«Ερχεται η απελευθέρωση, σιμώνει! Και τότε στα γαλάζια ταμπελάκια των δρόμων θα μπουν τα ονόματα των δικών μας ηρώων. Οδός Ηλέκτρας Αποστόλου, οδός Ναπολέοντα Σουκατζίδη, οδός Γιάννη Ιωακειμίδη ετών 17. Και σαν περάσει λίγος καιρός ακόμη, θα αλλάξουν κι αυτά μαζί μ’ ολάκερο τον κόσμο. Ανάγκη για ήρωες δε θα υπάρχει πια. Τα παιδιά θα παίζουν μπάλα στη συμβολή των δρόμων ευτυχίας και λαού».
Tέσσερις νέοι καλλιτέχνες, με οδηγό την ιστορία της Αθηνάς Χατζηεσμέρ, συμπράττουν και συνομιλούν με τον νέο άνθρωπο εκείνης της εποχής, ερευνώντας τις συνθήκες και το ήθος που οδηγούν στην αντίσταση και στην επανάσταση.
Το έργο βασίζεται σε αληθινή ιστορία. Σε τι αναφέρεται;
Ηλιάνα Μαυρομάτη:
Η ΕΠΟΝίτισσα Αθηνά Χατζηεσμέρ εκτελέστηκε στα 17 της από τους φασίστες κατακτητές στις 2 Οκτώβρη του 1944 στο Σκοπευτήριο Καισαριανής, λίγες μέρες πριν από την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων από τη χώρα. Η δράση, η ζωή και οι αγώνες ενός νέου, άσημου παιδιού, που οργανώθηκε μαζί με χιλιάδες άλλους νέους για να διεκδικήσει την ελευθερία και την “άλλη” κοινωνία φτάνοντας στο θάνατο, αποτελούν το υλικό του έργου μας και της παράστασης. Ερευνούμε τις τελευταίες στιγμές και την πάλη ενός νέου επαναστατημένου ανθρώπου.
Ποια είναι η Αθηνά Χατζηεσμέρ;
Θαλασσιά Αντωνοπούλου:
Η Αθηνά ήταν μαθήτρια, ταυτόχρονα δούλευε ως ράφτρα και ζούσε με την οικογένειά της στα προσφυγικά, στην περιοχή των Νέων Σφαγείων. Δέκα μέρες πριν την απελευθέρωση, στα 17 της χρόνια, και, αφού βασανίστηκε για να καταδώσει τους συναγωνιστές της, εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Επομένως η προσωπικότητα της Αθηνάς δομείται σε αυτό το τρίπτυχο: Παιδί προσφύγων, εργάτρια και μαθήτρια. Να σημειώσουμε ακόμα ότι συμμετείχε στο πρώτο ιδρυτικό τμηματικό διοικητικό συμβούλιο της ΕΠΟΝ Ταύρου και μαζί με την Μάρω Λουλούδη (γιαγιά της Ηλιάνας) ήταν υπεύθυνη για την καθοδήγηση των Αετόπουλων της περιοχής. Δεκαεφτά χρόνων αυτή, εφτά χρόνων τα Αετόπουλα… Αυτός είναι εντέλει ο ουσιαστικά νέος άνθρωπος. Αυτός που με τη νιότη του παλεύει για τη νιότη του κόσμου, του νέου κόσμου, της νέας κοινωνίας. Το βασικό ερώτημα που διαπνέει όλο το έργο είναι ίσως η πρώτη σκέψη που κάνουμε όταν διαβάζουμε ή ακούμε για τις ιστορίες αγωνιστών όπως η Αθηνά: Γιατί προτίμησαν να πεθάνουν; Μα δεν προτίμησαν ποτέ να πεθάνουν. Προτίμησαν τη ζωή. Αγάπησαν όσο κανείς τη ζωή. Και γι’ αυτό τους σκότωσαν.
Τι οδήγησε στην επιλογή του συγκεκριμένου έργου;
Η.Μ.:
Ξεκινήσαμε από τη συνεργασία με το Θέατρο Επί Κολωνώ, με το οποίο συνεργάζομαι από το 2009, όπου προσφέρθηκε η θεατρική σκηνή του Black box. Στην αναζήτηση του τι έργο μπορούμε να ανεβάσουμε, μας συγκινούσε και μας ενδιέφερε η ιδέα να είναι κείμενο πολιτικό. Ξεκινήσαμε να ψάχνουμε έργα από το παγκόσμιο ρεπερτόριο. Μέσα από τη συζήτηση, καταλήξαμε ότι ίσως θα είχε περισσότερο ενδιαφέρον να ασχοληθούμε με έναν άνθρωπο που δεν είναι γνωστός. Σκέφτηκα την πολύ καλή φίλη και συναγωνίστρια της γιαγιάς μου, την ΕΠΟΝίτισσα Αθηνά Χατζηεσμέρ από τον Ταύρο, για την οποία έχω ακούσει πολλές ιστορίες. Αρχίζουμε να ψάχνουμε για την Αθηνά και παράλληλα να σκεφτόμαστε πώς θέλουμε να αποδοθεί η ιστορία. Νομίζω πως ο κοινός παρονομαστής που καταλήξαμε και ο βασικός πυλώνας της παράστασης είναι ότι δεν μας ενδιέφερε να αποδώσουμε ρεαλιστικά την ιστορία της, δηλαδή να περιγράψουμε τις τελευταίες στιγμές της μέσα στα κρατητήρια, αλλά να αντιμετωπίσουμε αυτό το χαρακτήρα ως αφορμή, για να μιλήσουμε για το νέο άνθρωπο που αποφασίζει να επαναστατήσει και να διεκδικήσει τη ζωή του μέχρι τέλος.
Τι σε άγγιξε στην ιστορία της Αθηνάς Χατζηεσμέρ και αποφάσισες να συμμετέχεις σ’ αυτή την παράσταση;
Ισίδωρος Πάτερος:
Ανθρωποι μεγαλειώδεις όπως η Αθηνά μας, που ανά τους αιώνες και μέσα απ’ το έργο τους, τον αγώνα τους και τη ζωή τους έγιναν σύμβολα αγνότητας, αυτοθυσίας, καλοσύνης, ελευθερίας και επαναστατικής δύναμης, λειτουργούν ως φάροι στην πνευματική μου διαδρομή και στη ζωή μου την ίδια! Σαφέστατη βεβαίως είναι και η ανάγκη και το χρέος μου, ως καλλιτέχνης και ως άνθρωπος να συστήσω και να προβάλω αυτά ακριβώς τα πρότυπα στο κοινό και στους συνανθρώπους μου, ειδικά σε αυτήν την πρωτοφανή, ηθικά, παρηκμασμένη εποχή που διανύουμε. Επιπλέον, οι διηγήσεις της συγχωρεμένης, πολυαγαπημένης και λεβέντισσας γιαγιάς μου Ελένης Παπαϊωάννου (τότε το επώνυμό της ήταν ακόμα Φοβάκη) για τη δράση της στην ΕΠΟΝ και την Αντίσταση στα Χανιά, καθώς και για τη φυλάκισή της από τους Γερμανούς, με συνδέουν με την Αθηνά μας και με συγκινούν βαθύτατα…
Με ποιους ήχους διάλεξες να “μιλήσεις” στην παράσταση; Ι.Π.:
Το μουσικό όργανο που χρησιμοποιώ κυρίως στην παράσταση, είναι το τρίχορδο μπουζούκι: το συγκλονιστικό αυτό όργανο που είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη νεότερη ελληνική Ιστορία και το οποίο αντικατοπτρίζει σε πολλά επίπεδα την πολυτάραχη, ανυπόταχτη και φωτεινή ελληνική ψυχή! Ο ήχος της εποχής, (στον οποίο οι μεγάλοι λαϊκοί συνθέτες μας εξακολουθούν να μεγαλουργούν), τα περίφημα “πάρτι” των “επονιτών” με τραγούδια και χορούς, καθώς και ο ίδιος ο ύμνος της ΕΠΟΝ που ήταν παιγμένος με μπουζούκι, σχεδόν μου επέβαλαν τη χρήση του σε αυτήν την παράσταση. Επίσης, έχοντας πάντα στο μυαλό μου το «πολεμάμε και τραγουδάμε», ένα απ’ τα συνθήματα της ΕΠΟΝ, θα πω κάποια τραγούδια άλλοτε αποδομημένα, άλλοτε μπλεγμένα με το θεατρικό λόγο. Τέλος, ως ανάμνηση της Ιωνίας (τόπου καταγωγής της Αθηνάς), θα χρησιμοποιήσω τον ήχο του μπεντίρ. Θεώρησα ότι ο συνδυασμός αυτών των μουσικών οργάνων μπορεί να καλύψει τα ακούσματα, τις αναμνήσεις, τις χροιές, το εσωτερικό μουσικό τοπίο της Αθηνάς.
Η ιστορία τελικά γράφτηκε και γράφεται από τους απλούς ανθρώπους; Η.Μ.:
Οι οποίοι ήταν χιλιάδες κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Επρόκειτο για ανθρώπους λαϊκούς που ουδεμία σχέση είχαν με ηρωισμούς και μεγαλεία. Ανθρώπους που κινήθηκαν από ταξική συνείδηση, από αγάπη για την ελευθερία, για τον άνθρωπο, για τη ζωή. Αυτά ήταν το ορμέμφυτα που τους παρακίνησαν και τους ενέπνευσαν τελικά να κινητοποιηθούν. Κανονικοί απλοί άνθρωποι που βίωσαν τις ίδιες συνθήκες και έκαναν επιλογές τη μια μετά την άλλη. Δεν ξέρω πώς αισθάνονταν όταν έκαναν αυτές τις πράξεις. Αν τις θεωρούσαν μεγάλες ή αν τις βίωναν ως αναγκαίες.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Το έργο “Αθηνά Χατζηεσμέρ, ετών 17” της Θαλασσιάς Αντωνοπούλου θα παρουσιαστεί σήμερα και αύριο στις 9.30μ.μ. στο στούντιο Όξω Νού. Κείμενο: Θαλασσιά Αντωνοπούλου, σκηνοθεσία: Φαίδρα Σούτου, Ηλιάνα Μαυρομάτη, Ισίδωρος Πάτερος, καλλιτεχνικός σύμβουλος: Σάββας Στρούμπος, πρωτότυπη μουσική: Ισίδωρος Πάτερος, επιμέλεια κίνησης: Φαίδρα Σούτου, κοστούμια: Λένα Καφαντάρη, φωτισμοί: Δημήτρης Σταμάτης, φωτογραφίες: Μυρτώ Κουτούλια. Ερμηνεύουν: Ηλιάνα Μαυρομάτη, Ισίδωρος Πάτερος. Τηλέφωνο κρατήσεων 28210 45585.
