Οι νόμοι των συνόρων

Αφηγηματική γενναιοδωρία, έτσι θα συνόψιζα το συναίσθημα -τόσο κατά τη διάρκεια, αλλά κυρίως μετά το πέρας- της ανάγνωσης. Ετσι, λακωνικά και σε ποσοτική αντίστιξη με τις πεντακόσιες σελίδες του μυθιστορήματος, του καταξιωμένου -και στη χώρα μας- Χαβιέρ Θέρκας, γνωστού κυρίως για τους Στρατιώτες της Σαλαμίνας, μυθιστόρημα που μεταφέρθηκε με σχετική επιτυχία στον κινηματογράφο, διευρύνοντας αναπόφευκτα τα όρια της φήμης του γεννημένου στην επαρχία του Κάθερες συγγραφέα. Για μένα ήταν ο Ένοικος και η Ταχύτητα του φωτός τα έργα του που τον ενέταξαν, άπαξ και δια παντός, στο κλειστό κλαμπ των εκλεκτών ισπανόφωνων δημιουργών. Τώρα, έχοντας πίσω μου την ανάγνωση της ιστορίας του Γαλανομάτη, του Γυαλάκια και της Τέρε, νιώθω μια δικαίωση, πως δεν βιάστηκα στην κρίση μου.
-Αρχίζουμε;
-Ας αρχίσουμε. Προηγουμένως όμως επιτρέψτε μου να σας κάνω άλλη μια ερώτηση. Θα είναι η τελευταία.
-Παρακαλώ.
-Γιατί δεχτήκατε να γράψετε αυτό το βιβλίο;
-Μα δεν το ’παμε ήδη; Για τα χρήματα. Κερδίζω τα προς το ζην γράφοντας.
-Ναι, το ξέρω, αλλά μόνο γι’ αυτό δεχτήκατε;
-Η αλήθεια είναι ότι δε σου παρουσιάζεται συχνά η ευκαιρία να γράψεις για ένα μυθικό πρόσωπο σαν τον Γαλανομάτη, αν αυτό εννοείτε.
-Θέλετε να πείτε ότι ο Γαλανομάτης σας ενδιέφερε και προτού σας προτείνουν να γράψετε γι’ αυτόν;
-Φυσικά, όπως όλον τον κόσμο.
Βρισκόμαστε στη Χερόνα καλοκαίρι του 1978, και το φάντασμα του Φράνκο πλανάται ακόμα πάνω από την Ισπανία. Μια ομάδα εφήβων, ανάμεσα στους οποίους ο Γαλανομάτης, σε ρόλο αρχηγού, ο Γυαλάκιας και η Τέρε, συχνάζει στην κακόφημη πλευρά της πόλης, ανάμεσα σε οίκους ανοχής και σκοτεινά μπαρ, καπνίζει χόρτο και πίνει αλκοόλ, επιδίδεται σε μικροκλοπές για να χρηματοδοτήσει την καλοπέρασή της. Με το πέρασμα του χρόνου θα παίρνουν όλο και μεγαλύτερα ρίσκα, οργανώνοντας ένοπλες ληστείες τραπεζών και σπιτιών. Η σύλληψη του Γαλανομάτη θα δώσει τέλος στη δράση της ομάδας, αν και εκατοντάδες άλλες παρόμοιες ομάδες δημιουργήθηκαν και έδρασαν εκείνα τα χρόνια στην Ισπανία, με μια αίσθηση ρομαντικότητας, συνυφασμένης με το κλίμα ελευθερίας εκείνης της περιόδου. Γύρω από τον Γαλανομάτη, πρόσωπο το οποίο ο Θέρκας εμπνεύστηκε κυρίως από τον Juan José Moreno Cuenca, δημιουργήθηκε ένας μύθος. Ο ατίθασος χαρακτήρας του, οι δεκάδες απόπειρες απόδρασης από τις φυλακές, η διαρκής κόντρα του με τους δεσμοφύλακες, οι ερωτικές του ιστορίες, τον μετέτρεψαν σε σύμβολο μιας ολόκληρης γενιάς. Ο Ιγνάθιο Κάνιας, γνωστός ως Γυαλάκιας, που ανήκε σε εντελώς διαφορετική κοινωνική τάξη, μπήκε στην ομάδα από σύμπτωση, αναζητώντας καταφύγιο από τις επιθέσεις των συμμαθητών του, και κατάφερε να διαφύγει της σύλληψης, κλείνοντας για πάντα την πόρτα στο παρελθόν και επιτυγχάνοντας, τριάντα χρόνια μετά, να θεωρείται ο σημαντικότερος δικηγόρος της Χερόνα. Η Τέρε, η απαραίτητη μοιραία γυναίκα, που στη θέα της ο έφηβος Γυαλάκιας έχασε το έδαφος κάτω από τα πόδια του, καθώς η εικόνα πάγωσε αντίθετα με εκείνη που, λαμπερή και πανέμορφη καθώς ήταν, συνέχισε να περπατά προς το μέρος του, κοιτάζοντάς τον ίσια μες στα μάτια.
Αυτή την ιστορία καλείται να γράψει ο συγγραφέας-ήρωας του μυθιστορήματος και για τον λόγο αυτό παίρνει συνεντεύξεις από τα πρόσωπα-κλειδιά, με σκοπό τη συλλογή των απαραίτητων στοιχείων. Μέσα από την παράθεση των συνεντεύξεων ο Θέρκας διηγείται την ιστορία που εμπνεύστηκε σε γραμμική χρονική ακολουθία, χρησιμοποιώντας ένα αφηγηματικό εύρημα, που όχι απλώς λειτουργεί, μα που του επιτρέπει να προσδώσει περαιτέρω στοιχεία στην ιστορία του, τόσο ως προς την εξέλιξη της αφήγησης και τις διαρκείς ανατροπές της, καθώς νέα στοιχεία έρχονται να επιβεβαιώσουν ή να διαψεύσουν τα προηγούμενα, όσο και ως προς το στήσιμο των χαρακτήρων, καθώς η σχέση που αναπτύσσει ο συγγραφέας με τους συνεντευξιαζόμενους περνά από διάφορα στάδια, της επιφύλαξης και της εμπιστοσύνης κυρίως, αλλά και της απόπειρας του καθενός να διατηρήσει τα μυστικά, της αναμνήσεις και την εικόνα του. Επίσης, αυτό το διαρκές φλερτάρισμα με τον ρεαλισμό, η ύπαρξη ενός ολόκληρου κόσμου, αποτελούμενου από ταινίες, μαρτυρίες, τηλεοπτικές εκπομπές, μέρη και πρόσωπα, κατ’ ουσίαν επινοημένου -αν και με τα απαραίτητα σπέρματα έμπνευσης και (αυτο)βιογραφίας- για να πλαισιώσει την ιστορία του Γαλανομάτη, όπως την οραματίστηκε στο σύνολό της ο Θέρκας, σύνολο σύνθετο, με πλήθος προσώπων και γεγονότων, και εκείνος, συγγραφέας και σκηνοθέτης ταυτόχρονα, καταφέρνει το ακατόρθωτο θαρρείς: να παραδώσει -με την υποστήριξη του επιμελητή του, να τα λέμε αυτά- ένα μυθιστόρημα πολυσέλιδο δίχως ίχνος κοιλιάς, δίχως ίχνος αχρείαστου και περιττού. Μια λογοτεχνία πλουραλιστική και πληθωρική, μια ιστορία που προκαλεί αναγνωστική δίψα και με μια αφήγηση που καθηλώνει ο Θέρκας παραδίδει ένα σπουδαίο μυθιστόρημα, πολυεπίπεδο σε αναγνώσεις, σπουδαίο και προσιτό ταυτόχρονα.