Τι όμορφος ο ίλιγγος και η αιώρηση θεοσκότεινη/ωσαν να κάηκαν οι ασφάλειες των άστρων/ κι εγώ φωνάζω διάτρητος ω φύση παχύδερμη
Εσύ μιμώ της αλήθειας
Ν. Καρούζος
Ορμά με το μικρόφωνο στο χέρι ο ρεπόρτερ,μέσα στο ξεγυμνωμένο απ’ την πλημμύρα σπίτι και βλέπει μια ηλικιωμένη γυναίκα να κάθεται σε μια καρέκλα. Ανέκφραστη, ακίνητη χωρίς καμιά μιμική στο πρόσωπο που να φανερώνει κάποιο συναίσθημα. Το σπίτι έχει καταστραφεί ολοσχερώς ,αλλά αυτή κάθεται ψύχραιμη,αμίλητη, αδιάφορη. Μονάχα οι ρητίδες της φωνάζουν. Καλά το λένε πως ο βαθύς πόνος δεν έχει πόνο.
Τι γίνεται εδώ; Τι κάνεις εδώ μέσα κυρά μου; Τι συνέβη; Ρωτά καταιγιστικά ο ρεπορτερ. Εδώ καθομαι, που να πάω…. Απαντά η γυναίκα. Αμέσως ο ρεπόρτερ αλλάζει ύφος. Πιστεύω στην ισότητα όλων των ανθρώπων πλήν των δημοσιογράφων και των φωτορεπόρτερ έλεγε ο Μαχάτμα Γκάντι.
Βρίσκεται μπροστά στο πρωτόγονο ανθρώπινο παράπονο ο ρεπόρτερ. Εχει μπροστά του έναν έρημο άνθρωπο που έρχεται χιλιετίες πίσω. Απ’ το Ακκάδ της Μεσοποταμίας που βρέθηκε γραμμένο το πρώτο παράπονο του ανθρώπου.
«Τα συμπτώματα του πόνου μου δεν τα καταλαβαίνει ούτε ο εξορκιστής. Οι οιωνοί μου μπέρδεψαν τον μάντη. Ο Θεός μου δεν ήρθε να με σώσει,ούτε να με πάρει απ’ το χέρι. Η Θεά μου δε με συμπόνεσε και δεν ήρθε στο πλευρό μου.Το μνήμα μου ήδη ανοίχτηκε. Και θα τελειώσουν τους θρήνους προτού ακόμη με θάψουν».
Πέντε χιλιάδες χρόνια και τον άνθρωπο τον κατέχει η ίδια ερημιά.
Πράγματι οι θρήνοι τέλειωσαν πριν θάψουμε ακόμα τους νεκρούς. Ούτε καν τα σώματά τους δεν έχουμε βρεί ακόμα.
Αλλά οι τοπικοί άρχοντες(περιφερειακά συμβούλια τα λένε) άρχισαν να υβρίζονται, να χειροδικούν, να φωνασκούν, να κάνουν φασαρία για να μην ακούγονται οι οιμωγές των εγκαταλελειμμένων.
Και ειναι τούτο το δεύτερο αμάρτημα μεγαλύτερο του πρώτου. Μεγαλύτερο του βιασμού της φύσης. Ύβρις, Άτη, Δίκη ισχύει στα κοινωνικά, στα φυσικά αλλά και στα ανθρώπινα. Χωρίς καμία εξαίρεση.
«Μην καταριέσαι το σκοτάδι. Άναψε ενα κερί». Λέει μια κινέζικη παροιμία. Αυτές τις μέρες όμως κανένα κεράκι δεν ανάβει, μόνο κατάρες για το σκοτάδι ακούμε. Ας ακούσουμε τον Νίτσε:
«Στέκομαι κιόλας εδώ. Ως ευρωπαίος δε μπορώ να κάνω αλλιώς. Θεέ βοήθησέ με. Η έρημος ολοένα μεγαλώνει .Αλοίμονο σε αυτόν που εντός του κρύβει ερήμο».
Η διατάραξη της ισορροπίας των οικοσυστημάτων ακολούθησε την διατάραξη της εσωτερικής ισορροπίας του ανθρώπου των πνευματικων και ψυχικών ιδιοτήτων του. Λοιπόν;
η έρημος γιατρέ είναι ένα καθαρτήριο της ψυχής – ένα ταξίδι στην έρημο – από αυτά τα τουριστικά στο Ντουμπάι που επιτρέπουν μόνο μερικά λεπτά απομόνωσης στην έρημο της Αραβικής χερσονήσου – αν έχεις την έμπνευση να απομακρυνθείς εκατό διακόσια μέτρα από τον ξεναγό και το πούλμαν μπορεί να μην είναι μια ολόκληρη εμπειρία αλλά μια περιπέτεια στην έρημο μηδενίζει την ανθρώπινη ύπαρξη έχοντας ίσως το ευεργετικό αποτέλεσμα μιας καινούργιας – νέας – αρχής και δυναμώνοντας την αποφασιστικότητα. Έβλεπα χθες το “Επάγγελμα Ρεπόρτερ” του Αντονιόνι που στο πρώτο του τέταρτο είναι γεμάτο από την ματαιότητα και την κούραση – την απογοήτευση και την αγωνία που προκαλεί η αντιπαράθεση με την έρημο αλλά και τον πλούτο ενός οικοσυστήματος που η βιοποικιλότητα δεν είναι καθόλου αμελητέα όπως και οι εναλλαγές και που κρύβει τόσα μυστικά όσες και οι ψυχές των παιδιών της που δεν κρύβουν την ερημιά στην ψυχή τους.
Υπάρχουν στον πλανήτη περιβάλλοντα, ας μας επιτραπεί και η σύγκριση και ο πληθυντικός, μέρη – τόποι και τοπία που η φύση ή ακόμα και αυτές οι ανθρώπινες επεμβάσεις δεν επιτρέπουν μια ολόκληρη σειρά από καθημερινές – συνηθισμένες, φυσιολογικές θα έλεγα, δραστηριότητες, δεν σημαίνει αυτό ότι οι τόποι αυτοί δεν έχουν ζωή ή ότι δεν κατοικούνται, το αντίθετο μάλιστα, κατοικούνται όπως κατοικείται και η αρκτική, τα οροπέδια των βουνών κ.ο.κ. Μπορούμε ακόμα να ισχυριστούμε πως αυτά τα αναφερόμενα παραπάνω, πεδία δοκιμής της ανθρώπινης αντοχής και προσαρμοστικότητας όπως και οι σημερινές, οι χρονικές αυτές στιγμές που ο πολιτισμός και κυρίως μια ολόκληρη τοπική κοινωνία δοκιμάζεται από τα στοιχεία της φύσης και τα φυσικά φαινόμενα, εκτός από τις βροχές, τις πλημμύρες, τις μεγάλες φωτιές και τους σεισμούς, που έχουν την δύναμη να διαμορφώνουν την καθημερινοτητα, την διαβίωση, τον τρόπο ζωής και τις εκφράσεις του πολιτισμού, την αρχιτεκτονική και άλλες παραμέτρους του όπως η ένδυση, η διατροφή, η θρησκεία και ενδυναμώνουν τον φόβο του ανθρώπου απέναντι στην φύση και την εξάρτηση του από αυτή, τις λατρείες και τα χαρακτηριστικά της πίστης έως την λαϊκή δεισιδαιμονία – αποτελούν λόγο – και αυτή εδώ θα μπορούσε να είναι η αρχική υπόθεση – η άποψη μας για αυτά τα φαινόμενα και την αντιμετώπιση τους – για να τα (ξανα) επινοήσουμε, σαν να είναι, λοιπόν, λόγος…. – Λόγος που μετατρέπεται σε ύπαρξη, με την θεία – ή την σχεδόν θεϊκή έννοια και την αντίστοιχη μορφή ή αντίθετα αν είναι ύβρη που αυτοοριοθετείται αλλά και που ¨κτίζεται¨ σαν εμπόδιο στην κοινή πορεία της ανθρωπότητας με το φυσικό περιβάλλον αλλά και με την ίδια της την επιβίωση. Το περιβάλλον στο μέλλον ίσως δεν θα είναι το ‘οικολογικό τοπίο’ στο οποίο πίστεψαν οι περιβαλλοντιστές και οι οικολόγοι της δεκαετίας του ’60 – ίσως δεν θα είναι ο ούτε το ‘διαστημόπλοιο γη’ ούτε ένας υπερμεγέθης και φιλόξενος κήπος.
Γράφει ο Καβάφης μεταφράζοντας τον Μπωντλαίρ
“Είναι ναός η Φύσις όπου ζωνταναί
στήλαι συγκεχυμένες λέξεις κάποτε
εκφέρουσιν. Ο άνθρωπος εκεί περνά
μέσω πυκνών δασών συμβόλων, άτινα
με βλέμματα οικεία τον παρατηρούν.”
ο άνθρωπος περνά κάτω από το βλέμμα των συμβόλων και τους είναι οικείος – τον γνωρίζουν – τον επιτρέπουν κατά κάποιο τρόπο – του επιτρέπουν την διέλευση και το άκουσμα του χρησμού ίσως όχι την εξήγηση – την ερμηνεία του – αλλά μέχρι πότε; Είναι γεμάτη η ζωή μας γεμάτη σύμβολα παντού στους δρόμους – στα γραπτά μας μνημεία – στα ίχνη μας και στα κτήρια αλλά πια είναι η σημασία τους; και πως να τα διαβάσεις; Μιμούμαστε την φύση και δημιουργούμε τα δικά μας σύμβολα που αυτονομούνται από τον δημιουργό τους και τον επιτρέπουν ή τον περιορίζουν;Έχουν τα σύμβολα αυτά μια μοναδική υπόσταση στην ατέρμονη σχέση μας με το φυσικό περιβάλλον στις διάφορες κλίμακες του χώρου και στον χρόνο; Μπορούμε να τα δούμε τόσο σαν μια ανθρωπογενή επέμβαση σε αυτό όσο και σαν αποτέλεσμα μιας επιλεκτικής διαλογής μεταξύ συγκεκριμένων χαρακτηριστικών του που του αποδίδονται κάθε φορά λόγω των διαφορετικών πολιτικών επιλογών, ή της χαρτογράφησης του και του “χαρακτηρισμού” του; είναι τα τείχη μας απέναντι του;