Mετά από έναν μήνα φιλοξενίας της ναυτικής συλλογής του ναυάρχου Horatio Nelson στο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης, με χαρά μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι τόσο οι Χανιώτες όσο και οι επισκέπτες της πόλης μας, έδειξαν θερμό ενδιαφέρον γι’ αυτά τα σπάνια εκθέματα. Ο κόσμος “αγκάλιασε” τη συλλογή και επισκέφτηκε, ακόμη και πάνω από μία φορά, το Ναυτικό Μουσείο Κρήτης, θέλοντας να πάρει μία γεύση από την ιστορία του ναυάρχου. Ο ίδιος ο Nelson άλλωστε αποτέλεσε ένα σημαντικό πρόσωπο καθοριστικό για τον ρου της ναυτικής ιστορίας καθώς και της παγκόσμιας ιστορίας γενικότερα.
Ειδικά στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου, ο ναύαρχος Nelson έδρασε κατά τους Ναπολεόντειους πολέμους με τρόπο που επηρέασε την πορεία του Ελληνισμού προς την εθνική επανάσταση του 1821. Με τη νίκη του στη ναυμαχία του Νείλου, η Μεσόγειος μετατρέπεται σε αγγλική λίμνη. Η διάσπαση του αποκλεισμού των παραλίων των χωρών που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο ή ήσαν σύμμαχοι της Γαλλίας από τους ριψοκίνδυνους Ελληνες ναυτικούς με τα μικρά και ευέλικτα πλοία τους, τους επέτρεψε να πλουτίσουν.
Η παράδοση που θέλει τον Μιαούλη να συλλαμβάνεται από το Nelson σε κάποια αποτυχημένη του προσπάθεια παραβίασης του αποκλεισμού της Toulon μάλλον είναι μύθος, αλλά δείχνει τον τρόπο που οι Ελληνες αντιλαμβάνονταν τη δράση του αγγλικού στόλου στη Μεσόγειο κατά τα χρόνια των Ναπολεόντειων πολέμων. Η απόκτηση πλούτου από τα κέρδη του εμπορίου επιτάχυνε κατά πολύ τον ελληνικό διαφωτισμό και η επένδυση σε όλο και μεγαλύτερα πλοία από τους καραβοκύρηδες, οδήγησε στη δημιουργία του ναυτικού του Αγώνα.
Υπάρχει όμως και μια περίπτωση κατά την οποία ο Nelson ενεπλάκη άμεσα με το μέλλον των υπόδουλων Ελλήνων και το τεκμήριο γι’ αυτό βρίσκεται στη συλλογή μας. Πρόκειται για την περίοδο της ναυμαχίας του Νείλου. Πράγματι, μετά την καταστροφή του γαλλικού στόλου στη ναυμαχία του Νείλου, η Ρωσία και η Τουρκία με την συγκατάθεση της Αγγλίας αποφάσισαν να συστήσουν ρωσοτουρκική συμμαχία εναντίον των επεκτατικών βλέψεων του Ναπολέοντα στην Ανατολή. Εκμεταλλευόμενες την υποκινούμενη από την Αριστοκρατία δυσαρέσκεια των κατοίκων των Ιονίων Νήσων για τους Γάλλους, ο ρωσοτουρκικός στόλος υπό τον ναύαρχο Ουτσακόφ, ξεκίνησε από τα Κύθηρα, τον Σεπτέμβριο του 1798, την κατάληψη των Επτανήσων.
Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, ο Nelson, από τη Νάπολη της Ιταλίας, ονομαστικά σύμμαχος των Οθωμανών και των Ρώσων, στέλνει προκήρυξη στους κατοίκους των Επτανήσων, προτρέποντάς τους να υψώσουν την αγγλική σημαία για να αποφύγουν να βρεθούν «για το ερχόμενον χειρότερα από τους ξένους γείτονάς σας». Η προκήρυξη αυτή του Nelson κατά πάσα πιθανότητα έγινε με δική του πρωτοβουλία, με το σκεπτικό ότι τα Ιόνια νησιά σίγουρα δεν θα έπρεπε να μετατραπούν σε βάσεις μιας μόνιμης παρουσίας του ρώσικου στόλου στη Μεσόγειο, ενώ θα ήταν χρήσιμα σαν βρετανικό προτεκτοράτο στην περιοχή. Τελικά πάντως ο ρωσοτουρκικός στόλος ολοκλήρωσε την κατάληψη των Επτανήσων στις 20 Φεβρουαρίου 1799. Με τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, στις 21 Μαρτίου 1800, η Επτάνησος Πολιτεία αυτονομήθηκε υπό την επικυριαρχία της Υψηλής Πύλης και την προστασία των θρησκευτικών δικαιωμάτων των κατοίκων της, από τον Αυτοκράτορα της Ρωσίας. Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκε το πρώτο ημιαυτόνομο ελληνικό κρατίδιο 21 χρόνια πριν από την επανάσταση.
Ο Nelson είχε την τύχη να βρει τον θάνατο στο απόγειο της δόξας του, το 1805 κατά τη ναυμαχία του Trafalgar. Εξασφάλισε έτσι την υστεροφημία του και έγινε, για τις επόμενες γενιές των αξιωματικών και πληρωμάτων του βρετανικού, αλλά και όλων των Πολεμικών Ναυτικών του κόσμου, το πρότυπο του ναυάρχου, ηγέτη, αγαπητού στα πληρώματά του, που τα οδηγεί στον θρίαμβο. Οι ναυτικές επιτυχίες που σημείωσε ο Nelson εξασφάλισαν την αγγλική κυριαρχία των θαλασσών όχι μόνο κατά τους Ναπολεόντειους πολέμους, αλλά και για αρκετό χρονικό διάστημα μετά τη λήξη τους. Οι αναμφίβολες ηγετικές του ικανότητες και η ικανότητα να εμπνέει τους συμπολεμιστές του αναγνωρίζονται ως σήμερα με την έκφραση “Nelson touch” που χρησιμοποιείται για στρατιωτικούς ηγέτες με τα δικά του προσόντα.
Θεωρείται ένας από τους πλέον αναγνωρισμένους εθνικούς ήρωες στη Βρετανία, γεγονός που μας τιμά ακόμη περισσότερο σαν Ναυτικό Μουσείο Κρήτης, αφού είχαμε την τύχη να συνεργαστούμε με το Ίδρυμα Αικ. Λασκαρίδη και να μας παραχωρήσει για ένα διάστημα αυτή τη σπουδαία συλλογή, η οποία αποτελείται από ιδιόγραφες επιστολές του Λόρδου Ναυάρχου Nelson, πολλά προσωπικά του αντικείμενα, πίνακες, θαλασσογραφίες, χαρακτικά έργα και οστέινα μοντέλα διαφόρων πολεμικών πλοίων κατασκευασμένα από Γάλλους αιχμαλώτους των Ναπολεόντειων πολέμων. Θεωρούμε ότι και τo υπόλοιπο διάστημα της παραμονής της συλλογής στον χώρο μας, η απήχηση θα είναι εξίσου μεγάλη και θα χαρούμε να υποδεχθούμε τόσο τους Χανιώτες και τους ξένους επισκέπτες της πόλης μας στο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης. Η έκθεση αυτή θα παραμείνει στο Μουσείο μας μέχρι την 31η Αυγούστου 2015.
* αρχιπλοίαρχος Π.Ν. (μ) ε.α., πρόεδρος Ναυτικού Μουσείου Κρήτης
