Eσείς μωρέ κοπέλια εγεννηθήκετε όντεν ήτονε ο κόσμος διορθωμένος και ώστε να τονε νιώσετε, αυτό το μ-ψευτόκοσμο, ήτονε ντίμπις καλός. Μα γροικάτε μου να σασε πω, για τα πάθη και τα βάλη, απου ετραβούσαμενε εμείς εις τα κοπελάτα μου, τα πεντοκακορίζικα.
Στη δεκαετία του 1930 αρχίνιξα να νιώθω μια ουλιά και να θυμούμαι τη ζωή. Ήτονε μεγάλη πείνα και ανέχεια. Ήτονε απου ακόμις ήσανιε ανοιχτές οι πληγές απου τη Μικρασιατική καταστροφή, και ήτονε απου εφαλιρίσενε, λε, ένα αμερκάνικο χρηματιστήριο κι έκαμενε “πανδημία” τη φτώχεια. Από νύχτα σε νύχτα εδούλευεν, ο κακομοίρης ο φτωκός, κι εδούλευενε ωσάν το γάιδαρο, κι έζιενε σα ντο σκύλο. Π.χ. το 1938 ήτονε μια φοβερή βεντέμα στσ’ ελιές και για να τσι προλάβουνε οι γι αθρώποι εξημερώνουντανε κάθε μέρα από κάτω στην ελιά.
Η μικρή μου αδερφή ήτονε έξε μηνώ μωροπαίδι κι επαίρναμέ ντο το κακορίζικο με τη νύχτα στα λουριά, απου ήσανιε οι γι ελιές. Εκάναμέ ντου μια γκούνια απού το ‘να στ’ άλλο κλαδί και πολλές βολές το κούνιενε ο αέρας, μα αυτό εχάντανε πως το κουνεί η μάνα ντου. Μια βολά, γιατ’ απου λέτε επήγαμενε πολύ νύχτα και ήτονε και πολλή κρυγιώτη κι αρχίνιξενε το παιδί κι έκλαιγενε. Κοντά μας εμαζώνανε του πολιού οι κοπελιές απού ήσανιε φερμένες νύχτα κι αυτές κι ως ακούσανε το παιδί να κλαίει ετρομάξανε γιατ’ εχαντούσανε πως ήτονε τελώνι.
Μα, αν εκατάπιετε κοινωνιά μωρέ κοπέλια, θέλω να συγκρίνετε τη μπαιδική ζωή τση δικής μου γενιάς με τη ζωή απου κάνετε εσείς εδά. Πρώτας – πρώτας, τα νήπια επαίρναμε ετότες νύχτα στα βάσανα και δε μπορούσανε να βοηθήσουνε μα εβασανίζουντανε κι αυτά. Οι σημερνοί κοπελιάρηδες απ’ όντεν ήσανιε στο δημοτικό είχασινε το ποδήλατό ντωνε για να κάνουνε βόλιτες, είχασινε και το κινητό ντωνε τηλέφωνο για να το σκαλίζουνε να περνούνε την ώρα, είχασί ντωνε και παιγνίδια ακριβά. Δεν επεινάσανε, δεν εμείνανε μούδε ξυπόλυτα, μα κοιμούνται ίσια με τσι 12 γη τη μία, μα σηκώνουνται απου το κρεβάτι ότι να πεινάσουνε. Νήπια ετότες με τη νύχτα τα παίρναμε στα βάσανα, οι 25άρηδες εδά ως τη μια τσ’ άλλης μέρας στο κρεβατάκι ντωνε.
Μα ακόμις εμείς επεράσαμενε και στερήσεις και κιντύνους και τρομάρες. Ένα παγκόσμιο πόλεμο. Ένα εμφύλιο πόλεμο. Δύο δικτατορίες. Μια γερμανική κατοχή. Ακόμις οι σημερινοί πολλοί γερόντοι, ελάβανε μέρος και στον εμφύλιο πόλεμο. Υπάρχουνε ακόμις στη ζωή κάτι λίγα υπολείμματα. Η δική μου σειρά πολεμήσαμε σε Γράμμο, Βίτσι και Καϊμακτσαλάν.
Ήσανε ετότες ετέθχοιες οι γι ανάγκες του κόσμου απου και τα παιδιά, μας εβάνανε και εβοηθούσαμενε κατά δύναμη, άλλες βολές με ταξίματα, άλλες βολές με το ζόρε. Στο μαζωχτό μας είχανε κονσερβόκουτα κι εβάναμενε τσ’ ελιές κι αναλόγως στα άλλα βάσανα εκάναμενε κι εμείς μια βοήθεια μικρή. Οι γονείς μας, μας αγαπούσανε, όπως αγαπούνε πάντα οι γονέοι, μα δεν εμπορούσανε οι μαυροκακομοίρηδες να μασε κάνουσινε περισσότερο καλό όσο κι αν το θέλανε.
Γλωσσάρι
Όντε = Όταν
Ντίμπις = Τελείως
Μονητάρου = Μαζεμένα
Κοπελάτα = Τα παιδικά χρόνια
Ουλιά = Μικρή δόση (γουλιά)
Λε = Λένε
Βεντέμα = Καλή χρονιά
Κρυγιότης = Κρύος
Χαντώ = Νομίζω
Κοπελιάρης = Έφηβος
Ζόρε = Βία (με το ζόρε)
Τα πάθη και τα βάλη = Πολύ δύσκολες καταστάσεις.
Οι γι αθρώποι = Όταν η προηγούμενη λέξη τελειώνει σε φωνήεν και η επόμενη αρχίζει από φωνήεν για να αποφύγουμε τη χασμωδία βάζουμε ένα “γη”.
Τελώνι = Τα παιδιά που πεθαίνανε αβάφτιστα δεν επιτρεπότανε να τα θάψουνε σε νεκροταφεία. Σκάβανε ένα λάκκο και τα σκεπάζανε στην εξοχή σαν τους σκύλους. Τα λέγανε τελώνια και λέγανε ακόμα ότι τα ακούγανε να κλαίουν και ότι στο κλάμα τους μεταφραζότανε “Ανάθεμα τη μάνα και τη μαμή κι όσοι κι αν ήσανε κοντά και δεν μου δώσανε ψυχή”. Οι κοπελιές που αναφέρω, το κλάμα του παιδιού το θεωρήσανε ότι ήτανε τελώνι.
Φαλίρισμα εννοώ το κραχ του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης.
