Από τις απαρχές της δημιουργίας των ανθρώπινων κοινωνιών οι περισσότεροι άνθρωποι ζούσαν σε αγροτικές περιοχές ενώ σχετικά μικρό μέρος του πληθυσμού κατοικούσε σε πρωτόγονες οικιστικές ενότητες.
Σταδιακά όμως από τη περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης και μετά, και για πολλούς λόγους, οι άνθρωποι άρχισαν να εγκαταλείπουν τις αγροτικές περιοχές και να προτιμούν τη διαμονή τους σε πόλεις. Στα βιομηχανικά ανεπτυγμένα κράτη αρκετές δεκαετίες πριν ο πληθυσμός των πόλεων υπερέβει το πληθυσμό της υπαίθρου ενώ η τάση αυτή επεκτάθηκε σταδιακά και σε άλλα κράτη. Έτσι στις αρχές του 21ου αιώνα παρουσιάσθηκε το φαινόμενο για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας περισσότεροι άνθρωποι να διαμένουν στις πόλεις παρά στην ύπαιθρο ενώ έχουν αρχίσει να δημιουργούνται και οι μεγα-πόλεις με πληθυσμό άνω των 10-20 εκατομμυρίων κατοίκων. Σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πλούτου παράγεται στις πόλεις οι οποίες αποτελούν παράλληλα και κέντρα επιστημονικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Η συσσώρευση όμως τόσων πολλών ανθρώπων σε περιορισμένο χώρο σε συνδυασμό με την αύξηση της υλικής κατανάλωσης, σε σχέση με το παρελθόν, έχει αυξήσει τις περιβαλλοντικές πιέσεις στα διάφορα οικοσυστήματα. Η κατανάλωση ενέργειας και πρώτων υλών ανά άτομο στις σύγχρονες βιομηχανικές και μετα-βιομηχανικές κοινωνίες είναι τουλάχιστον 20-30 φορές πολλαπλάσια, σε σχέση με τις αρχαίες κοινωνίες των τροφοσυλλεκτών- κυνηγών.
αΗ τροφοδοσία εκατομμυρίων ανθρώπων εγκατεστημένων σε πόλεις και μεγα-πόλεις με ενέργεια, νερό, τρόφιμα και πρώτες ύλες δημιουργεί πρωτόγνωρα προβλήματα ενώ η διάθεση των πάσης φύσεως αποβλήτων σε οικοσυστήματα δημιουργεί τεράστιες περιβαλλοντικές πιέσεις και υποβαθμίζει τη ποιότητα της ζωής των κατοίκων τους. Στην εποχή της αειφόρου ανάπτυξης που ζούμε σήμερα η προώθηση της αειφορίας σε πλανητικό επίπεδο είναι συνδεδεμένη με τη προαγωγή της αειφορίας στις πόλεις όπου διαμένει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και παράγεται το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πλούτου. Η έννοια της αειφορίας γίνεται αντιληπτή σαν η προσπάθεια επίτευξης ευημερίας σήμερα χωρίς όμως να υπονομεύεται η δυνατότητα επίτευξης ευημερίας των επόμενων γενεών στο μέλλον. Σταδιακά όλο και περισσότερες πόλεις, κυρίως στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες, προσπαθούν να προωθήσουν την αειφορία και να βελτιώσουν τη ποιότητα της ζωής των κατοίκων τους. Αν και δεν υπάρχει κάποια «συνταγή» για τη δημιουργία της «αειφορικής πόλης» υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις ανάλογα με τα προβλήματα της κάθε μίας οι οποίες προωθούν την αειφορία.
Πίνακας 2. Χαρακτηριστικά της αειφορικής πόλης
1. Μείωση του οικολογικού αποτυπώματος όσον αφορά τη κατανάλωση ενέργειας και πρώτων υλών. Αύξηση της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
2. Προώθηση της υγείας του πληθυσμού περιλαμβανόμενης της υιοθέτησης υγιεινών τρόπων ζωής μεταξύ των οποίων το περπάτημα, η χρήση ποδηλάτου και η χρήση μαζικών μέσων μεταφοράς. Μείωση της χρήσης ιδιωτικών οχημάτων. Αποσύνδεση της ευημερίας από την αυξημένη χρήση υλικών αγαθών και από την αυξημένη κατανάλωση.
3. Εξασφάλιση αξιοπρεπούς απασχόλησης σε όλους του κατοίκους καθώς και της δυνατότητας να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων σε θέματα της κοινότητας.
Αυτές είναι συνυφασμένες με τη δραστική μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και πρώτων υλών καθώς και τη προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης των φυσικών πόρων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι προσπάθειες που γίνονται σε πολλές πόλεις παγκοσμίως για τη προώθηση της αειφορίας και οι οποίες έχουν δείξει αξιόλογα αποτελέσματα. Οι τοπικές αρχές αυτών των πόλεων,ανάλογα με το όραμα τους,εφαρμόζουν διάφορες πολιτικές που προάγουν την αειφορία θέτοντας ρεαλιστικούς στόχους και επινοώντας μετρήσιμους δείκτες για την αξιολόγηση της επιτευχθείσας προόδου. Στο κείμενο αυτό αναφέρεται σύντομα η εμπειρία τεσσάρων πόλεων διεθνώς, του Φράιμπουργκ, της Μελβούρνης, του Βανκούβερ και του Πόρτλαντ, οι οποίες τα τελευταία χρόνια έχουν εκφράσει τη πολιτική βούληση τους για τη προώθηση της αειφορίας και έχουν υλοποιήσει σειρά επιτυχημένων πολιτικών για την επίτευξη της.
Πίνακας 1. Πολιτικές για τη προώθηση της αειφορίας σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης, Βόρειας Αμερικής και Αυστραλίας
Όπως φαίνεται και στο πίνακα 1 όλες οι παρατιθέμενες πόλεις θέτουν σαν βασική προυπόθεση για την αειφορία τη μείωση της επίπτωσης που έχει η λειτουργία τους στη κλιματική αλλαγή μειώνοντας με διάφορους τρόπους τις εκπομπές τους σε άνθρακα. Η μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης σε δημόσια κτίρια και η αυξημένη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για τη κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών είναι μία σημαντική προτεραιότητα γι αυτές. Πολλές πόλεις έχουν διακυρήξει τη δέσμευση τους να μηδενίσουν τις εκπομπές τους σε άνθρακα μέχρι το έτος 2050. Ταυτόχρονα όλες προάγουν τις οικολογικές μεταφορές που είναι συνυφασμένες με τη μετακίνηση τους με πεζοπορία, τη χρήση ποδηλάτων καθώς και τη χρήση των μαζικών μέσων μεταφοράς. Η αειφορική διαχείριση των υδάτινων πόρων είναι μία υψηλή προτεραιότητα για τη Μελβούρνη δεδομένης και της ξηρασίας που αναμένεται να βιώσει η πόλη στο μέλλον. Η ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση των πάσης φύσεως αποβλήτων παραμένει μία υψηλή προτεραιότητα ενώ ορισμένες πόλεις προωθούν την επαναχρησιμοποίηση όλων των οργανικών ουσιών που περιέχονται στα απόβλητα μη επιτρέποντας τη διάθεση τους σε χώρους υγειονομικής ταφής απορριμάτων. Η αύξηση των χώρων πρασίνου στις πόλεις αποτελεί μία υψηλή προτεραιότητα για όλες καθώς αυξάνει τη βιοποικιλότητα, βελτιώνει αισθητά τη ποιότητα ζωής των κατοίκων τους αλλά και το μικροκλίμα τους. Η σταδιακή προώθηση της αειφορίας σε πόλεις προυποθέτει τη θέσπιση ορισμένων νέων πολιτικών, τις επενδύσεις σε έργα υποδομής και σε νέα ενεργειακά συστήματα καθώς και την ευαισθητοποίηση των πολιτών και την αλλαγή της συμπεριφοράς τους η οποία είναι σημαντική για την επίτευξη των στόχων της αειφορίας. Ελπιδοφόρο παραμένει σήμερα το γεγονός ότι σταδιακά πόλεις που δεν συμπεριλαμβάνονται στις ανεπτυγμένες χώρες δεσμεύονται για το μηδενισμό των εκπομπών τους σε άνθρακα τα προσεχή χρόνια μειώνοντας έτσι το οικολογικό αποτύπωμα τους. Οι καλές πρακτικές για τη προαγωγή της αειφορίας που έχουν εφαρμοσθεί ήδη με επιτυχία σε διάφορες πόλεις οι οποίες πρωτοπορούν στο τομέα αυτό, όπως προαναφέρθηκε, μπορούν να μεταφερθούν, κατάλληλα προσαρμοσμένες, και σε πόλεις που θα θελήσουν και αυτές να συμμετάσχουν στην άμβλυνση των σοβαρών οικολογικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο πλανήτης στη σημερινή εποχή της αειφόρου ανάπτυξης.
