«Πηγή υπάρχεις αληθώς, ύδατος ζώντος Δέσποινα·
εκπλύνεις ουν νοσήματα, ψυχών σωμάτων χαλεπά,
εν τη προσψαύσει μόνη σου, ύδωρ της σωτηρίας,
Χριστόν η προχέουσα» (Θεοτοκίον της εορτής).
Μέσα στο Φως της Αναστάσεως του Κυρίου, κατά τις ημέρες της Διακαινησίμου, τιμάται με λαμπρότητα η εορτή της Παναγίας μας, ως Ζωοδόχου Πηγής.
Πεποικιλμένη με τα διαμάντια των αρετών και χαριτωμένη από θεία χαρίσματα η Παναγία μας, ως ουράνια αύρα και ως Δρόσος του Πνεύματος, καταπραΰνει τις καρδιές μας και μεταμορφώνει τις ψυχές μας σε πνευματικές οντότητες και σε εξαϋλωμένες υπάρξεις.
Η Παναγία μας είναι η Κυρία Θεοτόκος, η οποία κάθεται επί θρόνου δόξης και είναι υπερτέρα των αγίων αγγέλων και αρχαγγέλων και ενδοξοτέρα των Χερουβείμ και των Σεραφείμ. Οι άγιοι και υμνωδοί της Εκκλησίας μας, όπως ο Ρωμανός ο Μελωδός και ο Ανδρέας Κρήτης, της πλέκουν συναρπαστικά εγκώμια. Διότι η Παρθένος Μαρία είναι η μετά Θεόν θεός και κατέχει τα Δευτερεία της Αγίας Τριάδος. Είναι η μητέρα του Κυρίου, αλλά και η κατά χάριν μητέρα των ανθρώπων, το ωραιότερο πρότυπο ανθρωπίνου βίου και το υπέρτατο σύμβολο τελειότητος και αγιότητος. Είναι η θεία Κιβωτός και το δοχείον της Θείας Χάριτος, η οποία μέσα από την ταπείνωσή της «ως δούλη Κυρίου» αποκτά μια υπερκόσμια αγγελική μορφή και ο άγγελος την ονομάζει “Κεχαριτωμένη”. Χαρακτηριστικό είναι το περιεχόμενο της εορτής στην Πρώτη Ώρα: «Τι σε καλέσωμεν, ω Κεχαριτωμένη; Ουρανόν· ότι ανέτειλες τον ήλιον της δικαιοσύνης· Παράδεισον· ότι εβλάστησας το άνθος της αφθαρσίας. Παρθένον· ότι έμεινας άφθορος· Αγνήν Μητέρα; ότι έσχες σαις αγκάλαις Υιόν, τον πάντων Θεόν. Αυτόν ικέτευε σωθήναι τας ψυχάς ημών».
Η Παναγία μας παραστέκεται ως Βασίλισσα του ουρανού και της γης στην πλέον τιμητική θέση, στα δεξιά του Παμβασιλέως Υιού της, όπως προεφήτευσε ο Δαβίδ: «Παρέστη η βασίλισσα εκ δεξιών σου εν ιματισμώ διαχρύσω περιβεβλημένη, πεποικιλμένη (Ψαλμ. Μδ’ Ι0).
Η Παναγία αποτελεί το κέντρο της λατρευτικής μας ζωής. Είναι η Οδηγήτρια, η Σκέπη της Εκκλησίας, η Πλατυτέρα των Ουρανών. Πάρα πολλά ονόματα και επωνύμια αποδίδονται στην αγία μορφή της, όπως Γλυκοφιλούσα, Ευαγγελίστρια, Μεγαλόχαρη, Αγία Σκέπη, Άξιον Εστίν, Ρόδον το Αμάραντον, Παντάνασσα, Φοβερά Προστασία, Άμπελος, Αμόλυντος, Φανερωμένη, Μυρτιδιώτισσα και άλλα. Σήμερα εορτάζεται ως Ζωοδόχος Πηγή και Ελεούσα. Η Παναγία είναι Ελεούσα, διότι είναι πλήρης ελέους και οικτιρμών και η εορτή της Παναγίας μας ως Ελεούσης καθιερώθηκε στις έντεκα (11) Αυγούστου, ως ανάμνηση της εορτής των Εγκαινίων του μεγάλου ομωνύμου Ναού της. Συνδυάζεται όμως και συνεορτάζεται και με την εορτή της, ως Ζωοδόχου Πηγής, την Παρασκευή της Διακαινησίμου. Είναι όντως η Παναγία μας Ζωοδόχος Πηγή, από την οποία αναβλύζουν ακατάπαυστα οι κρουνοί του ελέους και της αγάπης της προς τους πιστούς. «Ουδείς προστρέχων επί σοι, κατησχυμένος από σου εκπορεύεται, Αγνή Παρθένε Θεοτόκε…», ψάλλομε στον Παρακλητικό της Κανόνα. Κυρίως όμως είναι Ζωοδόχος Πηγή η Παναγία μας, διότι στους κόλπους της βάστασε και γέννησε τον Ζωοδότην Χριστόν.
Η ονομασία της όμως σχετίζεται και με την ιερή “Πηγή” στην Κωνσταντινούπολη, που φανέρωσε η Παναγία τον 5ο αιώνα, με αγίασμα της οποίας επετελέστηκαν πολλά θαύματα και θεραπεύτηκαν άνθρωποι από ανίατες αρρώστιες: «Αποστήματα, καρκίνων πάθη, δυσουρία, αιμόρροιαν γυναίων, πυρετών διαφόρων εσμόν και στειρώσεις διέλυσε, και γάγγραιναν και άνθρακας και λέπραν και ψυχή πάθη και λευκώματα υπερφυώς εθεράπευσε, και άλλα πλείστα, άπερ λόγω αδύνατον». Το σπουδαιότερο όμως θαύμα είναι ότι ανήγειρε νεκρόν η Πηγή (Συναξαριστής Πεντηκοσταρίου Παρασκευής της Διακαινησίμου). Όταν δηλαδή ένας προσκυνητής από τη Θεσσαλία πηγαίνοντας προς την ιερή Πηγή, αισθάνθηκε το τέλος του, πριν κλείσει τα μάτια του παρεκάλεσε τους ναύτες να τον πάνε εκεί νεκρό και να θάψουν εκεί το σώμα του, αφού πρώτα ρίξουν πάνω του τρεις κάδους από το αγίασμα της ιερής Πηγής. Οι ναύτες ανταποκρίθηκαν στην επιθυμία του, και όταν το σώμα του νεκρού περιχύθηκε με το νερό του αγιάσματος, ο άνδρας αναστήθηκε.
Η Παναγία ακούει τα αιτήματά μας και κανείς δεν μένει αβοήθητος. Αναμένει όμως και τη δική μας ανταπόκριση στο πνεύμα της χριστιανικής αγάπης. Ολοι οι άνθρωποι πρέπει να μιμηθούμε την Παναγία ως Ελεούσα, καθώς η ελεημοσύνη εκφράζει τα ευγενέστερα συναισθήματα του ανθρώπου και την αγάπη προς τον συνάνθρωπο. Στο έργο της φιλανθρωπίας η Αγία μας Εκκλησία αναπτύσσει μεγάλη δραστηριότητα από άποψη οικονομική και πνευματική. Αναπέμπει ακατάπαυστα δεήσεις προς την Παναγία και επικαλείται τη βοήθειά της. Και εμείς οι πιστοί, ως συνειδητά μέλη της Εκκλησίας, ενώνουμε τις παρακλήσεις μας προς αυτήν με πίστη, κατάνυξη και αφοσίωση, αναφωνούντες ευλαβώς: «Υψώθη Πηγής σου, το ύδωρ υπέρ ουρανούς, και της γης τας αβύσσους, ταις ροαίς διέδραμε· τούτο εστίν αμβροσία ψυχής, νέκταρ πιστών, μέλι εκ πέτρας, και η του μάννα διάδοσις» (Τροπάριο από τον Κανόνα της θ’ ωδής της εορτής).
* Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης
