του επενδύσεις αλλά κάποιος ιδιώτης ο οποίος αμείβεται σε βάθος χρόνου γι αυτό. Μετά από ορισμένα χρόνια η ιδιοκτησία των ενεργειακών εγκαταστάσεων ανήκει πλέον σε αυτό το οποίο επιπροσθέτως έχει μειώσει τη κατανάλωση ορυκτών καυσίμων καθώς και τις εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων λόγω της χρήσης ενέργειας.
Γιατί όμως η χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα νοσοκομεία της Κρήτης, αν και αφθονούν στο νησί, είναι σήμερα σχεδόν ανύπαρκτη; Θα μπορούσαν ενδεικτικά να αναφερθούν διάφοροι λόγοι όπως:
Α) Έλλειψη των απαιτούμενων κεφαλαίων στα νοσοκομεία για τις ενεργειακές επενδύσεις λόγω και της οικονομικής κρίσης. Οι διαθέσιμοι πόροι του ΕΣΠΑ είναι σήμερα περιορισμένοι,
Β) Έλλειψη οικονομικών κινήτρων/παροχών της πολιτείας που να εστιάζουν στο δημόσιο τομέα,
Γ) Έλλειψη συστηματικής συλλογής/καταγραφής στοιχείων για την ενεργειακή κατανάλωση τους και του κόστους της,
Δ) Έλλειψη ενημέρωσης των στελεχών των νοσοκομείων για τους Εθνικούς και Ευρωπαϊκούς στόχους σχετικά με τη προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας καθώς και τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιρίων,
Ε) Έλλειψη ενδιαφέροντος να λειτουργούν ταυτόχρονα σαν παραγωγοί και καταναλωτές ενέργειας, και
Στ) Έλλειψη ενδιαφέροντος για καινοτομικές ενεργειακές εφαρμογές σε αυτά.
Τα νοσοκομεία φροντίζουν για τη βελτίωση της υγείας των νοσηλευομένων. Θα πρέπει όμως ταυτόχρονα να ευαισθητοποιηθούν και στο θέμα της πρόληψης/μετριασμού της κλιματικής αλλαγής αναγνωρίζοντας ότι με αυτό συμβάλλουν στην αποτροπή ακραίων κλιματικών φαινομένων και στη βελτίωση της συνολικής υγείας των πολιτών.
Ευρωπαικές οδηγίες για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων
√ Ευρωπαική οδηγία 2012/27/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση και τη τροποποίηση προηγούμενων οδηγιών που αφορούν την ενέργεια
√ Ευρωπαική οδηγία 2010/31/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων
Η ενεργειακή αναβάθμιση των νοσοκομείων της Κρήτης είναι ωφέλιμη για όλους
√ Για τα νοσοκομεία καθώς αναβαθμίζουν τις ενεργειακές τους εγκαταστάσεις και μειώνουν το αποτύπωμα τους στη κλιματική αλλαγή,
√ Για τις εταιρείες παροχής ενεργειακών υπηρεσιών καθώς έχουν οικονομικά οφέλη από τις ενεργειακές επενδύσεις που πραγματοποιούν σε αυτά,
√ Για τη πολιτεία καθώς αυξάνονται οι επενδύσεις και οι νέες θέσεις εργασίας, μειώνονται οι εισαγωγές ορυκτών καυσίμων και του δαπανώμενου συναλλάγματος γι αυτό, αξιοποιούνται εγχώριοι ανανεώσιμοι ενεργειακοί πόροι ενώ μειώνονται και οι εκπομπές CO2 στην ατμόσφαιρα για τις οποίες έχουμε δεσμευθεί σαν χώρα.
Συμπεράσματα
√ Τα κτίρια των νοσοκομείων της Κρήτης καταναλώνουν μεγάλα ποσά ενέργειας χρησιμοποιώντας κυρίως ορυκτά καύσιμα για τη κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών,
√ Υπάρχουν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας των οποίων οι τεχνολογίες είναι ώριμες και οικονομικές και οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε αυτά για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού,
√ Η χρηματοδότηση των ενεργειακών επενδύσεων στα νοσοκομεία θα μπορούσε να γίνει με ΣΔΙΤ από εταιρείες παροχής ενεργειακών υπηρεσιών σύμφωνα με την Ελληνική νομοθεσία και τις Ευρωπαικές οδηγίες και χωρίς την επιβάρυνση του προϋπολογισμού τους,
√ Η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα νοσοκομεία της Κρήτης θα μειώσει τις εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων λόγω της χρήσης ενέργειας καθώς και το αποτύπωμα τους στη κλιματική αλλαγή.
