Η μουσική ιστορία των Χανίων (1898-1923) από τον Μανώλη Σκουλούδη

Ο γνωστός λογοτέχνης και πιανίστας Μανώλης Σκουλούδης (1901-1989) τον Οκτώβριο του 1923 με μια σειρά άρθρων στην εφημερίδα «Κήρυξ», με τίτλο «Η μουσική ιστορία των Χανίων 1898-1923 και η ιδέα της ίδρυσης του Κρητικού Ωδείου», προσπάθησε να εξηγήσει την ανάγκη δημιουργίας Ωδείου στην πόλη των Χανίων. Τα επιχειρήματά του εδράζονταν στην «Ιστορικοκριτική  μουσική επισκόπιση» των τριών τελευταίων δεκαετιών, δηλαδή του 1890, του 1900 του 1910, μέχρι και το 1923, όπως ο ίδιος ανέφερε ως υπότιτλο στα άρθρα του.
Ο Σκουλούδης ξεκινά την ιστορική αναδρομή αναφέροντας με χρονολογική σειρά τους πρωτομάστορες της μουσικής κίνησης της πόλης. Πρώτος ήταν ο Μπαμιέρος καθηγητής τεχνικών μαθημάτων στο Γυμνάσιο Χανιών και μουσικός (1898-1899). Στη συνέχεια, το 1899, ήρθε στα Χανιά ο Ιταλός καραμπινιέρος-μουσικός Αλφόνσο ντι Μάϊο και με τη βοήθεια του επίσης καραμπινιέρου-μουσικού Τομασόνι, ο οποίος ήρθε ένα χρόνο αργότερα (1900), οργάνωσαν την μπάντα της Κρητικής Χωροφυλακής. Το 1904 τη διεύθυνση της Μουσικής Χωροφυλακής ανέλαβε ο καραμπινιέρος-μουσικός Φραντσέσκο Τούλη («Κήρυξ» 13/10/1923).
Ο Ντι Μάϊο συνεργάστηκε με τη φιλαρμονική του «Χρυσοστόμου» (1908-1909) και στη συνέχεια, το 1913, δημιούργησε τη μαντολινάτα του «Συνδέσμου των Φιλομούσων». Λίγο αργότερα, το 1916, ο Ντι Μάϊο δημιούργησε τον δικό του μουσικό σύλλογο, τον «Ερασιτεχνικό Μουσικό Όμιλο». Εδώ ο Σκουλούδης επαίνεσε την ευσυνείδητη και τεράστια προσφορά του Ντι Μάϊο  στην μουσική παιδεία των Χανιωτών («Κήρυξ» 14/10/1923). Ο Σκουλούδης θεωρούσε ότι το χρονικό διάστημα 1898-1916 ήταν η πρώτη μουσική περίοδος της πόλης. Η δεύτερη περίοδος ήταν από το 1916 έως το 1923 που έγραψε τα άρθρα.
Οι σημαντικότεροι μουσικοδιδάσκαλοι της δεύτερης περιόδου ήταν η Αύρα Θεοδωροπούλου (1916-1917), η δεσποινίς Ρένα Καλούτσι (1917-1921), η δεσποινίς Κατίνα Αντωνακάκη (1919-1923), η κυρία Βακιαρέλη στο τραγούδι (1920-1922) και ο Μανώλης Σκουλούδης (1922-1923) («Κήρυξ» 16/10/1923).
Στο φύλλο της 17/10/1923 ο Σκουλούδης έκανε λεπτομερή αναφορά στο έργο της Θεοδωροπούλου, της Αντωνακάκης και της Καλούτσι. Η Αθηναία Θεοδωρακοπούλου συνεργάστηκε με το Λύκειο των Ελληνίδων, εκπαίδευσε 40 μαθήτριες  και την ίδια χρονιά έδωσε το πρώτο κλασικό κοντσέρτο στα Χανιά. Η Χανιώτισσα Κατίνα Αντωνακάκη μετά από ανώτατες μουσικές σπουδές στη Λειψία επέστρεψε στα Χανιά και συνέχισε το εκπαιδευτικό έργο της Θεοδωροπούλου. Η κυρία Βακιαρέλη διπλωματούχα στη μονωδία του Ωδείου Αθηνών ήταν η τελευταία μεγάλη δασκάλα στην πόλη. Στη συνέχεια, ο Σκουλούδης αναφέρθηκε με λίγα λόγια στο δικό του έργο και το κοντσέρτο του για να κλείσει την αναδρομή στη μουσική κίνηση του παρελθόντος με τη διαπίστωση ότι, το 1923 στα Χανιά ο μόνος αξιόλογος μουσικός σύλλογος ήταν ο Ερασιτεχνικός Μουσικός Όμιλος του Αλφόνσο ντι Μάϊο με 60 μαθητές. Συνολικά στην πόλη, μαζί με τους μαθητές της σχολής καλογραιών της Χαλέπας (100 μαθήτριες) και άλλων ανεπίσημων δασκάλων, υπήρχαν περίπου 380 μαθητές μουσικής («Κήρυξ» 18/10/1923). Αυτός ο αριθμός, σύμφωνα με τον Σκουλούδη, ήταν αρκετά μεγάλος για να δικαιολογήσει την ίδρυση Ωδείου στην πόλη.