Εκδήλωση – παρουσίαση του βιβλίου “Κρήτη 1942. Οι φωτογραφίες του Lidio Cipriani” διοργανώνει ο Δήμος Χανίων – Αντιδημαρχία Πολιτισμού σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους – Ιστορικό Αρχείο Κρήτης στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων.
Ο Ιταλός ανθρωπολόγος Lidio Cipriani έφτασε στην Κρήτη το 1942 με σκοπό να μελετήσει ανθρωπολογικά τους Κρητικούς. Στη διάρκεια του καλοκαιριού του έτους εκείνου περιδιάβηκε το νησί από τη μία άκρη μέχρι την άλλη και έκανε ανθρωπολογικές μετρήσεις σε 2.375 άνδρες και γυναίκες, τους περισσότερους από τους οποίους και φωτογράφισε. Ταυτόχρονα απαθανάτισε δραστηριότητες και εργασίες, τελετές, συνήθειες, σπίτια, τοπία, αρχαιολογικούς χώρους και στοιχεία της πανίδας και χλωρίδας της Κρήτης. Τον Μάιο του 1943 δημοσίευσε στη Φλωρεντία τη μελέτη του: “Η Κρήτη και η μεσογειακή προέλευση του πολιτισμού” στην οποία συμπεριέλαβε λιγότερο από το ένα εικοστό του συνολικού φωτογραφικού υλικού που είχε τραβήξει. Επρόκειτο για μία εσπευσμένη δημοσίευση που τα “προαποφασισμένα” συμπεράσματά της δεν άντεξαν στον χρόνο, αλλά ωστόσο πρόσκαιρα εξυπηρέτησε τους στόχους της πολιτικής του Μουσολίνι στην ευρύτερη περιοχή.
Οταν Παύλος Κόρπης ανακάλυψε την ύπαρξη του Cipriani, το πέρασμά του από την Κρήτη και το μικρό δείγμα δουλειάς του στο βιβλίο αυτό, αποφάσισε να αναζητήσει το σύνολο του αρχείου που αναφερόταν Κρήτη. Η ανεύρεση και η αξιοποίησή του δημιούργησαν την έκδοση “Κρήτη 1942. Οι φωτογραφίες του Lidio Cipriani”, που εκδόθηκε στο τέλος του περασμένου έτους από το βιβλιοπωλείο “Αναλόγιο”. Στον τόμο περιλαμβάνονται κείμενα του επιμελητή της έκδοσης Παύλου Κόρπη, καθώς και των Κωνσταντίνου Μαμαλάκη και Μιχάλη Παπαηλιάκη, οι οποίοι συνεισέφεραν αποφασιστικά στην ολοκλήρωση της έρευνας για τον Cipriani.
Το μεγαλύτερο μέρος της έκδοσης καλύπτεται από το φωτογραφικό έργο του Ιταλού ανθρωπολόγου. Ακολουθεί την πορεία του στο νησί, όπως έχει καταγραφεί ημερολογιακά από τον ίδιο και παρουσιάζονται όλα τα πρόσωπα που ήθελε και μπόρεσε να φωτογραφίσει. Φυσικά, τα συμπεράσματα του Cipriani για την καταγωγή των Κρητικών είναι σήμερα επιστημονικά αδιάφορα. Αυτό που ενδιαφέρει και έχει τεράστια αξία είναι το «πρόσωπο της Κρήτης» που αποτυπώνεται χαρακτηριστικό, αφτιασίδωτο, αυθεντικό στις εκφράσεις, στα βλέμματα και στα σώματα των ανθρώπων της εποχής.
Ο Νομός Χανίων αποτυπώνεται στο βιβλίο με 624 φωτογραφίες. Από την πρώην επαρχία Κισάμου αποτυπώνονται κατά σειρά ο Πλάτανος (με 38 φωτογραφίες), το Σφηνάρι (με 35 φωτογραφίες), ο Κάμπος (με 25), η Κεραμωτή (με 15), το Αμυγδαλοκεφάλι (με 38), ο Στροβλές (με 6) και οι Αλιγοί (με 5 φωτογραφίες).
Από την πρώην επαρχία Σελίνου αποτυπώνονται τα Πλεμενιανά (με 14 φωτογραφίες), η Παλιόχωρα (με 48), ο Βουτάς (με 9), η Σκλαβοπούλα (με 27), ο Βλιθιάς (με 4), τα Τεμένια (με 4), ο Βλιθιάς (με 4), το Ροδοβάνι (με 17), το Απανοχώρι (με 3), η Σκάφη (με 4) και η Κάντανος (με την φωτογραφία της επιγραφής που τοποθέτησαν οι καταστροφείς στην αφανισμένη κωμόπολη). Από την πρώην επαρχία Σφακίων αποτυπώνονται ο Ομαλός (με 8 φωτογραφίες), το χωριό Σαμαριά (με 13), η Αγία Ρουμέλη (με 23), το Λουτρό (με 19), η Χώρα Σφακίων (με 29), του Ασκύφου (με 5) και του Ασφέντου (με 22 φωτογραφίες). Από την πρώην επαρχία Αποκορώνου αποτυπώνονται ο Αλίκαμπος (με 12 φωτογραφίες), ο Φρες (με 22) και ο Βαφές (με 8 φωτογραφίες).
Το Ακρωτήρι αντιπροσωπεύεται με τις Στέρνες (με 18 φωτογραφίες) και με τον Μουζουρά (με 4 φωτογραφίες). Δεν παραλείπονται οι Λάκκοι (με 25 φωτογραφίες), ο κόλπος της Σούδας (με 14 φωτογραφίες) και οι αρχαιολογικοί χώροι της Απτέρας (με 7 φωτογραφίες) και της Υρτακίνας (με 6 φωτογραφίες). Το φαράγγι της Σαμαριάς αντιπροσωπεύεται με 22 ατμοσφαιρικές φωτογραφίες, όπως και πετρώματα της Κισάμου (με 3 φωτογραφίες), πλανόδιοι αγγειοπώλες του Σελίνου με (3 φωτογραφίες), ενώ δεν παραλείπεται και ένας πρωτοποριακός σε τεχνική βολόσυρος.
Ο Lidio Cipriani έφτασε μέχρι και τη Γαύδο, όπου τράβηξε στο Καστρί και στο Σαρακίνικο, 67 πολύτιμες για την ιστορία του νησιού φωτογραφίες, στο οποίο ελάχιστοι φωτογράφοι είχαν φτάσει μέχρι τότε, όλοι μέλη των στρατευμάτων κατοχής.
Το βιβλίο παρουσιάστηκε στις 15 Απριλίου στο Ηράκλειο στην αίθουσα Καστελάκη του Εμπορικού Επιμελητηρίου, με συντονιστή τον δημοσιογράφο Νίκο Ψιλάκη. Ακολούθησε η παρουσίασή του στις 23 Απριλίου στο “Σπίτι του Πολιτισμού” στο Ρέθυμνο. Η παρουσίαση στα Χανιά θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 4 Μαΐου στις 8 μ.μ. στη Δημοτική Πινακοθήκη. Μετά τον χαιρετισμό της αντιδημάρχου Πολιτισμού Βαρβάρας Περράκη θα μιλήσουν ο ερευνητής – συλλέκτης Μανόλης Μανούσακας με θέμα “Προσέγγιση σε πρόσωπα και τοπία της Κρήτης μέσα από τις φωτογραφίες του L. Cipriani”, ο ιστορικός ερευνητής Κωνσταντίνος Μαμαλάκης με θέμα Κωστής Μαμαλάκης: “H κρητική ύπαιθρος, οι άνθρωποι και ο πόλεμος μέσα από τις φωτογραφίες του L. Cipriani”, ο γεωπόνος Μιχάλης Παπαηλιάκης με θέμα “Ο ανθρωπολόγος L. Cipriani και η εργασία του στη Κρήτη” και ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Αριστείδης Τσαντηρόπουλος με θέμα “Η ανθρωπολογική φωτογραφία του L. Cipriani για την Κρήτη”. Την εκδήλωση θα συντονίσει ο υπογραφόμενος.
* Ο Χάρης Στρατιδάκης είναι δρ Παιδαγωγικής – Σχολικός Σύμβουλος στη 2η Περιφέρεια Δημοτικής Εκπαίδευσης Χανίων και συγγραφέας.
