ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στην πανάρχαια ελληνική κοινωνία, βασικός πυρήνας διαμόρφωσής της υπήρξε το γένος.
Ήταν ομάδα από συγγενικές οικογένειες με ιδιαίτερο όνομα του γενάρχη, που αποτελούσε και τον πρόγονο καταγωγής της ομάδας. Η συγκρότηση βασιζόταν στην υπακοή του αρχηγού, που ήταν ο μεγαλύτερος στην ηλικία και παρακολουθούσε τη ζωή του οίκου, τις ασχολίες και το φέρσιμο όλων των μελών της κοινότητας. Ο αρχηγός τακτοποιούσε, επιπλέον, τις διαφορές που προέκυπταν και ο ίδιος πρωταγωνιστούσε στις ιεροτελεστίες που γίνονταν γύρω από την οικογενειακή εστία. Συνεκτικοί δεσμοί αλληλεγγύης αναπτυσσόταν ανάμεσα στα μέλη του γένους, κι οποιοσδήποτε ξένος θα πρόσβαλε ένα από όλα, είχε να αντιμετωπίσει ολόκληρο το γένος.
Πολλά γένη μαζί αποτελούσαν τη φυλή με κυρίαρχα χαρακτηριστικά της, το όμαιμον, το ομόγλωσσον, το ομόθρησκον και το ομότροπον. Δηλαδή, κοινοί πρόγονοι, κοινή διάλεκτο, κοινές θρησκευτικές δοξασίες
Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΡΑΤΟΥΣ
Τον 8ο αιώνα π.Χ. παρατηρήθηκε στον ελληνικό κόσμο μια σημαντική εξέλιξη. Η παλιά φυλετική οργάνωση άρχισε να υποχωρεί και τη θέση του να παίρνει ένα νέος σχηματισμός, η πόλη- κράτος.
Τα αίτια της δημιουργίας της πόλης κράτους δεν είναι εύκολο να καθοριστούν. Πολλοί υποστηρίζουν πως η απομόνωση ορισμένων περιοχών, λόγω του φυσικού διαμελισμού του ελληνικού χώρου, σε συνδυασμό με τη διαίρεση των Ελλήνων σε πολλές μεγάλες ή μικρές φυλές και οι τοπικές λατρείες θεοτήτων και ηρώων συνέβαλλαν στον κατακερματισμό των Ελλήνων και στη δημιουργία μικρών ανεξαρτήτων πολιτικών ενώσεων, των πόλεων -κρατών, πυρήνας των οποίων ήταν ο συνοικισμός.
Με τον όρο πόλη -κράτος εννοούμε, σε μια ορισμένη έκταση γης, σύνολο ανθρώπων που διοικείται από μιά κεντρική εξουσία.
Το πρώτο συστατικό ο χώρος, δηλαδή το έδαφος, η επικράτεια στοιχειοθετείται πρώτο σε ένα τειχισμένο τις περισσότερες φορές μέρος, που αποτελεί την ακρόπολη, το κέντρο της πόλης, και δεύτερο σε μια ευρύτερη εκτός των τειχών περιβάλλουσα περιοχή, καλλιεργήσιμη με διάσπαρτους μικρότερους οικισμούς, τις κώμες, που ήταν η ύπαιθρος χώρα.
Το δεύτερο συστατικό ειναι η οργανωμένη κοινότητα ανθρώπων, δηλαδή οι κάτοικοι της πόλης και με ιδιαίτερα αναβαθμισμένο ρόλο των πολιτών που συμμετείχαν στη διαχείριση των κοινών και στη λήψη των αποφάσεων
Το τρίτο συστατικό είναι η άσκηση πρωτογενής εξουσίας, δηλαδή το πολίτευμα,που αφορά την οργάνωση των αρχών και προ πάντων της κυρίαρχης εξουσίας.
Πέρα κάθε μορφής πολιτεύματος, που θα αναλυθεί παρακάτω, οι βασικές επιδιώξεις της πόλης -κράτους ήταν τρεις: η ελευθερία, η αυτονομία και η αυτάρκεια.
Για την κατοχύρωση της ελευθερίας, όφειλαν οι πολίτες να αγωνίζονται για τα ιερά και όσια αλλά και για την ανεξαρτησία της πόλης τους, για την επίτευξη της αυτονομίας, όφειλαν οι πολίτες να συμβάλλουν στη διακυβέρνησή της με νόμους που οι ίδιοι είχαν θεσπίσει ή αποδεκτεί και τέλος για την πραγματοποίηση της αυτάρκειας-της Αριστοτελικής εντελέχειας- όφειλαν οι κάτοικοι να συμμετέχουν στην παραγωγή για την πληρότητα των αναγκών τους και την ενίσχυση της ευημερίας της πόλης τους.
Aναμφισβήτητα οι επιδιώξεις αυτές συνετέλεσαν αποφασιστικά στην εξέλιξη του ελληνικού κόσμου και στη ωρίμανση για την οικονομική, πολιτική και πολιτιστική ολοκλήρωσή του. Αλλά υπήρξαν και τροχοπέδη για την οργάνωση των Ελλήνων σε ενιαίο κράτος. Ειναι φανερό οτι οδηγούσε σε μια μορφή τοπικισμού με επικίνδυνες προεκτάσεις. Προκαλούσε συχνά εμφύλιες διαμάχες και συγκρούσεις, ολέθριου αποσχιτικού χαρακτήρα.
Η οργάνωση των ανθρώπων σε πόλεις δεν αποτέλεσε καινούργιο ιστορικό φαινόμενο την περίοδο του αρχαίου ελληνικού κόσμου αλλά παρατηρήθηκε από την 4η χιλιετίας π.Χ.
Στη Μεσοποταμία είχαμε τη ναυαρχίδα των πόλεων, τη Βαβυλώνα, αλλά και άλλες πόλεις των Σουμερίων και των Ασσυρίων με πλούσια οικονομική και πολιτιστική δραστηριότητα. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν είχαν το χαρακτήρα μιάς πολιτικής κοινωνίας,όπου οι κάτοικοι θα μπορούσαν να αναπτύσσουν και να συμμετέχουν σε πολιτική δραστηριότητα, δηλαδή συμμετοχή στα κοινά και αντιμετώπιση δημοσίων προβλημάτων. Αλλά και το σημαντικότερο σε καμιά περίπτωση δεν υπήρξε πνεύμα ελευθερίας και κατοχύρωση δικαιωμάτων, όπως συνέβη στη μορφή της δημοκρατικής ελληνικής πολης κράτους.
Ο πολίτης και η πολιτική απέκτησαν νόημα και υπόσταση στην Αρχαία Ελλάδα για πρώτη φορά! Και δεν αποτελεί υπερβολή η επισήμανση ότι αποτελεί επίτευγμα του ελληνικού πολιτισμού γεννήθηκε μέσα από τη λειτουργία του θεσμού της πόλης κράτους. Η δημοκρατία, η ποίηση και ιδιαίτερα το θέατρο, η φιλοσοφία, η ρητορεία, η πολεοδομία, η τέχνη και η επιστήμη ήταν επιτεύγματα του ανθρώπου στα πλαίσια της πόλης κράτους. Χαρακτηριστικά ο Αριστοτέλης, στο έργο του “Πολιτικά’’ αναφέρει: “Είναι φανερό, λοιπόν, ότι η πόλις δεν είναι η εγκατάσταση των ανθρώπων σε μια περιοχή και το ότι δεν αδικούνται μεταξύ τους και ότι έχουν σχέσεις συναλλαγής. Αυτά είναι αναγκαία για να υπάρξει μια πόλη, αλλά για να λειτουργήσει σωστά οφείλει να υπάρξει σωστή επικοινωνία και των οικογενειών και των γενών χάριν τέλειας και αυτάρκους ζωης. Τούτο όμως δεν θα συμβεί παρά μόνο με την εγκατάσταση σε μια περιοχή, αλλά και με τις επιγαμίες κατοίκων, γι αυτό δημιουργήθηκαν ανά τις πόλεις δεσμοί από επιγαμίες και θρησκευτικές τελετές και θυσίες και τρόποι κοινής συμβίωσης.
Όλα αυτά είναι έργο φιλικής διάθεσης, γιατί και η επιθυμία για συμβίωση ειναι φιλική διάθεση.
Σκοπός, λοιπόν, της πόλης είναι το ζήν καλώς και όλα αυτά υπάρχουν για την επιτυχία του τελικού σκοπού. Πόλη, λοιπόν, είναι η ένωση συγγενικών ομάδων και κοινοτήτων με σκοπό την επιτυχία μιας τελείας και αυτάρκους ζωής. Τούτο είναι, όπως είπαμε, η ευτυχισμένη και ενάρετη ζωή.
Επομένως, πρέπει να θέσουμε οτι η πολιτική κοινωνία είναι προς χάριν των καλών πράξεων των πολιτών και όχι μόνο για τη συμβίωσή τους’’.
Επομένως, το συλλογικό συμφέρον και η δημόσια συνείδηση οφείλει να πρυτανεύει του ατομικού.
Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΡΑΤΟΥΣ
Στη διαμόρφωση και εξέλιξη της πόλης κράτους συνετέλεσαν διάφοροι παράγοντες, όπως ο γεωγραφικός,δηλαδή η φυσική διαίρεση του ελληνικού χώρου, ο στρατιωτικός, δηλαδή η επιλογή οχυρών χώρων και η συμμετοχή στην άμυνα για την υπεράσπισή τους, και κυρίως ο πολιτικό, δηλαδή οι αλλαγές στη διακυβέρνησή της πόλης και η συμμετοχή μέρους ή όλων των πολιτών στη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων.
Προς τα τέλη του 9ου αι. π.Χ.οι ομηρικές κοινότητες παρουσιάζουν έλλειψη ζωτικού χώρου και προκαλείται οικονομική κρίση λόγω των περιορισμένων εκτάσεων καλλιεργήσιμης γης.
Η οικονομική αυτή κατάσταση επιφέρει πολιτικές αλλαγές με τον περιορισμό της βασιλικής εξουσίας και την αύξηση της δύναμης των ευγενών. Οι ευγενείς γνωστοί με τα ονόματα αγαθοί, άριστοι,ευπατρίδες,έσθλοί κ.α. Ονόματα που εξέφραζαν την προέλευση και κοινωνική τους υπόσταση. Αυτοί θα συντελέσουν στη διαμόρφωση του αριστοκρατικού πολιτεύματος, που θα διαδεχθεί τη βασιλεία, και θα στελεχώσουν τους θεσμούς της Βουλής ή της Γερουσίας και το θεσμό των Αρχόντων. Εξαίρεση θα αποτελέσουν οι περιοχές της Ηπείρου της Μακεδονίας και της πόλης κράτους της Σπάρτης, στις οποίες ο θεσμός της βασιλείας θα διατηρηθεί μέχρι τέλους.
Στις πόλεις – κράτη υπάρχουν και τα μεσαία κοινωνικά στρώματα των μικροκαλλιεργητών αλλά και ακτημόνων που είναι γνωστά με τα ονόματα πλήθος, όχλος, κακοί. Πολλοί από τα στρώμματα αυτά στη συνέχεια θα μετεξελιχθούν σε βιοτέχνες και εμπόρους και θα αποκτήσουν πλούτο και θα επιζητήσουν συμμετοχή στην πολιτική εξουσία.Παράλληλα η ανάπτυξη του θεσμού της οπλιτικής φάλαγγας, που ήταν ενα καινούργιο στρατιωτικό σώμα, έδωσε την ευκαιρία στις νεόπλουτες αυτες κοινωνικές ομάδες να εξοπλίζονται με δικά τους έξοδα και να διεκδικούν μερίδιο στην άσκησης της εξουσίας οξύνοντας τους κοινωνικούς ανταγωνισμούς. Το αποτέλεσμα να αρχίσει η παρακμή του αριστοκρατικού πολιτεύματος.
Στα τέλη του 7ου αι.π.Χ και τις αρχές του 6ου αι π.Χ. οι συγκρούσεις, μεταξύ ευγενών από τη μιά πλευρά και των πλουσίων και του πλήθους από την άλλη, έγιναν ιδιαίτερα σκληρές.
Η κατάσταση αντιμετωπίσθηκε σε πολλές πόλεις με την κωδικοποιήση των νόμων από κοινής αποδοχής,ανθρώπους, σοφούς,αισυμνήτες ή νομοθέτες, όπως ο Λυκούργος στη Σπάρτη, ο Δράκων και ο Σόλων στην Αθήνα,ο Πιττακός στη Μυτιλήνης, ο Χάρωνδας και ο Ζάλευκος στις αποικίες της Δύσης. Το πολίτευμα που εισηγήθηκαν αρκετοί νομοθέτες, ήταν η συμμετοχή στην εξουσία να είναι ανάλογη με την οικονομική κατάσταση των πολιτών. Το πολίτευμα αυτό ονομάσθηκε τιμοκρατικό ιδιαίτερη μορφή ολιγαρχικού πολιτεύματος με κύριο κριτήριο το τίμημα, δηλαδή το εισόδημα. Αλλά είναι γεγονός ότι τα οποιασδήποτε μορφής ολιγαρχικά πολιτεύματα ήταν μισητά στο λαό και προκαλούσαν σφοδρούς αγώνες μεταξύ λαού και των ολιγαρχικών. Ταράσσονταν απο στάσεις, δηλαδή πολιτικές έριδες, που οδηγούσαν τους στασιαστές “εκπίπτωντες” στο να εγκαταλείψουν την πόλη κράτος συμμετέχοντες σε αποικισμό ή σε διαφορετική περίπτωση επικράτησή τους να επιβάλλουν τη θέλησή τους, εγκαθιδρύοντας το πολίτευμα της δημοκρατίας. Σε πολλές περιπτώσεις όμως κατά τη διάρκεια των πολιτικών ταραχών, φιλόδοξοι άνδρες επωφελούντο εκ της τάξεως των ευγενών, κατελάμβαναν την εξουσία και αυτοανακηρύσσοντο τύραννοι και το πολίτευμα ονομαζόνταν τυραννίδα. Η λέξη τύραννος πιθανώς ετρουσκικής προελεύσεως σημαίνει αφέντης κύριος. Ο τύραννος ασκούσε προσωπική εξουσία. Οι περισσότεροι από τους τυράννους έκαναν κατάχρησιν εξουσίας και επέβαλαν καθεστώτα βίας και τρομοκρατίας Ορισμένοι από τους τυράννους αναδείχθηκαν σε ηγέτες που φρόντισαν για την ανάπτυξη της πόλης τους και τη βελτίωση των συνθηκών των πολιτών. Μεταξύ των πλέον ονομαστών είναι ο Φείδων του Άργου, ο Πολυκράτης της Σάμου, ο Κυψελός και ο γιός του Περίανδρος της Κορίνθου, ο Κλεισθένης της Σικυώνος και ο Πεισίστρατος των Αθηνών. Αν και πολλές ελληνικές πόλεις εγνώρισαν ακμή, ο τύραννος παρέμεινε στην συνείδηση των Ελλήνων με το στίγμα του σφετεριστή της εξουσίας και ο θάνατος του υπήρξε πράξη επαινετή. Οι τυραννοκτόνοι ανεκηρύσσοντο ήρωες και ετιμώντο ως λυτρωτές. Πολλές πόλεις μετά την πτώση της τυραννίας στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. είτε επανήλθαν εκ νέου σε ολιγαρχικά καθεστώτα είτε με μεταρρυθμιστικές ρυθμίσεις (όπως π.χ. Κλεισθένης στην Αθήνα) πέρασαν σε δημοκρατικό πολίτευμα. Στο δημοκρατικό πολίτευμα κυρίαρχο πολιτειακό όργανο αναδεικνύεται η Εκκλησία του Δήμου,δηλαδή η συνέλευση όλων των ενηλίκων κατοικων που είχαν πολιτικά δικαιώματα. Στην Εκκλησία του Δήμου ο κάθε πολίτης έχει τη δυνατότητα να παίρνει το λόγο, να διατυπώνει ελεύθερα την άποψή του (ισηγορία), και να συμμετέχει στη διαμόρφωση και ψήφιση των νόμων (ισονομία).
Η πόλης κράτος είχε συνδέσει όμως την τύχη της και με την ανάπτυξη του καθεστώτος της δουλείας ακόμη και στο πολίτευμα της δημοκρατίας. Είναι γεγονός η ύπαρξη πλήθους δούλων, που είναι είτε λάφυρα πολέμου είτε πολίτες που είχαν εκπέσει από την κοινωνική θέση τους λόγω των χρεών τους. Η διάχυτη αντίληψη ότι τις πολλές εργασίες πρέπει να επιτελεί ο δούλος, για να μπορεί ο πολίτης την περίοδο της δημοκρατίας να ασχολείται απερίσπαστα με τις υποθέσεις της πόλης και με τα κοινά, επισφραγίζει το δουλοκτητικό καθεστώς.
Η δημιουργία των πόλεων κρατών άνοιξε νέους ορίζοντες στους Έλληνες. Οι χώροι, όπου άλλοτε συγκεντρώνοταν κάθε τόσοι οι άνθρωποι για την ανταλλαγή των προϊόντων μεταξύ τους, οι αγορές κοντά στις ακροπόλεις, έγιναν και τα κέντρα των πόλεων. Εκεί ίδρυσαν του ναούς των θεών. Διαμορφώθηκε ακόμη ο χώρος της εμπορικής αγοράς και ο χώρος για τη συγκέντρωση των πολιτών, παράλληλα υπήρχαν και τα άστη, χωριά, δήμοι. Έτσι, όταν μιλάμε για την Αθήνα, πόλη κράτος, εννοούμε ολόκληρη την Αττική. Οι πόλεις κράτη που ανήκαν στην ίδια φυλή ανέπτυσσαν φιλική διάθεση μεταξύ τους,(Ιωνικές,Δωρικές).Οι πόλεις κράτη είχαν δικό τους στρατό, δικά του ήθη και έθιμα, δικό τους νόμισμα, και δικούς τους ναούς και λατρεία των θεών.
Συμμετείχαν στους πανελλήνιους αγώνες με δική τους αντιπροσωπεία αθλητών από το πρώτο έτος τέλεσης των αγώνων 776 π.Χ.
Πολλές φορές η κάθε πόλη, για να πάρει χρησμό για το μέλλον, έστελνε την απαιτούμενη αντιπροσωπεία στα μαντεία προσφέροντας δώρα και τιμές.
Χαρακτηριστική περίπτωση στην αποστολή αποίκων Πριν ξεκινήσουν οι άποικοι, επίσημα η πόλη ρωτούσε την γνώμη της Πυθίας, που συχνά όριζε και το χώρο της νέας εγκατάστασης και έδινε τις γενικές κατευθύνσεις. Άλλωστε η ίδρυση κάθε αποικίας τον 7ο αι π.Χ. ήταν προσπάθεια κρατική που την οργάνωνε και τη βοηθούσε η γενέθλιος πόλη.
Η αποστολή της αποικίας γινόταν με τρόπο πανηγυρικό η πόλης κράτος όριζε τον οικιστή, τον αρχηγό της αποστολής. Οι άποικοι έπαιρναν πριν ξεκινήσουν από το βωμό της μητρόπολης το ιερό πυρ, που άσβηστο θα έκαιγε στο βωμό της νεοδημιουργηθείσας αποικίας.
Η σχέση μητρόπολης αποικίας ήταν σχέση μητέρας κόρης. Οι άποικοι έπαιρναν μέρος στις μεγάλες θρησκευτικές γιορτές της μητρόπολης και θεωρούσαν και δικούς τους εχθρούς τους αντίπαλους της μητρόπολης. Η περίπτωση διαφωνίας μεταξύ μητρόπολης και αποικίας ήταν σπάνια και ακόμη σπανιότερη η περίπτωση σύγκρουσής τους.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ Η ελληνική μυθολογία είχε τρείς γενεές θεών που πήραν διαδοχικά με μεγάλες αναμετρήσεις την κυριαρχία του κόσμου: Ο Ουρανός και η Γη, ο Κρόνος και η Ρέα και ο Ζεύς και η Ήρα. Την τρίτη γενεά θεών, που αναλύεται στο Δωδεκάθεο του Ολύμπου, λάτρευαν οι πόλεις κράτη, Ο κρηταγενής Ζεύς εγκαταστάθηκε στο ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, τον Όλυμπο από εκεί παρακολούθουσε τα έργα των ανθρώπων και εκεί καλούσε τους άλλους θεούς για συμβούλια. Ήταν ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων. Η σύζυγός του η Ήρα ήταν η θεά της οικογενειακής ζωής. Ο Ποσειδώνας αδελφός του Δία και προστάτης της θάλασσας. Ο Απόλλωνας θεός του ήλιου και της μουσικής. Ο Άρης ήταν ο θεός του πολέμου. Η Δήμητρα αδελφή του Δία, και θεά της γεωργίας. Ο Ήφαιστος ήταν θεός της φωτιάς και της σιδηρουργίας. Η Εστία θεά του σπιτιού και της νοικοκυροσύνης Η Άρτεμις θεά της σελήνης των δασών και του κυνηγιού. Ο Ερμής θεός του εμπορίου και αγγελιοφόρος των θεών. Η Αφροδίτη κόρη του Δία και θεά της ομορφιάς. Η Αθηνά ξεπήδησε από το κεφάλι του Δία και ήταν θεά της σοφίας και των γραμμάτων. Οι ελληνικές πόλεις κράτη λάτρευαν τους δώδεκα ολυμπίους θεούς αλλά πολλές φορές κάποιες πόλεις είχαν πολιούχους κάποιους από αυτούς, όπως η Αθήνα είχε προστάτιδα την θεά Αθηνά.
Οι ολύμπιοι θεοί λέγοντα ουράνιοι σε αντίθεση με τις θεότητες του Κάτω κόσμου που χαρακτηρίζονταν υποκόσμιες θεότητες, όπως ήταν ο αδελφός του Δία ο Πλούτωνας, ο κυρίαρχος του Άδη, ο ψυχοπομπός Χάροντας κ.α.
Όταν προσεύχοταν οι Έλληνες στους ουράνιους θεούς στεκόταν όρθιοι με τα χέρια σηκωμένα προς τον ουρανό, ενώ όταν απευθυνόταν στους θεούς του Άδη γονάτιζαν κάτω στη γη και έσκυβαν.
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν πολλές θρησκευτικές γιόρτες και τελετές.Λάτρευαν του θεούς μέσα στους ναούς και στα ιερά, έφτειαχναν αγάλματα των θεών και τους πρόσφεραν διάφορα πλούσια δώρα.Συνήθως έκαναν στους θεούς θυσίες και σπονδές. Πρώτα στόλιζαν το βωμό του θεού με λουλούδια και ύστερα έφερναν να θυσιάσουν ένα ζώο Σε σπάνιες περιπτώσεις θυσίαζαν μια εκατόμβη, δηλαδή εκατό βόδια Άν η κνίσα ανέβαινε ψηλά. Ήταν σημάδι ότι ο θεός δεχόταν με ευχαρίστηση τη θυσία.Πολλές φορές έκαναν σπονδές. Πριν φάνε δηλαδή ή πιούν έχυναν στη γη κρασί,γάλα, μέλι ή λάδι. Μολίς άρχιζαν τη συγκομιδή των καρπών πρόσφεραν στους θεους το πρωτοκάρπιον, δηλαδή τους πρώτους καρπούς. Οι πόλεις κράτη για να τιμήσουν και να ευχαριστήσουν τους θεούς διοργάνωναν λαμπρές γιορτές, Οι Αθηναίοι λόγου χάρη για να τιμήσουν την προστάτιδα της πόλης τους, θεά Αθηνά έκαναν μια μεγάλη γιορτή τα Παναθήναια για τον Διόνυσο, έκαναν τα Διονύσια και τα Ανθεστήρια γιορτές εύθυμες και διασκεδαστικές. Στις γιορτες αυτές πραγματοποιούντο πομπές, θεατρικές παραστάσεις και αγωνίσματα.
Πανελλήνιοι αγώνες ήταν το σημαντικότερο γεγονός συνάντησης των Ελλήνων Επίσημα άρχισαν να τελούνται το 776 π.Χ. Έτος το οποίο αποτέλεσε αργότερα τη βάση για τη χρονολόγησή των . Πριν την έναρξη των αγώνων κήρυκες περιδιαλαλούσαν σε όλες τις ελληνικές πόλεις την επικείμενη έναρξή τους. Γινόταν εκεχειρία, σταματούσαν οι πόλεμοι και μπορούσαν έτσι οι αντιπροσωπείες από τις πόλεις να φθάσουν στην Ολυμπία χωρίς να διατρέξουν κανένα κίνδυνο.
Oι ολυμπιονίκες στεφανώνονταν με κλάδο αγριελιάς και κέρδιζαν την αγάπη όλων, ενώ θριαμβευτική ήταν και υποδοχή που τους επιφύλασσε η πόλη τους. Η είσοδος γινόταν συνήθως παντα σε άρμα υπό τις επευφημίες των συμπολιτών τους. Μάλιστα οι πόλεις κράτη γκρέμιζαν συμβολικά ένα μέρος των τειχών τους για να εισέλθει ο ολυμπιονίκης, κάτι που υποδήλωνε ότι, εάν η πόλη έχει τέτοιους ανδρείους, δεν χρειάζεται τείχη. Στη Σπάρτη μάλιστα ο ολυμπιονίκης για λόγους τιμής και ανδρείας πολεμούσε στη μάχη δίπλα στο βασιλιά.
ΑΜΦΙΚΤΥΟΝΙΕΣ: Πολλές γειτονικές πόλεις, που επιθυμούσαν να ΄εχουν στενές θρησκευτικές σχέσεις όριζαν ένα μέρος, συνήθως ιερό στο οποίο συγκεντρώνονταν οι κάτοικοι, για να παρακολουθήσουν διάφορες γιορτές ταυτόχρονα ενδιαφέρονταν να ρυθμίσουν μεταξύ τους θέματα που αφορούσαν τη λειτουργία και την ασφάλειά τους.
Η πιο γνωστή ήταν των Δελφών. Πολλές ελληνικές πόλεις άνηκαν σε αυτή. Έστελναν στα συνέδρια επίσημους αντιπροσώπους,τους ιερομνήμονες και τους πυλαγόρες.Η αμφικτυονία των Δελφών οργάνωνε και διαχειριζόταν τους θησαυρούς και την περουσία του μαντείου. Ήταν σε θέση να κηρύξει πόλεμο εναντίο σε εκείνους που είχαν βλέψεις κατά της περουσίας του μαντείου. Πολλές φορές η αμφικτυονία έλυνε με ειρηνικό τρόπο τις διαφορές που υπήρχαν ανάμεσα στις πόλεις.Εκτός των Δελφών είχαμε και τις αμφικτυονίες της Δήλου, της Καλαυρίας (στον Πόρο) και το Πανιώνιο, η αμφικτυονία των Ιώνων της Μικράς Ασίας.
ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΣΤΑΘΜΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΚΡΑΤΟΥΣ: Οι κυβερνήσεις των ελληνικών πόλεων κρατών αφαίρεσαν από τους ιδιώτες το δικαίωμα να κόβουν νόμισμα και κράτησαν με αποκλειστικότητα αυτό το πολύτιμο προνόμιο Δημιουργήθηκαν διάφορα νομισματικά
συστήματα, όπως το σύστημα της Αίγινας, που υιοθετήθηκε από τις περισσότερες πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδα,καθώς και το σύστημα της Εύβοιας που υιοθετήθηκε από την Αθήνα, την Κόρινθο και τις αποικίες τους. Μόνο πόλεις πολύ συντηρητικές, όπως η Σπάρτη, διατήρησαν ως τον 4αι.ένα δύσχρηστο σιδερένιο νόμισμα. Οι ελληνικές πόλεις έκοψαν κατά το πλείστον αργυρά νομίσματα μιας και τα μεταλλεία του αργύρου αφθονούσαν στον αρχαίο ελληνικό κόσμο.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ωστόσο ως ιστορικό πολιτικό φαινόμενο η πόλη κράτος,στην τελεολογική της μορφή,της άμεσης δημοκρατίας, είναι κάτι το μοναδικό, και μόνο στα πλαίσια ενός τέτοιου θεσμού μπορούσαν να αναπτυχθούν οι έννοιες της ελευθερίας, της συμμετοχικής δημοκρατίας, της δικαιοσύνης και της ανδρείας. Ο πολίτης μετέχει σε όλες της λειτουργίες της πόλης, γίνεται έγκυρη προσωπικότητας, με συναίσθηση πολιτικών ευθυνών σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των κοινών, την υπεράσπιση του πολιτεύματος από εσωτερικό και της ελευθερίας από εξωτερικό εχθρό.Είναι οντότητα(ειμί) και όχι απλή ύπαρξη(από το υπάρχω, που σημαίνει ‘’άρχω υπό κάποιον άλλο’’)
Σε καμιά όμως περίπτωση δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε και το δουλοκτητικό χαρακτήρα της πόλης κράτους, που την καθιστά μια ιστορικά ταξική κοινωνία, όπου ο άνθρωπος δεν παύει να εκμεταλλεύεται τον συνάνθρωπό του, παρά την αριστοτελική εξαγγελία, που θέλει την πολιτική κοινωνία να είναι προς χάριν του ευ ζην, των καλών πράξεων των πολιτών και όχι μόνο για την πραγμάτωση μιας εφικτής συμβίωσής των μελών της.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ “ΠΟΛΙΤΙΚΑ”
ΕΝΓΚΕΛΣ ΦΡΙΝΤΡΙΧ Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΤΗΣ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΙΔΙΟΧΤΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ, ΕΚΔ. ΣΥΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ ΑΘΗΝΑ 1976.
ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΘΗΝΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΟΕΔΒ ΑΘΗΝΑ 1977.
ΚΡΕΜΜΥΔΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ -ΜΑΡΚΙΑΝΟΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΚΔ. ΓΝΩΣΗ ΑΘΗΝΑ 1982.
ΜΑΣΤΡΑΠΑ ΑΝΤΩΝΗ ,ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΕΚΔ. ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ ΑΘΗΝΑ 2020
ΚΑΜΑΤΕΡΟΥ – ΓΛΥΤΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑ, ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΟΕΔΒ ΑΘΗΝΑ 1975
ΑΓΚΑΒΑΝΑΚΗΣ Ν. ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΤΟΜΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΘΗΝΑ 1975
ΣΤΟΜΠΑΡΤ.ΤΖ. ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Δ. ΠΑΠΑΔΗΝΗΤΡΙΟΥ ΑΘΗΝΑ 1970
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΤΟΜ ΕΚΔΟΤΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ
Τ Ε Λ Ο Σ
*Ο Εμμανουήλ Θεοδωράκης
είναι συγγραφέας – εκπαιδευτικός
