Γ. Κλίμακες αξιολόγησης του πόνου
Σήμερα η επιστήμη έχει αναπτύξει 4 είδη κλιμάκων αξιολόγησης του πόνου. Πιο συγκεκριμένα: «1. Μονοδιάστατες κλίμακες. Είναι οι κλίμακες που αξιολογούν μια μόνο διάσταση του πόνου, συνήθως την έντασή του. 2. Πολυδιάστατες κλίμακες Είναι εργαλεία που αξιολογούν περισσότερες διαστάσεις όπως, ένταση, εντόπιση ή συναισθηματική κατάσταση του ασθενή. Σε αυτή την κατηγορία θα συμπεριλαμβάναμε δύο κλίμακες, την Multidimensional Observation Pain Assesment Tool (MOPAT) και την Evaluation Scale For Pain in Cerebral Palsy (ESPCP). 3. Βάσει παρατήρησης.
Είναι σημαντικό να αναφέρουμε, πως χρησιμοποιώντας τα συγκεκριμένα εργαλεία δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε την ένταση του πόνου, αλλά την συμπεριφορά. Σε αυτή την κατηγορία παραθέτουμε τις παρακάτω κλίμακες: Chronic Pain Scale for Nonverbal Adults with Intellectual Disabilities(CPS-NAID), The Abbey Pain Scale, Pain Assessment in Advanced Dementia Scale (PAINAD), Non Communicating Adult Pain Checklist (NCAPC). 4. Εργαλεία μέτρησης που αφορούν νευροπαθητικό πόνο. Όσον αφορά την μέτρηση του νευροπαθητικού πόνου, σε όλα τα αξιολογητικά εργαλεία απαιτείται από τον ασθενή να απαντά σε ερωτήσεις και να περιγράφει τον πόνο».1
Δ. Αντιμετώπιση του πόνου στην ιατρική επιστήμη
«Στη σύγχρονη ιατρική πράξη η θεραπευτική αντιμετώπιση ξεκινά με μια ξεκάθαρη εξήγηση στον ασθενή σχετικά με τα αίτια του πόνου. Τα περισσότερα είδη του πόνου αντιμετωπίζονται καλύτερα με ένα συνδυασμό φαρμάκων και μη θεραπευτικών μέσων. Παρόλα αυτά, τα αναλγητικά μαζί με ένα περιορισμένο αριθμό άλλων φαρμάκων, αποτελούν το βασικό άξονα στην αντιμετώπιση του πόνου.
Η χορήγηση φαρμάκων συνιστά την πιο κοινή προσέγγιση στην αντιμετώπιση του πόνου. Η διαχείριση και η αντιμετώπιση του οξέος πόνου είναι σχετικά άμεση και βασίζεται στην χορήγηση αναλγητικών φαρμάκων, φαρμάκων δηλαδή που ανακουφίζουν τον πόνο, όπως η ακεταμινοφαίνη, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα και τα οπιοειδή αναλγητικά. Αντίθετα, η διαχείριση και η αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου παρουσιάζει επιπρόσθετες προκλήσεις, καθώς ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί ένα ευρύτερο φάσμα φαρμάκων, στα οποία περιλαμβάνονται τα αντικαταθλιπτικά, τα αντιπηκτικά, και η χρόνια χρήση των οπιοειδών.
Η «κλίμακα αναλγητικής αγωγής» του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) παρέχει κατευθυντήριες οδηγίες για την χρήση φαρμακευτικής αγωγής στους ασθενής με κακοήθη πόνο. Η ασπιρίνη αποτελεί την πρώτη επιλογή, ενώ ακολουθεί η προσθήκη ήπιων καθώς και ισχυρών οπιοειδών αναλγητικών φαρμάκων μέχρι να ανακουφιστεί ο ασθενής από τον πόνο. Η συνδυασμένη χρήση αυτών των αναλγητικών φαρμάκων αντανακλά την αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών των δύο τύπων αναλγητικών. Επικουρικά, είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν φάρμακα για την διαχείριση του φόβου και του άγχους. Η προσέγγιση αυτή προσδίδει έμφαση στο χρόνο χορήγησης των αναλγητικών παρά την αίτηση εκ μέρους του ασθενή.
Ωστόσο υπάρχουν και εφαρμόζονται και μη φαρμακευτικές συμπληρωματικές θεραπείες. Ενδεικτικά μπορεί να αναφέρει κανείς τις παρακάτω: Απόσπαση της προσοχής, μουσικοθεραπεία, χειρομαλάξεις και χειροπρακτική, χαλάρωση, βελονισμός και το θεραπευτικό άγγιγμα. Τέλος υπάρχει και η χειρουργική αντιμετώπιση του πόνου, αν και τα τελευταία χρόνια η εφαρμογή αυτής της μεθόδου είναι λιγότερο συχνή, καθώς η αποτελεσματικότητά της είναι σχετικά μικρή, ενώ επιπλέον είναι δυνατόν να επιφέρει αρνητικές συνέπειες όπως παράλυση και αιμωδίαση».2
Ε. Η σημασία του πόνου στην Π.Δ.3
Ας περάσουμε τώρα να δούμε το θέμα του πόνου από θεολογικής πλευράς δίνοντας σε αυτόν μια ορθόδοξη χριστιανική νοηματοδότηση. «Στην παλαιά διαθήκη η ασθένεια και ο κάθε μορφής πόνος θεωρούνται ως τιμωρία θεού για τις αμαρτίες του ανθρώπου, οι οποίες ουσιαστικά προσέβαλαν άμεσα το θεό και το κυριαρχικό του δίκαιο. Έτσι η παράβαση των εντολών και η ανυπακοή, έχει ως συνέπεια τις ασθένειες που επιτρέπει ο θεός, ο οποίος είναι ο κριτής. H παραπάνω διαπίστωση εξηγείται και σε μια άλλη αντίληψη για τη σημασία της αμαρτίας: το κακό που προκαλείται από την αμαρτία απελευθερώνει μια δύναμη, η οποία πλήττει τον υπαίτιο της κακής πράξης και το περιβάλλον του. Έτσι, η τιμωρία ουσιαστικά είναι το αποτέλεσμα του κακού που παραμένει ενεργό».4
Εδώ όμως κυρίως για όσους δεν ασχολούνται με το αντικείμενο, καλό θα ήταν να ξεκαθαρίσουμε το εξής το οποίο είναι πολύ σημαντικό: «Σύμφωνα με την ισχύουσα θεολογική πραγματικότητα της πλειοψηφίας των ομολογιών, η ερμηνεία της Π.Δ. δεν πραγματοποιείται με την απλή ανάγνωση του κειμένου, αλλά έχοντας ως βάση την ερμηνεία που μια εκκλησία αποδέχεται για αυτές. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, “πίσω από ανθρωποπαθείς, εικονικές, μεταφορικές, παραβολικές ή αινιγματικές λέξεις, φράσεις ή διηγήσεις, συμβολικές ονομασίες προσώπων ή ζωικών οργανισμών κ.ά.” οι Πατέρες ερμηνεύουν “διά μέσου του γράμματος” το “υποκείμενο πράγμα”. Για παράδειγμα, κάθε φορά που γίνεται η διαπίστωση ότι η Π.Δ. αντιλαμβάνεται το Θεό άλλοτε ως τιμωρό της αμαρτίας, και άλλοτε ως στοργικό και οικτίρμονα, όταν ο ίδιος ο Θεός παρουσιάζεται να λέει διά του Ιεζεκιήλ “εγώ ειμί Κύριος ο τύπτων” (7,6) και “εγώ [ειμί] Κύριος ο αγιάζων” (20,12), η ερμηνεία των εκφράσεων αυτών δεν γίνεται αυθαίρετα, αλλά εφόσον η θεολογική παράδοση αποδέχεται ότι, ουδέποτε, οτιδήποτε κακό δεν είναι δυνατόν να προέρχεται από τον Θεό, ακολουθείται αυτή η ερμηνευτική γραμμή.
Έτσι, όσοι ερμηνευτές επιμένουν πεισματικά στην κατά γράμμα ερμηνεία ακόμα και εικονικών, παραβολικών ή ανθρωποπαθών διηγήσεων της Γραφής, στιγματίζονται συλλήβδην από τους ορθοδόξους Πατέρες. Αυτό σημαίνει ότι η ορθή ερμηνευτική μέθοδος θα πρέπει να βρίσκεται σε οργανική σύνδεση Αγίας Γραφής και Ιησού Χριστού και από το συγκεκριμένο παράδειγμα προκύπτει ότι οι εκφράσεις και οι εικόνες της Αγίας Γραφής περί Θεού φοβερού και τιμωρού είναι σωστές, όχι επειδή όντως ο Θεός οργίζεται και τιμωρεί, αλλά γιατί ο ένοχος και αμαρτωλός άνθρωπος βλέπει το Θεό ως τιμωρό.(Γρηγορίου Νύσσης, Εις την επιγραφήν των Ψαλμών, PG 44, 557D”)».5
Ας επανέλθουμε ,όμως στο θέμα. «Ο πόνος που στέλνει ο Γιαχβέ (είναι ένα από τα ονόματα του θεού στην παλαιά διαθήκη) σε ολόκληρο το λαό αλλά και σε μεμονωμένα άτομα εκλαμβάνεται ως παιδαγωγική ενέργεια που έχει ως απώτερο σκοπό τη μετάνοια και την επιστροφή των ανθρώπων σε αυτόν. Βέβαια δε λείπουν και τα παραδείγματα δίκαιων ανθρώπων, με χαρακτηριστικό αυτό του Ιώβ, οι οποίοι φτάνουν στη δυσάρεστη θέση να χάσουν την υγεία τους.
Σε αυτή την περίπτωση ο ίδιος ο θεός επιτρέπει στο διάβολο να πειράξει τους αγαθούς ανθρώπους έτσι ώστε να αναδειχθούν μέσω του πάθους λαμπρότεροι και καθαρότεροι.
Ταυτόχρονα ο θεός είναι ο κατεξοχήν θεραπευτής των ανθρώπων. Αυτός είναι που επιτρέπει τις ασθένειες και αυτός είναι που τις θεραπεύει. Επίσης μέσα στα κείμενα της παλαιάς διαθήκης φαίνεται ότι για σοβαρές ασθένειες οι ασθενείς απευθύνονταν στους προφήτες και στους ιερείς(ως μεσάζοντες μεταξύ θεού και ανθρώπων) για να θεραπευθούν.
Προβληματισμό ειδικά για τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα προκαλεί το γεγονός ότι σε αρκετά σημεία της παλαιάς διαθήκης η ιατρική και οι εκπρόσωποι της αντιμετωπίζονται με αρνητικό τρόπο. Αυτό έχει την εξήγηση του. Τα χρόνια εκείνα υπήρχε σταθερή η πεποίθηση ότι ο μοναδικός γιατρός που προσφέρει ουσιαστική βοήθεια στους ανθρώπους είναι ο θεός. Ωστόσο δε λείπει από τα κείμενα(πάντα της παλαιάς διαθήκης), ιδιαίτερα της σοφιολογικής γραμματείας και η θετική αντιμετώπιση της ιατρικής με βασική προϋπόθεση και πάλι την αναφορά στο Θεό.
Χαρακτηριστική ενότητα για την επιστήμη της ιατρικής είναι αυτή στη Σοφία Σειράχ(38,1-38,15). Εν περιλήψει σε αυτούς τους στίχους αναφέρονται τα εξής: Οι πιστοί οφείλουν να αποδίδουν τις ανάλογες τιμές στους γιατρούς. Ο Κύριος είναι αυτός που όρισε τους γιατρούς στο λειτούργημα τους και τους έδωσε τις γνώσεις να θεραπεύουν.
Είναι ο ίδιος ο θεός που δημιούργησε τα βότανα από τα οποία κατασκευάζονται τα φάρμακα μέσω των οποίων θεραπεύουν οι γιατροί και για αυτά οι άνθρωποι δοξάζουν το θεό. Ωστόσο στο συγκεκριμένο χωρίο είναι εμφανής η σύνδεση της ασθένειας με την αμαρτία, ενώ η προσευχή και η θυσία θεωρούνται απαραίτητες για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Έπειτα, αφού δηλαδή προσευχηθούν και θυσιάσουν, μπορούν να καλέσουν και το γιατρό. Γιατί ο Κύριος τον όρισε στο λειτούργημα του.
Σε πολλές περιπτώσεις βέβαια, η θεραπεία βρίσκεται στα χέρια των γιατρών. Όμως και πάλι η θεραπεία από τους γιατρούς πραγματοποιείται ουσιαστικά με τη θεία παρέμβαση.
Οι γιατροί δηλαδή θα προσευχηθούν στον Κύριο για να μπορέσουν να θεραπεύσουν τον πόνο ή και να σώσουν μια ζωή. Έτσι η προσφορά των γιατρών αποκτά μια θεολογική διάσταση: ο θεός είναι εκείνος που επιτρέπει στους ιατρούς να εκτελέσουν το έργο τους».6
Συνεχίζεται…
1. Γινατσή Άλκη-Ηρ., Αξιολόγηση του πόνου σε αφασικούς ασθενείς με δυσκολίες στην επικοινωνία μετά από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, Αλεξανδρούπολη, 2020, σελ.7-8 (Μεταπτυχ. Εργασία)
2. Γκρόσου Β.- Μαρουλάκη Ειρ., Νοσηλευτικές διεργασίες στον πόνο και νέα ερευνητικά δεδομένα, Ιωάννινα, 2016, σελ.17-22 (Πτυχ. Εργασία)
3. Παλαιά Διαθήκη
4. Κιζιρίδου Π., Το αίτημα της ίασης στη λαϊκή θρησκευτικότητα, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Ροπή, 2017, σελ. 185
5. https://el.wikipedia.org/wiki/Παλαιά_Διαθήκη (20-8-2021)
6. Κιζιρίδου Π., Το αίτημα της ίασης στη λαϊκή θρησκευτικότητα, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Ροπή, 2017, σελ. 185-190
