Οι Μη Χανιώτες → Η Μηχανιώνα → Η Νέα Μηχανιώνα!
(Μία επί Τουρκοκρατίας) απίστευτη οδύσσεια Κρητών από Χανιά)
Αν αρχινίξω να τα πω
τα πάθη μας τραγούδι,
η μαύρη γης θα ξεραθεί,
δεν βγάζει μπλιό λουλούδι
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
– Τις προάλλες, 25 Μαρτίου 2021, εορτάσθηκε urbi et orbi (στην πόλη και στον κόσμο), «ἐν χορδαῖς καἰ ὀργάνοις, ἐν κυμβάλοις καί ἀλαλαγμοῖς)», η 200η επέτειος της Εθνεγερσίας μας, από το 1821. Αλλά οι εκδηλώσεις αυτές έγιναν υποτονικές ή και ανύπαρκτες στην Κρήτη, διότι τα αρμόδια υπερπολυτελή και λαμπερά ανδρικά κουστούμια και γυναικεία φορέματα, («Ό,τι λάμπει, δεν είναι χρυσός») είπαν και θεώρησαν πως η Κρήτη ήταν σχεδόν αμέτοχη σ’ εκείνη την επαναστατική πυρκαϊά και πως αυτή άναψε κυρίως «κάτω απού τ’ Αυλάκι» (Ισθμό της Κορίνθου), δηλαδή στην Πελοπόννησο και κατόπιν στη Στερεά Ελλάδα! Σε άλλες περιοχές, λέει, («Όσοι το χάλκεον χέρι βαρύ του φόβου αισθάνονται»), η Επανάσταση εξερράγη ή καθυστερημένα και αμυδρά, είτε οι ραγιάδες έμειναν με τα χέρια σταυρωμένα («Σφάξε με, Αγά μου, ν’ αγιάσω»!)
– Η Κρήτη πάντοτε βρισκόταν σε διωγμό, και το έχω ζήσει στο πετσί μου αυτό, που δεν είναι του παρόντος να περιγράψω. Ακόμη και η Ιστορία της έχει πετσοκοφτεί από τα προγράμματα Διδασκαλίας ύλης του Υπουργείου Παιδείας στη Μέση Εκπαίδευση! Και για γενεές γενεών μαθητών στη Μέση Εκπαίδευση ήταν και είναι terra ingognita (χώρα άγνωστη) μέγιστο μέρος της Ιστορίας της Κρήτης. Έτσι κι εγώ ως καθηγητής Φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση αλλά και ως μαθητής πρώτα, ουδέποτε διδάχθηκα, μήτε και δίδαξα για την τρομερή Βενετοκρατία στην Κρήτη (1212-1669), για τις τόσες εναντίον των Ενετών Επαναστάσεις, για τον Καντανολέοντα, για τον Εθνομεγαλομάρτυρα και Κρητικό Οικουμενικό Πατριάρχη ΚΥΡΙΛΛΟ ΛΟΥΚΑΡΙ, που τον στραγγάλισαν οι Τούρκοι στις 27-6-1638, και που για τον οποίον ο Εθνικός μας Ιστορικός Κ. ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ, στην «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ (τόμος Ε, Μέρος Β΄, σελ. 61) γράφει και λέγει τα εξής: «Άλλ’οὐδέποτε ἴσως τὀ Ἀξίωμα τοῡτο τοῡ Οικουμενικού Πατριάρχου ανεδείχθη λαμπρότερον ἤ ἐπί Κυρίλλου Α΄ τοῦ Λουκάρεως».
Ακόμη δεν δίδαξα και ούτε διδάχτηκα για τον Εθνομεγαλομάρτυρα ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ, που τον έγδαραν οι Τούρκοι ζωντανό, στις 19-6-1771, για την αιματηρή και αποτυχημένη επανάστασή του, και την εκ θεμελίων καταστροφή των Σφακιών. Επίσης άκρα του τάφου σιωπή για τον επίσης Εθνομεγαλομάρτυρα Επίσκοπο Κισάμου και Σελίνου ΜΕΛΧΙΣΕΔΕΚ, που τον κρέμασαν οι Τούρκοι, στις 19 Μαΐου 1821, σ’ ένα πλάτανο, στην πλατεία Σπλάντζια στα Χανιά Κρήτης. Δεν είπα ούτε άκουσα λέξη για τις τόσες Επαναστάσεις των Κρητών, μόνο λίγα λόγια για το Αρκάδι. Δεν δίδαξα μήτε διδάχθηκα για τους Χαϊνηδες και τους Καλησπέρηδες τους Αντάρτες της Κρήτης, παρά μόνο για τους Αρματωλούς και Κλέφτες της άλλης Ελλάδας! Αυτά είναι οι άθλιοι άθλοι που διέπραξαν και διαπράττουν δόλιοι, μηχανορράφοι και αναίσχυντοι τοπικιστές, οι κάπηλοι των αγωγίμων, οι ανευθυνοϋπεύθυνοι παραχαράκτες της Ιστορίας! Να όμως που έρχεται ο πανδαμάτωρ χρόνος και η αδέκαστη Ιστοριογραφία που σβήνουν τις ανορθογραφίες των ψευδοϊστορικών και ξεσκεπάζουν τις μούμιες από τη σκόνη και την μούχλα που τις καλύπτει. Και ιδού η αλήθεια γυμνή και ζώσα.
Η ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
Τση Κρήτης τ’ Άγια χώματα, όπου κι ανε τα σκάψεις, αίμα παλληκαριών θα βρεις, κόκκαλα να ξεθάψεις
Ιδού λοιπόν πώς έχουν τα ιστορικά συμβάντα:
Κι αρχίζουμε πρώτα με την «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ» των ΖΑΜΠΕΛΙΟΥ ΚΑΙ ΚΡΤΟΒΟΥΛΙΔΟΥ και μετά με την «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ» του Σπυρίδωνος Τρικούπη. (Η Ιστορική αφήγηση των ΖΑΜΠΕΛΙΟΥ ΚΑΙ ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΙΔΟΥ γραμμένη σε καθαρεύουσα, μεταφέρεται εδώ αυτούσια αλλά με δική μου μεταγλώττιση στη δημοτική, για χάρη του οποίου μέτριας μορφώσεως αναγνώστη).
Γράφουν λοιπόν οι ΖΑΜΠΕΛΙΟΣ – ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΙΔΗΣ για το τι συνέβαινε και επικρατούσε στην Τουρκοκρατούμενη Κρήτη, μετά την αποτυχημένη Επανάσταση του Δασκαλογιάννη το 1770, και ιστορούν τα παραπάνω:
Μετά την καταστολή της επανάστασης των Σφακιανών, οι Τούρκοι αποθρασύνθηκαν τελείως, έγιναν σωστά θηρία κι έκαναν τη ζωή των ραγιάδων αδιάκοπο μαρτύριο. Τότε αναπτύχθηκε ο λεγόμενος Γενιτσαρισμός, που αποτελεί μία από τις φριχτότερες περιόδους της Κρητικής ιστορίας. Όλα τ’ αρσενικά παιδιά των Τούρκων ήταν γραμμένα στα Γενιτσάρικα Τάγματα Ορντά (Σύνταγμα). Κι απ’ αυτόν το στρατιωτικό σύνδεσμο τους έπαιρναν τόση μεγάλη δύναμη κι εγωισμό, ώστε πολλές φορές επαναστατώντας επέβαλαν τη θέλησή τους στους Πασάδες ή και τους έδιωχναν από το νησί. Έτσι όμως οι Γενίτσαροι σιγά σιγά αποτέλεσαν ένα είδος τρομερής ημιαναρχίας, μέσα στην οποία η ζωή του ραγιά έμενε τελείως απροστάτευτη και στη διάκριση της θηριωδίας και των κτηνωδών ορέξεων των Γενιτσάρων, οι οποίοι κατάντησαν επίφοβοι ακόμη και στους πλούσιους και φιλήσυχους ομόθρησκους των.
Οι Γενίτσαροι ή Ξεκουκούλωτοι, όπως ονομάσθηκαν στις δυτικές Επαρχίες της Κρήτης (Χανιά) οι πιο εξαχρειωμένοι και απάνθρωποι απ’ αυτούς, δεν περιοριζόταν μόνο στο ν’ απογυμνώνουν τους ραγιάδες από τα υπάρχοντά τους, αφήνοντας τους στην πιο μεγάλη φτώχεια, αλλά και τους σκότωναν χωρίς λόγο, μόνο και μόνο διότι ήταν Χριστιανοί, με σκοπό και χαρά να τους βλέπουν να σπαρταρούν μέσα στο αίμα τους, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις θηριώδεις ορέξεις των, ή απλώς για να δοκιμάσουν την ευθυβολία των όπλων τους. αλλά εκτός τούτων, άρπαζαν τις παρθένες και τις γυναίκες των Χριστιανών, και για να κάνουν τραγικότερες αυτές τις αρπαγές, σκότωναν τους γαμπρούς και άρπαζαν τις νεόνυμφες λίγο μετά την τελετή του γάμου.
Ο Γενίτσαρος εθεωρούσε ως ασυγχώρητη αυθάδεια το να έχει χριστιανός αρρενωπό ήθος. Κι αυτή η αυθάδεια ετιμωρείτο με μία πιστολιά καταμεσής του δρόμου, χωρίς καμία δικαιολογία ή συνέπεια για το δολοφόνο. Αλλά και όταν οι Ραγιάδες δεν έδιναν αφορμές στους Γιανίτσαρους, τις σκηνοθετούσαν οι ίδιοι: Συναντούσε ο Γενίτσαρος Χριστιανό καβαλάρη. Έγκλημα καθοσιώσεως (έγκλημα εσχάτης προδοσίας). Έσπευδε ο ραγιάς να πεζέψει, (όπως ήταν αναγκασμένος να κάμει) με κάθε ταπείνωση, τεμενάδες με λόγια δουλικά, όμως ο Γενίτσαρος τραβώντας την πιστόλα του φώναξε: «Γιάντα πέζεψες, μωρέ γκιαούρη; Για να καβαλικέψεις εμένα;» Και ο ραγιάς έπεφτε κάτω νεκρός, πυροβολημένος ή μαχαιρωμένος…
Κάτω από τέτοια τρομοκρατία οι Χριστιανοί ταπεινώθηκαν ολότελα. Φορούσαν μαύρα φέσια και πολύ φτωχικά ρούχα και προσπαθούσαν να φαίνονται πιο υπάκουοι και πιο ταπεινοί ενώπιον των Αγάδων, που ήταν κύριοι της ζωής και του θανάτου αυτών. Κι όσες φορές, σπανίως, στις μεγάλες γιορτές αποφάσιζαν να διασκεδάσουν, κρυβότανε στα πιο εσωτερικά μέρη της κατοικίας των, και στα τραγούδια τους είχαν ως επωδόν (επαναλαμβανόμενο μέρος του τραγουδιού) τη φράση «σιγά-σιγανά». Κι αυτό για να μην υψώνουν τη φωνή ξεχασμένοι κάτω από την επίδραση του κρασιού. Κι αν η ευθυμία τους έφθανε μέχρι την όρεξη να χορέψουν, τότε, εκτός από τις άλλες προφυλάξεις, έβαζαν τον καβαλάρη της λύρας σε πλάγια θέση, για να μετριάζεται η ένταση του ήχου της.
Και στις Εκκλησίες τα σιδερένια σήμαντρα αντικαταστάθηκαν με ξύλινα για να μην ταράσσουν τα νεύρα των Αγάδων.
Πολλοί ραγιάδες, που είχαν όμορφες θυγατέρες αναγκάζονταν να τις κρατούν κρυμμένες μέσα στο σπίτι, για να τις σώσουν από τις ασέλγειες (ακόλαστες και ανήθικες σεξουαλικές πράξεις) των Γενίτσαρων. Και οι πλείστες Ελληνίδες όσες φορές έβγαιναν από τα σπίτια τους, φορούσαν καλύπτρες, όπως οι Τουρκάλες.
Ο φόνος Τούρκου ετιμωρείτο σκληρότατα και πολλές φορές είχε ως συνέπεια την εξόντωση ολόκληρων οικογενειών του χωριού, την περιφέρεια του οποίου έγινε ο φόνος. Για το φόνο ενός ισχυρού Τούρκου, στην επαρχία Σελίνου Χανίων, δολοφονήθηκαν 40 Χριστιανοί, που είχαν το όνομα Γιάννης. Αλλά και πέρα απ’ αυτά επιβαλλότανε στους κατοίκους αυτού του χωριού βαρύτατες χρηματικές αποζημιώσεις και πολλοί αθώοι φυλακιζότανε.
Ο περιώνυμος από τους Λάκκους Χανίων επαναστάτης και με ταλέντο ριμαδόρος και στιχουργός ΧΑΤΖΗ ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΙΑΝΝΑΡΗΣ (1831-1916) στο εξαίρετο και πολύ μεγάλο αφηγηματικό ποίημα (4.028 στίχοι 15σύλλαβοι, με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία) «Η ΚΡΗΤΙΚΟΠΟΥΛΑ» (ΚΕΦ. 22 ΚΑΙ 24), ένα μνημείο ιστορίας των αγώνων και των παθών της Κρήτης, αναφέρει ρεαλιστικά και πολύ παραστατικά όλες αυτές τις ανόσιες, τις ζωώδεις και αχαλίνωτες πράξεις των Τούρκων στην Κρήτη (διατηρώ τη γραφή του) που μεταξύ άλλων λέει:
Τσι κορασίδες τω χωριώ μάλιστα των Παπάδων
επρόσταζαν να φέρνουνε το βράδυ των αγάδων.
Κι όπου ‘σαν σπίθια πλιο ψηλά απάνω στα ανώγεια
τα ξεγδυμνώνασι γιαμιά, ξυπόλυτα τα πόδια.
Τα ‘βάνασι και εχόρευγαν, για να τσ’ ευχαριστούσι,
κι έρριχναν ρόβι και ψαρές, να πέφτουν να γελούσι.
Κι αν δεν τα πηαίνασι γιαμιά οι προεστοί κι οι γέροι
γη τσι εμπαλοτάρασι, τσ’ έκοβαν με μαχαίρι.
Κι εις τα στερνά διαλέγασι τσι πλιο καλές να μένουν,
να ξενυκτούν οι άπιστοι και τούτες να μολένουν.
Την ταχινή οι μάνες των την κεφαλή κτυπούσαν
αιτίας το ξεντρόπιασμα εκακοθανατούσαν.
Έκλαιγαν οι βαριόμοιρες μανάδες τα παιδιά των
άμοιρα τα φωνιάζασι πήραν την ανθρωπιά των.
************
Ολόγδυμνους τσι κάνασι με λάδι τους αλείφουν
τσι ρίχνουν στα παράστρατα, σκύλοι, μύγες τσι γλύφουν.
Χορέψετε γδυμνόκωλοι, γκιαούροι στη χαρά μας,
αν θέλετε να ζήσετε, δουλεύγετε κοντά μας.
Εσείς απού ειστ’ απού τον Ραμπή άπιστοι διαταμένοι,
τσ’ αγάδες να δουλεύγετε, να ‘στε παραδωμένοι
τ’ αμπέλια να κλαδεύγετε, να σκάφτετε τσ’ ελιές μας,
περβόλια να μας κάνετε και ούλες τσι δουλειές μας.
Χωράφια ν’ αναχύνετε, τα σόχωρα φραμένα
κι ούλα μας τα’ αποδέλοιπα να’ ναι δισκαφισμένα.
Σπίθια να μασε χτίζετε δυο και τρία ανώγεια
αλλιώς θα σασε σφάζομε θα κόβομε τα πόδια.
Αν δεν τα κάνετε άπιστοι, φωνιάζει ο Μεμέτης,
ούλους θα σας σε σφάζουμε, ως γράφ’ ο Μουχαμέτης»
Ας δώσουμε όμως το λόγο και ακόμη σ’ έναν άλλο και Εθνικής Εμβέλειας έγκυρο ιστορικό, το Σπυρίδωνα ΤΡΙΚΟΥΠΗ, ο οποίος στο εξαιρετικό σύγγραμμα του «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ» γράφει σχετικά: «Σε κανένα μέρος της επαναστατημένης Ελλάδας δεν ήταν τόσο μεγάλη η αναλογία των Τούρκων, τόσο αιμοβόρος ο χαρακτήρας τους και τόσο ολέθριο το σύστημά τους, όσο στην Κρήτη. Οι κάτοικοι του νησιού ήταν περίπου 290.000 από τους οποίους οι 160.00 Χριστιανοί και οι υπόλοιποι 130.000 Τούρκοι. Οι Χριστιανοί όμως δεν είχαν καμία από τις ελευθερίες που απολάμβαναν οι υπόλοιποι Έλληνες. Θεωρούνταν -και ήταν- είλωτες τα παιδιά τους αρπαζόταν καθημερινά, για να υπηρετούν τους Τούρκους και τις αισχρές τους ορέξεις, ο ιδρώτας τους χρησίμευε για την τροφή και την ηδυπάθεια (πάθος και ηδονές) των Οθωμανών.
Οι Μη Χανιώτες → Η Μηχανιώνα → Η Νέα Μηχανιώνα Θεσσαλονίκης!
ΚΑΙ Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ!
Ας αρχίσουμε λοιπόν, ύστερα από τα παραπάνω, να ξετυλίξουμε το κουβάρι της παράδοσης, για τους Μη Χανιώτες, τη Μηχανιώνα και τη Νέα Μηχανιώνα Θεσσαλονίκης που έχει ως εξής: Η ΝΕΑ ΜΗΧΑΝΙΩΝΑ: Το άλλοτε ψαροχώρι, που τώρα είναι σωστή πολιτεία και βρίσκεται ανατολικά της Θεσσαλονίκης και στην ομώνυμη παραλιακή τοποθεσία. Η κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η αλιεία με πλήθος μηχανότρατες. Εκεί έχει ανεγερθεί ο μεγάλος Ιερός Ναός της Παναγιάς Φανερωμένης με τη συνονόματη θαυματουργική εικόνα της Παναγιάς. Η ιστορία ή ο θρύλος για τη ΜΗΧΑΝΙΩΝΑ και την ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΗ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ διηγούνται τα ακόλουθα θαυμαστά: Στην Κρήτη και ιδιαίτερα στις Δυτικές Επαρχίες (Ρέθυμνο – Χανιά), η τούρκικη σκλαβιά ήταν η αγριότερη και η πιο αβάσταχτη απ’ όλη την Ελλάδα. Κι αυτό είναι βεβαιωμένο ιστορικά. Στα χρόνια λοιπόν αυτής της μεγάλης και απάνθρωπης τουρκοκρατίας από ένα μέρος του Νομού Χανίων, μη μπορώντας να υποφέρουν άλλο τους Τουρκογενίτσαρους, έφυγαν με πλοίο κάποιοι Χανιώτες, για το άγνωστο και καλύτερο μέρος, έχοντας μαζί τους και μία εικόνα της Παναγιάς. Οι άνθρωποι αυτοί, αφ’ ενός μεν για να είναι άγνωστοι, αφ’ ετέρου δε για να μην ξεχάσουν πώς είναι οι Χανιώτες, αποκαλούσαν τους εαυτούς των κι έλεγαν πως είναι οι ΜΗΧΑΝΙΩΤΕΣ (ΜΗ-ΧΑΝΙΩΤΕΣ). Τέλος δε, αφού διέσχισαν το Αιγαίο, πήγαν στη χερσόνησο της Κυζίκου, της θάλασσας του ΜΑΡΜΑΡΑ (ΠΡΟΠΟΝΤΙΔΑ) όπου με υπόδειξη, ως αντιλήφθηκαν, της Παναγιάς, βρήκαν τον κατάλληλο τρόπο για να εγκατασταθούν και έτσι ονόμασαν τη νέα τους Πατρίδα ΜΗΧΑΝΙΩΝΑ, από το ΜΗ ΧΑΝΙΩΤΕΣ. Όμως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών (1922-1923) οι κάτοικοι της ιστορικής πια ΜΗΧΑΝΙΩΝΑΣ ήλθαν και ίδρυσαν τη ΝΕΑ ΜΗΧΑΝΙΩΝΑ, φέρνοντας μαζί τους και τη θαυματουργική εικόνα της ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ, που βρίσκεται μέσα στον ανεγερθέντα, (στη θέση του παλαιού) μεγαλοπρεπή. Ι.ΝΑΟ Στης Παναγίας της Φανερωμένης, (ναοδόμος Γ. ΑΞΙΩΤΗΣ και εργολάβος ο ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΑΤΕΡΑΚΗΣ). Η Παναγιά Φανερωμένη γιορτάζει στις 23 Αυγούστου (τα εννιάμερα της Παναγίας), όπου προστρέχει χιλιάδες κόσμος να λάβει την ευλογία της. Η ΝΕΑ ΜΗΧΑΝΙΩΝΑ σήμερα υπάγεται στη νέα ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ Καλαμαριάς, Νέας Κρήνης, Επανωμής Θεσσαλονίκης. Η μεγάλη και εκλεκτή αλιεία, με τις πολλές μηχανότρατες είναι το κύριο εισόδημα της Νέας Μηχανιώνας.
Το επώνυμο των αρχικών κατοίκων της Νέας Μηχανιώνας λήγει -άκης (π.χ. Πατεράκης). Η παραπάνω εξιστόρηση είναι ακριβώς επανάληψη της σχετικής ιστορικής αφήγησης, που από τη τηλεόραση και πριν από 30 και πλέον χρόνια, έκαμε η διακεκριμένη Ιστοριοδίφης και Λαογράφος ΕΥΓΕΝΙΑ ΠΕΡΙΟΡΗ, της οποίας ήμουν αυτήκοος και αυτόπτης μάρτυς.
Η ΕΥΓΕΝΙΑ ΠΕΡΙΟΡΗ, (1928-2007) είναι πολυβραβευμένη για την προσφορά της στον Πολιτισμό. Γεννήθηκε στο Διδυμότειχο Θράκης και πέθανε στο Μαρούσι Αθηνών.
– Είχα τη χαρά και την τιμή να επισκεφθώ τον περικαλλή Ιερό Ναό και την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης, τη δεκαετία του 1960, και να διαπιστώσω με τα ίδια μου τα μάτια τα λεγόμενα και θρυλούμενα για όλ’ αυτά. Εξάλλου και τώρα έχω αραιή επικοινωνία με το Ιερατικό Προϊστάμενο του Ιερού Ναού της φανερωμένης Αιδεσημότατο Ιερέα Γ.ΓΙΑΚΑΛΗ.
Έτσι ΟΣΟΙ ΠΙΣΤΟΙ ΚΑΙ ΠΑΣΧΟΝΤΕΣ ΠΡΟΣΤΡΕΞΕΤΕ στη χάρη της Παναγίας μας.
Αλλά καιρός να επιστρέψω τη σιωπή μου Έρρωσθε
