«Το μυστικό της εκπαίδευσης είναι ο σεβασμός του μαθητή».
Ralph Waldo Emerson
Tο έργο των εκπαιδευτικών είναι τιτάνιας δυσκολίας. Όσοι το αρνούνται δεν γνωρίζουν τις συνθήκες, τις παραμέτρους και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
Με μέσα, επιβράβευση και αμοιβές που δεν αρμόζουν ούτε στην προσφορά τους, ούτε στον πολιτισμό μας.
Αν ενδιαφερόμαστε πραγματικά για την γνωστική, την συναισθηματική και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών μας η ανταμοιβή τους θα ήταν διαφορετική.
Στις πρωτοπόρες κοινωνίες η κυρίαρχη προσέγγιση είναι να στηρίξουμε τους μαθητές μας ώστε να αναπτυχθούν σε αυτοτελείς προσωπικότητες Είναι λάθος να θεωρούμε τους εκπαιδευτικούς βαθμολογητές-εξεταστές, μια εργασία που κάνουν πλέον οι υπολογιστές.
Στο σημείωμα παρουσιάζω, σε γονείς, τους διαφορετικούς ρόλους που αναλαμβάνουν οι εκπαιδευτικοί όταν βοηθούν την πολλαπλή ανάπτυξη των μαθητών τους.
Η κοινωνικοπολιτισμική θεωρία του L. Vygotsky
Τον πολλαπλό ρόλο των εκπαιδευτικών εισήγαγε ο πατέρας της κοινωνικοπολιτισμικής θεωρίας για την ανάπτυξη των παιδιών Ρώσος ψυχολόγος L.Vygotsky. Ο Vygotski υποστήριξε ότι οι εκδηλώσεις του κοινωνικού μας κόσμου επηρεάζουν σημαντικά τα παιδιά.
Ο Vygotski βλέπει τα παιδιά σαν άτομα που ζουν ανάμεσα σε ανθρώπους πρόθυμους να τα βοηθήσουν για να αποκτήσουν τις δεξιότητες που χρειάζονται για να προκόψουν στον πολιτισμό μας.
Σύμφωνα με το Vygotski οι μαθητές αποδίδουν καλύτερα αν σε δύσκολα μαθήματα βοηθηθούν από ένα ειδικό. Για κάθε παιδί η Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης (Ζ.Ε.Α.) προσδιορίζεται σαν η απόσταση ανάμεσα σε αυτό που μπορεί να κάνει όταν για παράδειγμα λύνει ένα πρόβλημα μόνο του και σε εκείνη όταν του παρέχεται βοήθεια. Η Ζ.Ε.Α. κάθε μαθητή είναι διαφορετική, εξαρτάται από το μάθημα, τις συνθήκες και τα ταλέντα του. Παρατηρητικοί εκπαιδευτικοί προσδιορίζουν τη Ζ.Ε.Α. των μαθητών τους κάθε φορά που κάνουν μια εργασία.
Οι ρόλοι των εκπαιδευτικών
Ο ρόλος των εκπαιδευτικών την εποχή της τεχνολογίας έγινε πιο σύνθετος. Δεν είναι ένας, ούτε είναι αυτός του ελεγκτή-βαθμολογητή.
Οι εκπαιδευτικοί υποχρεώνονται να αναλαμβάνουν ρόλους εκπαιδευτή, σκηνοθέτη, παρατηρητή, διαιτητή, ερευνητή, υποστηρικτή, εμψυχωτή, μοντέλου, δημιουργού… Ενδεικτικά παραθέτω παραδείγματα:
• Ο ρόλος του εκπαιδευτή είναι αυτός του αρχιμάστορα που δημιουργεί, επιδεικνύει, βοηθά και επιβραβεύει τους μαθητευόμενους.
• Ο ρόλος του υποστηρικτή τους καλεί να γνωρίζουν και να υποστηρίζουν τον κάθε μαθητή σε ζητήματα που αφορούν τις σχέσεις του με άλλους μαθητές ή και τους γονείς του. Είναι μοντέλα για τους μαθητές τους.
• Οι εκπαιδευτικοί-σκηνοθέτες διαχειρίζονται χώρο, χρόνο και διαθέσιμα υλικά. Γνωρίζουν τις δυνατότητες και τα ταλέντα των μαθητών τους.
• Οι εκπαιδευτικοί-σκηνοθέτες συντηρούν το δημιουργικό χαρούμενο κλίμα της ομάδας. Με γκρίνιες, έργο δεν δημιουργείται.
• Οι εκπαιδευτικοί πομποδέκτες καταγράφουν και αναγνωρίζουν τα γλωσσικά και τα μη γλωσσικά σήματα που στέλνει ο κάθε μαθητής. Διαιτητεύουν ανάλογα με τις περιστάσεις.
• Οι εκπαιδευτικοί-ερευνητές αν είναι τυχεροί να ‘δουν’ το αναπάντεχο, το εξαιρετικό ή το πρωτόγνωρο το καταγράφουν, το συζητούν και το δημοσιεύουν.
• Οι εκπαιδευτικοί στον κρίσιμο ρόλο του διαχειριστή του γνωστικού φόρτου φροντίζουν ώστε η μνήμη εργασίας των μαθητών να μην επιβαρύνεται. Και φυσικά απορρίπτουν την παπαγαλία.
• Οι εκπαιδευτικοί-εμψυχωτές φορτίζουν την ατμόσφαιρα θετικά, ενθαρρύνουν και επιβραβεύουν την παραγωγή αυτόνομου έργου.
• Τα παιδιά χρειάζονται βοήθεια στην αρχή ενός έργου που γίνεται για πρώτη φορά. Οι εκπαιδευτικοί με την παρουσία τους, τη γλώσσα σώματος και τις αρχικές εξηγήσεις τους ενισχύουν την αυτοπεποίθηση των μαθητών.
• Οι παρεμβάσεις των εκπαιδευτικών-σκηνοθετών είναι καθοριστικές. Μένουν αμέτοχοι όσο οι μαθητές εργάζονται ή συνεργάζονται αποτελεσματικά. Βοηθούν να ξεπεραστεί ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο ή όταν ο τρόπος επίλυσης είναι λανθασμένος.
• Η βοήθεια του εκπαιδευτικού-δημιουργού είναι η ελάχιστη για να ακολουθήσει μια περίοδος αυτόνομης εργασίας κι ο κύκλος επαναλαμβάνεται μέχρι την ολοκλήρωση του έργου.
Εκπαιδευτικοί: Ο ευρύτερος ρόλος τους
Αν παραφράσω την παρότρυνση της Ε.Γλυκατζή-Αρβελέρ του προηγούμενου σημειώματος, οι εκπαιδευτικοί μας αναλαμβάνουν κι άλλους ρόλους:
•• Σε ρόλο γλωσσαμυντόρων βοηθούν τους μαθητές να κατακτήσουν την Ελληνική γλώσσα. Άλλωστε είναι οι μόνοι που μπορούν να αναστρέψουν την κατιούσα πορεία προς την γλωσσική πενία.
•• Σε ρόλο συμβούλων ενθαρρύνουν τα παιδιά να αποκτήσουν κοινωνικές δεξιότητες, να επικοινωνούν και να ανακαλύψουν την πόλη μας.
•• Σε ρόλο αντιρρησία τα εκπαιδεύουν στην λύση προβλημάτων, στην αντίληψη του χώρου και στην οργάνωση του χρόνου. Έτσι τα παιδιά γίνονται κυρίαρχοι κι όχι υποτακτικοί.
•• Σε ρόλο καλλιτέχνη επιδεικνύουν πώς να βλέπουν οι μαθητές την καλαισθητική όψη ενός δημιουργήματος για να εμπλουτίσουν τον συναισθηματικό τους κόσμο.
•• Σε ρόλο μοντέλων δείχνουν στα παιδιά πως να φροντίζουν για την ασφάλεια τους, την υγεία τους και να σέβονται το σώμα τους.
Συμπερασματικά
• Η ποικιλία των ρόλων που αναλαμβάνουν οι εκπαιδευτικοί είναι ευρύτερη από όλα τα επαγγέλματα.
• Η δυσκολία της ανάληψης αυτών των ρόλων είναι μεγάλη.
• Η υποστήριξη που τους παρέχουμε δεν είναι η οφειλόμενη.
• Η αμοιβή τους οφείλει να είναι ανάλογη με το έργο τους και θα έπρεπε να είναι αίτημα ολόκληρης της Ελληνικής κοινωνίας.
• Πτυχ.Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στην Δια Βίου Μάθηση,
συγγραφέας ‘Μαθαίνω εύκολα’ , ‘Θυμάμαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσματικά’.
• Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr facebook polygnosi
