Ο ήχος του ανέμου στα βουνά, το κρώξιμο των πουλιών, το σύρσιμο των πετρών, η βροχή όπως πέφτει στο έδαφος… Ναι, η Σαμαριά, τα Λευκά Όρη έχουν φωνή, μπορούν να “μιλήσουν” και αυτό το απέδειξε καταγράφοντάς το η Χριστίνα Γεωργάτου, μηχανικός περιβάλλοντος και υπ. Διδάκτορας στο ΕΛΜΕΠΑ.
Στο πλαίσιο εργασίας της που στηρίχθηκε από τον πρώην “Φορέα Διαχείρισης Λευκών Ορέων” (σήμερα ΟΦΥΠΕΚΑ) κατάφερε να συγκεντρώσει terabyte ηχητικού όγκου από διάφορα σημεία του ορεινού όγκου των Χανίων.
Το σπάνιο υλικό -για πρώτη φορά γίνεται κάτι ανάλογο σε επίπεδο Κρήτης- παρουσιάστηκε στην εξαιρετική εργασία με τίτλο: “Η Παρατήρηση των ήχων της φύσης για την παρακολούθηση προστατευμένων περιοχών. Η εφαρμογή των ακουστικών δεικτών στο Εθνικό Πάρκο Σαμαριάς – Λευκά Όρη”.
Έχει φωνή λοιπόν, η Σαμαριά; Είναι το ερώτημά μας προς την κ. Γεωργάτου.
«Η Σαμαριά μιλάει όχι μόνο με μια γλώσσα, αλλά με πολλές γλώσσες. Μιλάνε τα φυσικά φαινόμενα, ο άνεμος μέσα από τα φαράγγια, η βροχή, το έδαφος, οι σάρες, τα τζιτζίκια, τα πουλιά, είναι πραγματικά συγκλονιστικό! Είναι ένα ιδιαίτερο μέρος με τεράστια ποικιλομορφία στα τοπία του και ξεχωριστούς ήχους» απαντάει η επιστήμονας.
Καταγραφικά τοποθετήθηκαν στο δυτικό τμήμα των Λευκών Ορέων (Λιμνίο και Δάσος Αμπελιτσιάς στον Ομαλό, Γρε Λέσκα, μέσα στο φαράγγι της Σαμαριάς (Ξυλόσκαλο, “Νερούτσικο”, οικισμός Σαμαριάς) αλλά και στο κεντρικό, νότιο και ανατολικό τμήμα (Αι Γιάννης, στο μονοπάτι προς Πάχνες, στα Ασκύφου).
Τα καταγραφικά συστήματα που αγοράσθηκαν από τον πρώην Φορέα Διαχείρισης Σαμαριάς τοποθετήθηκαν στα πιο πάνω σημεία και ρυθμίστηκαν ώστε να έχουν συνεχόμενη ή διακεκομμένη ηχογράφηση, σε πολλά αρχεία ώστε να μην είναι τεράστια και δύσχρηστα.
ΠΑΧΝΕΣ ΚΑΙ ΓΡΕ ΛΕΣΚΑ
γλώσσα, αλλά με πολλές
γλώσσες. Μιλάνε τα φυσικά
φαινόμενα, ο άνεμος μέσα από
τα φαράγγια, η βροχή, το
έδαφος, οι σάρες, τα τζιτζίκια,τα
πουλιά» λέει η κα Χ.
Γεωργάτου, μηχανικός
περιβάλλοντος και υπ.
Διδάκτορας στο ΕΛΜΕΠΑ.
«Οι ήχοι που καταγράφονται είναι διαφορετικοί. Άλλο το τοπίο στις Πάχνες όπου το έδαφος είναι πετρώδες, δεν υπάρχει πολλή βλάστηση, δεν έχουμε πολλή βιοφωνία ακούγεται πιο πολύ ο άνεμος. Ενώ αντίθετα στη “Γρε Λέσκα” στο δάσος Κυπαρισιού, ή στο δάσος της Αμπελιτσιάς είναι πιο πλούσιο σε βιοφωνία, οι ήχοι είναι καθαροί, δεν ακούγεται τόσο ο άνεμος αλλά το κελάδημα των πουλιών, τα πρόβατα» εξηγεί η μηχανικός περιβάλλοντος που δηλώνει ιδιαίτερα χαρούμενη και ευτυχισμένη για αυτή τη δουλειά.
«Ασχολούμαι ερασιτεχνικά με τη μουσική και ήθελα να κάνω κάτι ερευνητικό που να την εμπεριέχει. Ψάχνοντας είδα ότι είναι σε ανάπτυξη το πεδίο που λέγεται ακουστική οικολογία, οικοακουστική, οικολογία του ηχοτοπίου και πρότεινα τη συγκεκριμένη εργασία στον τότε πρόεδρο του “Φορέα Διαχείρισης Σαμαριάς” τον κ. Π. Λυμπεράκη που το στήριξε με μεγάλη χαρά. Στην ακουστική οικολογία υπάρχουν τριών ειδών φωνές η βιοφωνία, η γεωφωνία, η ανθρωποφωνία. Η βιοφωνία η φωνή της ορνιθοπανίδας και των ζώων, η γεωφωνία ο ήχος από τον άνεμο, τη βροχή…, και η ανθρωποφωνία ο ήχος των ανθρώπων αλλά και ήχοι που συνδέονται με τον άνθρωπο όπως αυτοί που παράγονται μέσα στην πόλη» υπογραμμίζει η κα Γεωργάτου.
ΑΣΥΝΗΘΙΣΤΕΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ
Στα ηχητικά αρχεία υπάρχουν και πολλές… ασυνήθιστες καταγραφές. «Από την καταγραφή κοντά στο οροπέδιο της Ταύρης είχα συγκεντρώσει κάποια δεδομένα και άκουγα φωνές ανθρώπινες κάτι σαν τραγούδι και δεν μπορούσα να καταλάβω τι ακριβώς γίνεται. Όσο προχωρούσε το αρχείο αντιλήφθηκα πως αυτό που άκουγα ήταν η πρωινή λειτουργία από την εκκλησία στα Ασκύφου. Ήταν η ημέρα των Φώτων και ακουγόταν από τα μεγάφωνα η λειτουργία ήταν κάτι το διαφορετικό» θυμάται η μηχανικός.
ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ
Η μεγαλύτερη πρόκληση για την επιστήμονα -εκτός του ότι το διάστημα της έρευνας είχε και μια εγκυμοσύνη που έκαναν πιο δύσκολη την προσπάθεια της- είναι η προσβασιμότητα. «Όταν χιονίσει δεν μπορούμε να ελέγξουμε αν το καταγραφικό μας λειτουργεί στη “Γρε Λέσκα” ή στον Ομαλό! Είναι αδύνατο τον χειμώνα να δούμε αν ανταποκρίνεται ο μηχανολογικός εξοπλισμός μέσα στο φαράγγι της Σαμαριάς καθώς δεν μπορούμε να μπούμε γιατί είναι επικίνδυνα. Επίσης με δυσκόλεψε ο περιορισμός του εξοπλισμού. Δεν είναι εύκολο να εντοπιστεί μια βλάβη, να ελεγχθούν οι μπαταρίες. Στην αρχή ξεκίνησα με συνεχιζόμενες εγγραφές στα 96.000 Hz (χέρτζ) κάτι πολύ μαξιμαλιστικό καθώς υπήρχε μεγάλη κατανάλωση ρεύματος έτσι μείωσα τη συχνότητα καταγραφής κυρίως τα πρωινά, τα μεσημέρια, τα απογεύματα και λίγο τη νύχτα» σημειώνει η συνομιλήτριά μας.
Όσο για τη χρησιμότητα αυτής της έρευνας μπορεί να αφορά και την επιστημονική κοινότητα αλλά και τους απλούς πολίτες. Για τους πρώτους μπορεί να χρησιμεύσει σε διάφορες ειδικότητες όπως βιολόγους για την καταγραφή πληθυσμών και τον εντοπισμό σπάνιων ειδών, αλλά και σε όλους μας για να αντιληφθούμε την αξία του ήχου στη φύση.
«Στη Σαμαριά, όπως και γενικά στη φύση, η πληροφορία που λαμβάνουμε από τον ήχο σε συνδυασμό με την εικόνα κάνει μοναδικό τον χώρο και πιστεύω έτσι αντιλαμβάνεται καλύτερα ο επισκέπτης τον τόπο. Επίσης η ηχητική καταγραφή θα μπορούσε να έχει χρήσεις για άτομα με ειδικές ανάγκες, με προβλήματα όρασης ώστε να καταλάβουν ακουστικά αυτό που δεν μπορούν να δουν! Επειδή το πτυχίο μου είναι μηχανικός περιβάλλοντος είχα πάντα μια απορία για το πώς μπορεί να συνδυαστεί η μηχανική και η προστασία του περιβάλλοντος.
Σε αυτό το διδακτορικό βρήκα ένα σκοπό της ειδικότητας μου: Τη διαχείριση του περιβάλλοντος, τη φυσική παρατήρηση αλλά και τη μηχανική επεξεργασία και το υπολογιστικό αντικείμενο» λέει η κα Γεωργάτου που ελπίζει πως είτε σε διδακτορικό, είτε σε μεταδιδακτορικό επίπεδο θα μπορούσε να επεκτείνει την εργασία της με την στήριξη – χρηματοδότηση από κάποιον φορέα.
(Ακούστε ορισμένους από τους ήχους που καταγράφηκαν στο site των “Χ.ν.” www.haniotika-nea.gr. Όλες οι φωτ. του άρθρου προέρχονται από την εργασία της κ. Γεωργάτου).
Χρήσιμο εργαλείο
Στόχος είναι η συλλογή ηχογραφήσεων ως ένα νέο εργαλείο περιβαλλοντικής παρακολούθησης το οποίο θα μπορεί να αναγνωρίσει αποτελεσματικά τις μεταβολές ή μη των οικοσυστημάτων σε διαφόρου τύπου διαταραχές όπως είναι η αλλαγή θερμοκρασίας, οι ασθένειες, η υπερβόσκηση και η ανθρώπινη δραστηριότητα.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία για τη μοναδικότητα αυτού του τόπου, αλλά αν αναλογιστούμε αυτά που ακούμε, το Εθνικό Πάρκο Σαμαριάς μπορεί να γίνει εντυπωσιακά πλουσιότερο» καταλήγει στην εργασία της η επιστήμονας.
Η εργασία πραγματοποιείται υπό την επίβλεψη των καθηγητών του τμήματος Μουσικής Τεχνολογίας και Ακουστικής του ΕΛΜΕΠΑ δρ Κατερίνα Τζεδάκη (επιβλέπουσα), δρ Χρυσούλα Αλεξανδράκη, δρ Παναγιώτης Νύχτας (Πανεπιστήμιο του Τβέντε – Ολλανδία), ενώ συνδράμουν με την εργασία τους η Ηλέκτρα Ρεμούνδου και ο Γκοσν Ντάνι από το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων.
