Οφείλει να περιλαµβάνει και µη συµβατικού υδατικούς πόρους
Η ορθή διαχείριση των υδατικών πόρων κάθε περιοχής, όπως η Κρήτη, πρέπει να συνυπολογίζει και τους µη συµβατικούς υδατικούς πόρους, όπως είναι το αφαλατωµένο υφάλµυρο νερό και οι επεξεργασµένες εκροές των αστικών υγρών αποβλήτων, σύµφωνα µε τα διεθνή πρότυπα και τη διεθνή επιστηµονική βιβλιογραφία.
Για την Κρήτη αυτό είναι ιδιαίτερης αξίας επειδή υπάρχουν πολλές αξιόλογες παράκτιες υφάλµυρες πηγές, όπως στη Γεωργιούπολη Χανίων, στο Μπαλί Ρεθύµνου, στον Αλµυρό Ηρακλείου, στον Αλµυρό Αγίου Νικολάου και στην Μαλαύρα Λασιθίου (Αγγελάκης, 2024). Όπως έχει επανειληµµένα αναφερθεί, το αφαλατωµένο υφάλµυρο νερό είναι πολύτιµος υδατικός πόρος διότι είναι άφθονο, πολύ καλής ποιότητας και πολύ χαµηλού κόστους. Σηµειώνεται ότι το κόστος αφαλάτωσής του είναι χαµηλότερο από το 30 % του κόστους αφαλάτωσης του θαλασσινού νερού.
Ιδιαίτερα στην ανατολική Κρήτη σε περιόδους ξηρικών ετών, όπως τα τρέχοντα, η αντιµετώπιση των προβληµάτων επιβάλλει την συµπερίληψη και αξιοποίηση και µη συµβατικών πόρων. Εκτός από το αφαλατωµένο νερό, πρέπει να θεωρούνται σοβαρά προς χρήση οι επεξεργασµένες εκροές των αστικών υγρών αποβλήτων ακόµη και για ύδρευση, όπως συµβαίνει σε αρκετές άλλες αναπτυγµένες χώρες. Γι’ αυτό ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας (WHO) και ο Οργανισµός Προστασίας Περιβάλλοντος στις ΗΠΑ έχουν θεσπίσει από το 2017 σχετικά κριτήρια επαναχρησιµοποίησης επεξεργασµένων εκροών αστικών υγρών αποβλήτων για ύδρευση (USEPA, 2017).
Τα κριτήρια αυτά του WHO έχουν έκτοτε επικαιροποιηθεί τέσσερις φορές. Η τελευταία αναθεώρηση έγινε το 2022 (WHO, 2022). Σήµερα στις ΗΠΑ, σε 43 από τις 50 πολιτείες λειτουργούν σχετικά έργα επαναχρησιµοποίησης επεξεργασµένων εκροών υγρών αποβλήτων για ύδρευση. Άλλες χώρες στις οποίες προωθούνται παρόµοια έργα είναι η Σιγκαπούρη, η Αυστραλία (Σίδνεϊ και Περθ), η ∆ηµοκρατία της Ναµίµπιας, στην νότια Αφρική και άλλες. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), υπάρχει υστέρηση στη χρήση των µη συµβατικών πόρων επειδή η διαχείριση των υδατικών πόρων καθορίζεται από τις κεντρικές και βόρειες χώρες, που είναι αυτάρκεις σε διαθέσιµους φυσικούς υδατικούς πόρους.
Στην Ελλάδα, από το 2011, έχει θεσπιστεί η χρήση επεξεργασµένων εκροών υγρών αποβλήτων για άλλες χρήσεις παρά το ότι θα έπρεπε να έχουν ακολουθηθεί οι πρακτικές της Κύπρου και της Μάλτας, που πρωτοπορούν σε επίπεδο ΕΕ. Ιδιαίτερα στην Ανατολική Κρήτη θα µπορούσαν να αντιµετωπισθούν πλείονα προβλήµατα της, όπως στην Κύπρο, εάν οι επεξεργασµένες εκροές όλων σχεδόν των έργων των Μονάδων Επεξεργασίας Υγρών Αποβλήτων (ΜΕΥΑ) µεγαλύτερων των 2000 ισοδυνάµων κατοίκων (ι. κ.) χρησιµοποιούνταν για άρδευση γεωργικών και καλλωπιστικών καλλιεργειών την αρδευτική περίοδο και τον υπόλοιπο χρόνο για εµπλουτισµό και προστασία υπόγειων υδροφορέων ή άλλες χρήσεις τους. Στην Ανατολική Κρήτη π.x., τέτοιας δυναµικότητας σχετικά έργα είναι των Μοιρών, Τυµπακίου, Μαλίων, Χερσονήσου, Αγίου Νικολάου, Σητείας, Παλαίκαστρου και άλλα. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η νέα ΜΕΥΑ της Νεάπολης Λασιθίου, όπου οι επεξεργασµένες εκροές, σύµφωνα µε τα υφιστάµενα κριτήρια, διατίθενται σε ύψωµα, από όπου µε βαρύτητα µπορούν να αρδευτούν γεωργικές εκτάσεις και πιθανόν να εµπλουτιστεί υπόγειος υδροφορέας της περιοχής.
Άλλο δυνάµενο να αντιµετωπισθεί πρόβληµα, είναι η ενίσχυση του φράγµατος Μπραµιανού στην Ιεράπετρα την τρέχουσα περίοδο µε επεξεργασµένες εκροές αστικών υγρών αποβλήτων της πόλης, αντί της χρήσης νερού από την πηγή Μαλαύρας. Σηµειώνεται ότι το νερό αυτής της πηγής είναι υφάλµυρου και ακατάλληλο για άρδευση, πριν την ανάµειξη του µε το νερό του φράγµατος και υψηλότερου κόστους µεταφοράς του στο φράγµα.
΄Ενα τελευταίο παράδειγµα είναι η δυνατότητα αξιοποίησης των εκροών της ΜΕΥΑ Ηρακλείου στη Φοινικιά (Εικ. 1), που σήµερα είναι πολύ µικρή. Καθηµερινά παράγονται 40000 m3 περίπου επεξεργασµένες εκροές υγρών αποβλήτων. Από αυτές, λιγότερες από 10.000 m3 ηµερησίως χρησιµοποιούνται την θερινή περίοδο για άρδευση και οι υπόλοιπες απορρίπτονται στην θάλασσα. Για να βελτιωθεί η κατάσταση αυτή θα πρέπει να επεκταθεί και να βελτιωθεί το αρδευτικό δίκτυο. Σε αυτό το δίκτυο, νότια του έργου και σε υψηλότερο σηµείο από τον οικισµό του Προφήτη Ηλία, θα µπορούσε να κατασκευαστεί υδατοδεξαµενή από όπου η άρδευση µπορεί να γίνεται µε βαρύτητα. Η ίδια δεξαµενή θα µπορούσε να χρησιµοποιείται την µη αρδευτική περίοδο για έργο τύπου αντλιοαποταµίευσης για παραγωγή ενέργειας. Ένα τέτοιο έργο θα µπορούσε να συνδυασθεί µε κάποιο µικρό φράγµα σε χαµηλότερο ύψος, στον ποταµό που εκβάλει στον Γιόφυρο, που να αποταµιεύει τις εκροές των αποβλήτων την χειµερινή περίοδο και χρήση του για αντιπληµµυρική προστασία την χειµερινή και για άρδευση τη θερινή περίοδο.
Τέλος, θα πρέπει να τονισθεί ότι, σχεδόν το σύνολο των ΜΕΥΑ, δεν συντηρούνται και η λειτουργία τους είναι πληµµελής. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγµα του έργου της ΜΕΥΑ Ηρακλείου. Σήµερα, η ∆ΕΥΑ Ηρακλείου λειτουργεί µε το ήµισυ περίπου του προσωπικού, που είχε την 10ετία του ΄90, τότε που ο εξυπηρετούµενος πληθυσµός του Ηρακλείου ήταν το ήµισυ του σηµερινού.
Βιβλιογραφία
1. Αγγελάκης, Α. Ν. (2024). Μη συµβατικοί υδατικοί πόροι. Πατρίς, 25/1/2024, https://patris.gr/2024/01/20/mi-symvatikoi-ydatikoi-poroi/
2. WHO (2022) Guidelines for drinking-water quality, 4th edition, incorporating the 1st and 2nd addenda. World Health Organization, Geneva, Switzerland.
3. US EPA (2017). Potable Reuse Compendium. Environmental Protection Agency (EPA) Office of Waterand CDM Smith. Washington DC, USA.
*Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης
είναι επίτιµο µέλος
και distinguished fellow
της IWA (Παγκόσµιας Εταιρείας Νερού).
