Η αρχιτεκτονική του Πηλίου, φημισμένη στα πέρατα της οικουμένης, βασίζεται σε ένα και μοναδικό στοιχείο: την πέτρα.
Το φυσικό αυτό υλικό που μπορεί μεν να είναι άφθονο παντού, ωστόσο ελάχιστο είναι αυτό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και να αξιοποιηθεί και δη για συγκεκριμένη χρήση όπως το χτίσιμο και την αρχιτεκτονική κατοικιών και γενικώς κτιρίων.
Η περίφημη πέτρα του Πηλίου που σήμερα δεσπόζει σε όλες τις κατασκευές στο βουνό των Κενταύρων, στις μέρες μας αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού για το πόσο χρήσιμο μπορεί να γίνει αυτό το φυσικό προϊόν.
Ολόκληρα χωριά σήμερα αποτελούν τουριστικό πόλο έλξης για αυτόν τον μοναδικό λόγο και οι επισκέπτες θαυμάζουν τα ανθρώπινα δημιουργήματα του τόπου όπως συμβαίνει σε όλα τα χωριά και τα κεφαλοχώρια της Μαγνησιακής χερσονήσου από τον βορρά έως και το Τρίκερι.
Και ποιος δεν έχει θαυμάσει τα αρχοντικά της Μακρυνίτσας, της Πορταριάς, των Μηλεών, της Ζαγοράς, της Τσαγκαράδας, της Βυζίτσας, της Συκής και όλων των 24 χωριών του Πηλίου, όπου ο επισκέπτης βλέπει την χρήση της πέτρας σε κάθε της μορφή, είτε ατόφια όπως εξορύσσεται από τα σπλάχνα της γης, είτε πελεκημένη και προσαρμοσμένη στις ανάγκες της καθημερινότητας μέσα από αρκετά λατομεία της περιοχής.
Ο δήμαρχος νοτίου Πηλίου Μιχάλης Μιτζικός μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ αναφέρει ότι “το Πήλιο στις νοτιότερες περιοχές του παράγει την καλύτερη πέτρα αφού πρόκειται για φυσικά πετρώματα εξαιρετικής αντοχής, που αποτελούν μία κορυφαία λύση για χτίσιμο και που οδηγεί σε πολλές χιλιάδες χρόνια πίσω στην ανθρώπινη ιστορία. Μέχρι και σήμερα βλέπουμε σπίτια μικρά και μεγάλα με πέτρινους χοντρούς τοίχους, όπου ο φέρων οργανισμός του κτίσματος αποτελείται από πέτρα ως κύριο υλικό δόμησης, να υπάρχει η πέτρινη περίφραξη, να κατασκευάζονται πέτρινα παρτέρια, ακόμη και πηγάδια, όπως και δρόμοι και να διατηρούνται ανέπαφα για αιώνες. Και αυτά είναι μερικά μόνο από τα παραδείγματα όπου συναντάμε σε όλο το Πήλιο από την εκτεταμένη χρήση πέτρας”.
Σήμερα τα λατομεία που λειτουργούν είναι ελάχιστα και τα τελευταία χρόνια η λειτουργία τους δεν ήταν δεδομένη, αφού έκλεισαν και ξανάνοιξαν μετά από ενδελεχείς ελέγχους για να προστατευθεί κυρίως το περιβάλλον. Τα όσα λειτουργούν βρίσκονται στην περιοχή της Πρόπαν, του Νεοχωρίου και της Συκής και όσοι εργάζονται σε αυτά αποτελούν μια ξεχωριστή κατηγορία ανθρώπων που τους διακρίνει ιδιαίτερη μαστοριά για την σωστή εξόρυξη της περίφημης πέτρας.
Τα πηλιορείτικα σπίτια άλλωστε ξεχωρίζουν για την αρχιτεκτονική τους και για τις πετρόκτιστες στέγες τους και ξεχωρίζουν σαφώς ανάλογα με τη χρονολογία θεμελίωσης. Τα παλαιότερα σπίτια είναι πετρόκτιστα με αποθηκευτικούς χώρους, μονώροφα, διώροφα ή τριώροφα με μικρά μπαλκόνια. Οι στέγες τους έχουν πέτρα πελεκημένη και λεία για να γλιστρούν τα νερά της βροχής και τα χιόνια.
Τα δρομάκια στα χωριά του Πηλίου, τα γνωστά μας καλντερίμια είναι φτιαγμένα και πάλι από πέτρα Πηλίου, ώστε να αντέχουν και να μη γλιστράνε άνθρωποι και ζώα κυρίως τις δύσκολες μέρες του χειμώνα που καλούνται να κινηθούν στις μεγάλες ανηφοριές ή κατηφοριές στις πλαγιές του βουνού. Τα καλντερίμια ήθελαν πάντα ξεχωριστή μαστοριά από ειδικούς τεχνίτες που χρησιμοποιούσαν μακρόστενα αγκωνάρια για σκαλοπάτια, τοποθετημένα κόντρα στην κλίση του εδάφους.
Σήμερα γίνεται εξόρυξη της πέτρας Πηλίου με πλέον φημισμένα εκείνα τα πετρώματα που εξορύσσονται γύρω από την Συκή και η ζήτηση είναι μεγάλη ακόμη και για χρωματιστή πέτρα για επενδύσεις κυρίως σπιτιών.
Οι ειδικοί τεχνίτες, ελάχιστοι στις μέρες μας, ξέρουν πολύ καλά ότι το προϊόν τους θα μείνει για πάντα σαν ένα αρχιτεκτονικό μνημείο θαυμασμού και γι αυτό προσπαθούν να κρατήσουν την παράδοση όσο το δυνατόν καλύτερα και να εμφυσήσουν στους νέους τη δική τους μαστοριά και γνώση.
Οι φημισμένες πέτρες Πηλίου μετά από επεξεργασία διατίθενται για χτίσιμο και επένδυση, ως αγκωνάρια, ως πέτρες για σκεπές αλλά και πελεκητές, για τον κήπο, τα τζάκια, και φυσικά για την επίστρωση δρόμων, δαπέδων και αυλών.
