Ένας σημαντικός διαπολιτισμικός διάλογος μεταξύ των διαπρεπών συνομιλητών S. BAUMAN για τη βαριά κρίση που απειλεί την Ευρώπη, την ανθρωπότητα από την εποχή της Νεωτερικότητας 1486.
Με την προφητική διακήρυξη του Πίκο Μιράντολα που άνοιξε το δρόμο για την Νεωτερικότητα αλλά και με τις Μεγάλες Επαγγελίες οι οποίες, κυρίως μετά τη σφαγή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, διαψεύστηκαν ηθικά και πραγματικά. Για να φθάσουμε στον Β΄ Π.Π, με την τεράστια καταστροφή και με τη μόνιμη πια, πυρηνική απειλή, καθώς και την κατάλυση όλων των αξιών με ανάδυση του Μεταμοντερνισμού της Μετα-νεωτερικότητας που οδηγεί τη Νεωτερικότητα στην αποχώρηση. Με αποδόμηση και άρνηση των πάντων. Όπως ζούμε σήμερα ως κόσμος (αλλά και ως λαός), με ισοπέδωση και στυγνή εκμετάλλευση, χωρίς ίχνος, πραγματικής ελευθερίας αλλά με ολοκληρωτική δουλεία με συνεχή κρίση και προδοσία της Αλήθειας.
Η νεωτερικότητα σε κρίση, είναι το δεύτερο μέρος ενός διαλόγου που διεξάγεται ανάμεσα στον Carlo Bordoni και τον Zygmunt Bauman. Με άλλα δύο μέρη του διαλόγου που στεγάζονται υπό τους τίτλους «Η κρίση του κράτους» και «Η Δημοκρατία σε κρίση». Ο Μεταφραστής του σημαντικού για τις μέρες μας αυτού θέματος (γνωστός πνευματικός στοχαστής και συγγραφέας) είναι ο Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος. Στο εισαγωγικό σημείωμα του γράφει τα εξής: «Επιλέξαμε να παρουσιάσουμε το κεφάλαιο εκείνο στο οποίο ο προβληματισμός του διαλόγου επικεντρώνεται στην κρίση της Νεωτερικότητας καθώς η κρίση των αξιών και των βεβαιοτήτων, που αναλύεται εδώ, αποτελεί επιτομή των υπολοίπων παραμέτρων (οικονομικής, πολιτικής, ηθικής και πνευματικής) της τρέχουσας καθολικής κρίσης που βιώνουμε ως «μετανεωτερικότητα».
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΠΙΣΘΟΔΡΟΜΗΣΗ
Αυτή «η μετανεωτερικότητα, με τη χαρακτηριστική της έξαρση του ατομικισμού και την εξασθένιση της αλληλεγγύης, του σεβασμού για τους άλλους και της μη πολιτισμένης συμπεριφοράς που συνόδευαν την εμφάνιση της νεωτερικότητας κατέληξε να παρουσιάζει την όψη μιας κοινωνίας η οποία έχει οπισθοδρομήσει στην κατάσταση της κάθε επιβίωσης του πιο επιτήδειου, του πιο έξυπνου, του πιο άπληστου Εκεί η βεβαιότητα των δικαιωμάτων χάνεται, εκεί, που το πνεύμα του τυφλού καταναλωτισμού επικρατεί χωρείς να λαμβάνονται υπόψη τα αποθέματα του πλανήτη (από το νερό ως την ενέργεια) ακολουθώντας το θηριώδες ένστικτο του έχειν κατά τον Carlo Bordoni.
O διάλογος των δύο συνομιλητών αναπτύσσεται στη βάση μιας ορολογικής διαφωνίας ως προς την περιλάλητη «μετανεωτερικότητα». Όμως, για τον Bauman κάτι τέτοιο δεν υπάρχει. Η περίοδος της Νεωτερικότητας δεν έχει φτάσει στο «τέλος, όπως δεν έχει φτάσει στο «τέλος της η ιστορία – ούτε καν η περίοδος των μεγάλων ψευδαισθήσεων. Η λεγόμενη μετανεωτερικότητα».
ΤΟ ΟΛΟΓΡΑΦΗΜΑ ΤΗΣ ΚΟΛΑΣΗΣ
Η περίοδος εντός της οποίας ζούμε δεν είναι, κατά τον BAUMAN, παρά μια παρατεινόμενη, εκφυλιζόμενη νεωτερικότητα. Αντιθέτως, κατά τον Bordoni όχι μόνο έχει τελειώσει η νεωτερικότητα αλλά (με το κλείσιμο του εικοστού αιώνα) έχει τελειώσει και η μετανεωτερικότητα. «Το να μιλάει κανείς σήμερα για το μεταμοντέρνο ηχεί ως αναχρονισμός. Ωστόσο, ανεξαρτήτως της διαφωνίας στους όρους και στα όρια της από κοινού ζοφερά περιγραφόμενης ιστορικής περιόδου που διανύουμε ο καθένας υποστηρίζει από τη δική του οπτική σκοπιά το ολογράφημα της κόλασης μας, που δεν έχει ακόμα οριστική ονομασία. Αυτή, όμως η «ρευστή» νεωτερικότητα, όπως προσωρινά την ορίζει ο Bauman, δεν είναι παρά το αρνητικό της λαμπερής εικόνας του θριαβεύβοντος φιλελευθερισμού, όπου ο κατ’ εξοχήν νεωτερικός μύθος της προόδου έχει από καιρό μεταλλαχθεί στο, ψυχρό μετα-μοντέρνο ιδεολόγημα ενός συστήματος που δεν μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει, παρά μόνο διαστρέφοντας τη δημιουργία σε ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ. Σημαντικό προλογικό σημείωμα για ένα σημαντικό διάλογο δύο μεγάλων.
ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ
Ο σημαντικού ενδιαφέροντος (και επίκαιρος) διάλογος μεταξύ των δύο σημαντικών κοινωνιολόγων Carlo Bordoni Ιταλία και Zygmunt Bauman Πολωνία με γενικό τίτλο: «Η νεωτερικότητα σε κρίση», σε μετάφραση Γεράσιμου Λυκιαρδό-πουλου, κυκλοφόρησε το 2016 από τις εκδόσεις Ύψιλον Βιβλία. Ο διάλογος διεξάγεται σε τρεις ενότητες με τους εξής εσωτερικούς τίτλους: α) «Η ανάκληση των υποσχέσεων» σελ. 11-26 β) «Η αποχωρούσα νεωτερικότητα» σελ. 27-58 γ) «Αποδόμηση και άρνηση» από σελ. 58-92.
Ως κείμενο, που προτάσσεται, του διαλόγου είναι ένα απόσπασμα του βασικού μεταμοντέρνου Γάλλου φιλοσόφου Jean-Francois Lyotar από το έργο του: η Μεταμοντέρνα κατάσταση μετάφραση + Κ. Παπαγιώργη εκδόσεις ΓΝΩΣΗ, 1982.
Το απόσπασμα αυτό είναι το εξής: «Η κατάσταση της γνώσης μεταβάλλεται καθώς οι κοινωνίες εισέρχονται σε ό,τι είναι γνωστό ως μεταβιομηχανική περίοδος και οι πολιτισμοί σε ότι είναι γνωστό ως μετανεωτερική εποχή», λέει ο γάλλος φιλόσοφος Jean-Francois Lyotar
Εμείς θα προσπαθήσουμε σε 3 άρθρα μας με καίρια – ενδιαφέροντα αποσπάσματα να παρουσιάσουμε, σημαντικές σύγχρονες σκέψεις που απασχολούν τους ανθρώπους για «Νεωτερικότητα σε κρίση», αρχίζοντας από την «ανάκληση επαγγελιών. Για να υποστηρίξει ο Carlo Bordoni τα εξής: «Η Νεωτερικότητα ανακαλεί τις επαγγελίες της. Η μετανεωτερικότητα τις υποτίμησε και επιπλέον τις χλεύασε, καλύπτοντας το κενό που άφησαν με λάμψη, με εικόνες και ήχους αντικαθιστώντας την ουσία με τη φαινομενικότητα και τις αξίες με την καταναλωτική συμμετοχή.
Η πρώτη επαγγελία που επρόκειτο να ανακληθεί ήταν εκείνη η ιδέα της ασφάλειας που από τον αιώνα του διαφωτισμού παρείχε η προσδοκία ότι ο άνθρωπος θα ελέγξει τη φύση. Οι μεγάλες βεβαιότητες μιας τεχνολογίας που μπορεί ν’αποφύγει , μεγάλες φυσικές καταστροφές κατέρρευσαν μπροστά στο γεγονός ότι η φύση δεν υποτάχθηκε…. Με τις φυσικές καταστροφές να μετατρέπονται σε ηθικές επειδή γι’ αυτές υπεύθυνος καθίσταται ο άνθρωπος. Αυτή όμως δεν ήταν η μόνη επαγγελία που ανακλήθηκε γιατί κι άλλες υπέστησαν ή πρόκειται να υποστούν την ίδια μοίρα. Η ιδέα της ΠΡΟΟΔΟΥ, ως συνεχούς εξέλιξης συνδέθηκε με μια ολοένα μεγαλύτερη διαθεσιμότητα προϊόντων και συνεπώς ολοένα μεγαλύτερο καταναλωτισμό. Όπως και η επαγγελία των δικαιωμάτων των εργαζομένων για αμοιβαίες συμφωνίες με τον πολίτη, την διάλυση των κοινωνικών συστημάτων υγείας και πρόνοιας. Με αποτέλεσμα κοινωνικές, εγγυήσεις να μην έχουν σήμερα καμία διασφάλιση.
ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΜΟΣ & ΕΞΕΥΤΕΛΙΣΜΟΣ
Αλλά στη Νεοφιλελεύθερη λογική επικρατεί ο οικονομίστικος κανόνας σύμφωνα με τον οποίο κάθε πράξη, κάθε εκχώρηση, κάθε υπηρεσία πρέπει να επιβαρύνει μόνο εκείνους που τη χρησιμοποιούν και όχι να επεκτείνεται σε ολόκληρη την κοινότητα. Με συνέπια οι επείγουσες ανάγκες, με προβλήματα του προϋπολογισμού και με τη συμμόρφωση προς τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς να επιβάλλει τη φοβερή αβεβαιότητα, πίσω από τη διάλυση του κράτους πρόνοιας, που δεν επηρεάζει μόνο την Ευρώπη αλλά κυριαρχεί λίγο-πολύ σε παγκόσμιο επίπεδο. Με τη Νεοφιλελεύθερη πίστη, ότι καθένας πρέπει να φροντίζει για τον εαυτό του χωρίς να επιβαρύνει άλλους με τις ανάγκες του, για τις αδυναμίες του…. Κραυγαλέα αδικία γιατί αυτό πονάει τους φτωχούς και άπορους… έτσι, καθώς διαρκώς ζούμε σε μια δίχως ασφάλεια κοινωνία, … ζούμε και σε μια διαρκή κατάσταση κρίσης καταβάλλοντας επαναλαμβανόμενες και διαρκώς αμφισβητούμενες προσπάθειες προσαρμογής… (όπως συμβαίνει εδώ και εννιά κρίσιμα χρόνια στη χώρα μας). Μια κρίση, βαθύτερη, που ξεκινάει από το τέλος της νεωτερικότητας. Με οδυνηρό πέρασμα ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ που έχει προσδιοριστεί ως τη μετα-νεωτερικότητα. Με αποτέλεσμα την κοσμοϊστορική ΑΝΑΣΤΑΤΩΣΗ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΕ ΤΑ ΠΑΝΤΑ και κλόνισε τη νεωτερική κοινωνία.
Ο ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΣ ΛΟΞΥΓΚΑΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Δεν είμαι σίγουρος ότι θα ακολουθούσα ως το τέλος την άποψή σας ότι η νεωτερικότητα εγκαταλείπει ή (ακόμα ότι έχει ήδη εγκαταλείψει) τις επαγγελίες της. Οι επαγγελίες αυτές ήταν στην πραγματικότητα στρατηγικές που θεωρούνταν ελπίζονταν και αναμένονταν πως θα οδηγούσαν αυτές τις επαγγελίες στην εκπλήρωσή τους. Αλλά, οι ίδιες επαγγελίες έχουν παραμείνει απίστευτα, σταθερές – στην πραγματικότητα θαυμαστά απλωτές- στις διακυμάνσεις, ιστορίας, προβάλλοντας σε γενικές γραμμές άθικτες από κάθε διαδοχική κτίση πίστεως. Ο,τι εγκαταλείφθηκε πολλές φορές, ήτοι οι «αγαπημένες» στρατηγικές, καθώς και τα υποδείγματα μιας σωστής κοινωνίας… Ό,τι «εγκαταλείφθηκε» επίσης, ήταν οι νεανικές ψευδαισθήσεις της νεωτερικότητας…. με την ψευδαίσθηση ότι τελικά θα βρεθεί μια αλάνθαστη στρατηγική. Με κάθε περί του αντιθέτου ένδειξη να μην είναι παρά ένας παροδικός στιγμιαίος λόξυγκας που προκαλείται από την επιστήμη και το ουσιαστικό της όπλο, την τεχνολογία, καθυστερώντας το εν λόγω έργο.
Για να προσθέσει ο Bauman ότι οι ψευδαισθήσεις έχουν εγκαταλειφθεί (ή), πιο σωστά, οι ιδέες που κάποτε θεωρούνταν ως αλήθειες έχουν αναταξινομηθεί ως ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΕΙΣ, Ενώ, οι στρατηγικές που συνέχισαν να τις υιοθετούν έχουν αλλάξει μορφή και χαρακτήρα. Με τις νεωτερικές επαγγελίες να είναι σώες και αβλαβείς.
Στον διάλογο ο μεγάλος στοχαστής διαφωνώντας με τον συνομιλητή του καθηγητή Bordoni του λέει: «αναφερόμενος στις επαγγελίες της νεωτερικότητας, υπαινίχθηκες ό,τι η Μετανεωτερικότητα τις υποτίμησε κι επιπλέον τις χλεύασε». Όμως, όπως κι αν ονομάσουμε το κεφάλαιο της σύγχρονης ιστορίας της τούτο δεν μας αφηγείται την ιστορία της νεωτερικότητας επαγγελίας που υποτιμάται ή χλευάζεται. Αντιθέτως μας αφηγείται αυτήν που νεοανασταίνεται και επανεπινοείται και τινάζει από πάνω της τη σκόνη και ντύνεται με ένα καινούργιας κοπής ρούχο, καθώς κινείται σε μια νέα σιδηροδρομική τροχιά για οχήματα μεγάλης ταχύτητας. Θα έλεγα όμως ακόμα πως ακριβώς στην εποχή μας η αρχική επαγγελία της νεωτερικότητας έχει φτάσει στην πληρέστερή της εκπλήρωση…
Ο ΕΙΚΟΣΙΤΡΙΑΧΡΟΝΟΣ «ΠΡΟΦΗΤΗΣ»
Στη συνέχεια του διαλόγου για την ανάκληση των επαγγελιών, ο φιλόσοφος BAUMAN κάνει μια σημαντική αναφορά για την ιστορική και χρονική στιγμή (το 1486) που διατυπώθηκαν οι φιλοδοξίες – και οι νέες ΕΠΑΓΓΕΛΙΕΣ – από τον Πίκο Μιράντολα, έναν νεαρό μόλις είκοσι τριών χρόνων που προανήγγειλε, συνοπτικά και προφητικά το 1486, στον περίφημο λόγο του την «αναγεννησιακή πρεμιέρα» Για να αναφερθεί προς το τέλος της απάντησής του στον CARLO BORDONI ο BAUMAN στη φρίκη της μεγάλης ευρωπαϊκής αλληλοσφαγής στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο με τον κατακλυσμό αίματος, αβεβαιότητας, οικονομικής κρίσης κ.λπ. Για ν’ανοίξει ο δρόμος για το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Με την ατομική βόμβα, ως εφιαλτική απειλή. Με συνεχιζόμενη κρίση ενός πολιτισμού «πολεμικού» και υπερ-εκμεταλλευτικού, που έχει βυθίσει τις ουσιώδεις επαγγελίες της Νεωτερικότητας. Για να υιοθετήσει την αναίσχυντη δημόσια επίδειξη της άγριας ανισότητας: Με το πλουσιότερο 1% να κατέχει το 90 ή περισσότερο επί τοις εκατό του παραγόμενου εθνικού πλούτου.
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΟΝΙΜΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Για να τονίσει ακόμα, απευθύνοντας ερώτηση προς τον εαυτό του και σε κάθε αναγνώστη του, αλλά και στο συνομιλητή του, λέγοντας «πλησιάζουμε άραγε, για δεύτερη φορά στην πρόσφατη ιστορία, σε μια κατάσταση ώριμη για εκμετάλλευση από δημαγωγούς αρκούντως ηλίθιους, φαντασιοκόπους ή αλαζόνες, για να υποσχεθούν το μονοπάτι από όπου κόβουμε δρόμο γα την ευτυχία και να χαράξουν ένα πέρασμα πίσω προς τον διασωθέντα παράδεισο της ασφάλειας; Υπό την προϋπόθεση όμως να παραιτηθούμε από τις ελευθερίες που είναι ήδη απεχθείς…. Ενώ, μέσα από την συλλογική δυσπραγία και ανέχεια δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι θύματα τείνουν ολοένα και περισσότερο να αντιμετωπίζουν και τους μεγαλύτερους παλιανθρώπους στο κομμάτι της πολιτικής και πολιτειακής ελίτ σε όλο τον κόσμο αλλά και στη χώρα μου…
συνεχίζεται…
