» Αναζήτηση στα κείµενα του Γιώργη Μανουσάκη
Μέσα από µια ρωγµή του χρόνου είναι δυνατή η διείσδυση στο παρελθόν, άρα και η ανάκληση των σκοπίµως λησµονηµένων..
Άλλοτε όµως, ιδίως στις άγριες νύχτες κάποιου παγωµένου χειµώνα, από τούτες τις ρωγµές του χρόνου, βρίσκει δίοδο το ίδιο το παρελθόν και παρουσιάζεται στο παρών µε όλες τις συνέπειες…
Ο χρόνος και η µνήµη, άρρηκτα συνδεδεµένα, συχνά – πυκνά προβάλλουν στα κείµενα του Χανιώτη συγγραφέα Γιώργη Μανουσάκη (1933-2008). Υπαρξιακός ποιητής, τουτέστιν πολυεπίπεδος, πάρα ταύτα, το κίνητρο της αναζήτησης του θέµατος, είχε πολύ ενδιαφέρον σε µένα προσωπικά και ελπίζω, τα κείµενα που επιλέχθηκαν, µε λιτό και σύντοµο τρόπο, να δηµιουργούν µεταξύ τους µια συγκροτηµένη δοµή, που να µπορεί να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη να αναζητήσει την ρωγµή στον δικό του χρόνο.
Έτσι, στην ποιητική του συλλογή «Χώροι Αναπνοής» (1988) υπάρχει το ποίηµα:
Τα Ρολόγια
Σταµάτησε στο σπίτι του όλα τα ρολόγια.
Σκέψη τρελή ενός γέρου που φαντάστηκε πως
θ’ αποκοίµιζε το χρόνο, αν έπαυε να τον µετρά.
Ξέχασε όµως πως το σώµα του
Ήτανε το ρολόϊ που λειτουργούσε µε την πιο µεγάλη ακρίβεια…
Κι έδειχνε κιόλας παρά πέντε…
Η µέτρηση του χρόνου αφέθηκε σε µηχανισµούς είτε εσωτερικούς, (ανθρώπινους), είτε εξωτερικούς, τεχνικούς, όπως τα ρολόγια. Όλα καταγράφουν το παρόν, χωρίς καµία αναφορά στο παρελθόν ή το µέλλον.
Όµως ο χρόνος, ιδίως αν τον παρατηρείς από τις ρωγµές του, είναι αδυσώπητος µα ταυτόχρονα και τόσο σηµαντικός. Τούτο αποδεικνύεται συχνά σε όσους από εµάς τον αγνοούµε συστηµατικά..
Ο Γιώργης Μανουσάκης στην ίδια ποιητική συλλογή γράφει:
Τα πράγµατα στο σπίτι.
Όταν ξαναγυρνάς στο σπίτι, ύστερα από πολύµηνη απουσία,
τα πράγµατα, σου φέρνονται παράξενα.
Τα καληµερίζεις µε το βλέµµα, τα χαϊδεύεις µε τα δάχτυλα,
και κείνα µένουνε βουβά και κρύα, δίχως ανταπόκριση.
Τραβάς την πολυθρόνα και στριγγλίζει στο πάτωµα φοβισµένη.
Πιάνεις κάποιο βιβλίο και τα φύλλα του κολλούν,
αρνούνται να γυρίσουν.
Τ’ ανθοδοχείο γλιστρά απ’ τα χέρια σου και σπάζει.
Και το µαχαίρι στην κουζίνα, ύπουλα σου χαράζει την παλάµη.
Όλα τους δυσπιστούν σε κάθε κίνηση σου.
Έχουν αµφιβολία για τις προθέσεις σου.
Τα πράγµατα εύκολα ξεχνούν. Πρέπει να έχεις υποµονή µαζί τους.
Θα χρειαστεί καιρός να σε συνηθίσουν.
Έτσι είναι ο χρόνος… Τιµωρεί.. Το πανίσχυρο µοιάζει ακλόνητο, όχι όµως για τον χρόνο…
Στην ποιητική του Συλλογή «Άνθρωποι και Σκιές» (1995) ο Γιώργης Μανουσάκης στην εισαγωγική σηµείωση δείχνει το στίγµα µε µια αναφορά του στην Παλαιά ∆ιαθήκη:
«Πάσα σάρξ ως ιµάτιον παλαιούται..»
και συνεχίζει:
Ίσκιοι Λιγνοί.
Αυτοί που κάποτε γεµίζανε το σπίτι µ’ ένα κορµί τριζάτο,
µε µια λάµψη κουρσάρικη στα µάτια
και η φωνής τους ηχούσε σα βροντή τραντάζοντας
τα τζάµια στα παράθυρα, κείνοι που µπρος τους µούδιαζε η γλώσσα από τον φόβο,
και φούσκωνε η καρδιά µας από θαυµασµό κρυφό,
πως ζάρωσαν µέσα σε λίγα χρόνια, ίσκιοι τώρα λιγνοί, συµµαζεµένοι, µ’ ένα βλέµµα σα σκύλου ταπεινό,
και λόγια λιγοστά, δειλά και ξέθωρα.
Τραβήχτηκαν στις πιο απόµερες γωνιές, µισοί παρόντες
(αδιάφοροι στα γύρω γεγονότα) µισοί κιόλας φευγάτοι.
Και πεθαίνουνε µια νύχτα διακριτικά κι αθόρυβα.
Και µένει άδεια η παλιά καρέκλα εκεί στην άκρη και το στρώµα διπλωµένο.
Ενώ οι γαµπροί κι οι νύφες δεν τα καταφέρνουν να κρύψουν την ανακούφισή τους πίσω απ’ τη θλίψη που η συνήθεια επιβάλλει.
Η µνήµη διατηρεί δεσµούς µε σηµαντικά στοιχεία του παρελθόντος. Οι δεσµοί αυτοί αποτελούν ένα σύστηµα συνοχής που διατηρεί την ακεραιότητα του ανθρώπου. Το γεγονός ότι στο τέλος κατεδαφίζεται, είτε βιολογικά είτε από τρίτους δαίµονες, τούτο δεν αναιρεί την σπουδαιότητα της µνήµης, ως ένας από τους θεµέλιους λίθους της δοµής και ακεραιότητας της ανθρώπινης ύπαρξης.
Στα συλλογή από µικρά πεζά, µε τίτλο «Ένα κρανίο καρφωµένο στο κιγκλίδωµα» (1991) ο Γιώργης Μανουσάκης αναφέρει το κείµενο «Η κατεδάφιση» του οποίου, ας µε συγχωρέσετε, χάριν εξοικονόµησης …χρόνου (να τον πάλι !), το καταγράφω επιλεκτικώς περιληπτικά:
Η κατεδάφιση
Ξύπνησα απότοµα από ένα δυνατό τράνταγµα του σπιτιού. Άνοιξα το παράθυρο και είδα να στέκει µπροστά στο σπίτι ένας πελώριος εκσκαφέας, µ’ απλωµένο το βραχίονά του προς το µέρος µου.
– Τρελάθηκες; Φώναξα κι όλο το κορµί µου έτρεµε. Το σπίτι µου θέλεις να κατεδαφίσεις;
Έξαλλος προσπάθησα να τους σταµατήσω αλλά µου επέδειξαν αποφάσεις µε αλλόκοτα σκεπτικά.
Αγνοώντας τις προσπάθειες µου, άνοιξαν τρύπα στο πρώτο δωµάτιο και τότε, από εκεί, τα βιβλία µου άνοιξαν φτερά και έφυγαν ψηλά.
Όταν άνοιξαν τρύπα και στην οροφή του τελευταίου δωµατίου, εκείνου µε τις φωτογραφίες των νεκρών συγγενών µου, τους είδα να βγαίνουν, ένας – ένας, ευθυτενείς, σα σε ανάληψη, ώσπου κι αυτοί να χαθούν στο γαλάζιο φως..
Αγαπητοί µου αναγνώστες, ψάξτε στις ρωγµές, βρείτε τις ρωγµές του χρόνου, σκύψτε, δείτε, δώστε σηµασία, κι αν κάποτε δεχτείτε επισκέψεις, µέσα από αυτές τις ρωγµές, καλωσορίστε τις, µην δείξετε φόβο, µονάχα αφήστε να σας αγκαλιάσει η γλυκύτητα της ανάµνησης.. Τότε ο χρόνος θα αποκτήσει την αξία που του πρέπει.
