» Αναγκαία προϋπόθεση για το μέλλον της Κρήτης.
Διάβαζα πρόσφατα κάποια κείμενα, τα οποία μού έδωσαν κουράγιο πως κάτι καλό πάει να γίνει στην Κρήτη, αλλά και αφορμή για τις σκέψεις που ακολουθούν.
O φίλος Κώστας Χαρτζουλάκης αναφέρεται στην ανάγκη δημιουργίας Ομάδων παραγωγών και τις νέες κοινωνικές μορφές οικονομίας, ώστε να μπορέσουμε να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Για να πετύχουν, μάλιστα, οι Ομάδες αυτές, όπως σημειώνει ο ίδιος, θα πρέπει «να υπάρχουν κριτήρια εισδοχής μελών και να έχουν απαλλαγή από τη μέχρι σήμερα επικρατούσα νοοτροπία μέλους ενός Αγροτικού Συνεταιρισμού, να έχει ικανή διοίκηση, να υπάρχει διάχυση αρμοδιοτήτων και υποστηρικτικές ομάδες εργασίας, να υπάρχουν κίνητρα για συμμετοχή, επιχειρηματικό πνεύμα…» (Χανιώτικα Νέα, 2 Οκτωβρίου 2020). Με άλλα λόγια συνεργατικότητα! Συμπληρώνω δε ότι η σύγχρονη τεχνολογία στη γεωργία έχει επιφέρει μία πραγματική επανάσταση. Η χρήση drones π.χ. για την αντιμετώπιση ασθενειών των καλλιεργειών, για τη σωστή παροχή ύδατος και θρεπτικών συστατικών είναι ένα μόνο παράδειγμα. Όμως, η προσαρμογή στις Νέες Τεχνολογίες δεν μπορεί να γίνει μεμονωμένα για τον κάθε αγρότη, καθώς το κόστος είναι υψηλό. Οι Ομάδες παραγωγών, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη ενός νέου υγιούς συνεταιριστικού κινήματος, μακριά από τις παθογένειες του παρελθόντος, είναι η ρεαλιστική απάντηση στις σύγχρονες απαιτήσεις.
Στο σημείο αυτό θέλω να θίξω κι ένα άλλο δημοσίευμα «περί παραγωγικών επενδύσεων της Ομοσπονδίας Επιχειρηματιών Τουριστικών Καταλυμάτων Νομού Χανίων» (Χανιώτικα Νέα, 1 Οκτωβρίου 2020, σελ. 7). Το σημείο 2 αναφέρεται στο όραμα του Ελευθερίου Βενιζέλου για ένα «σύγχρονο ηλεκτρονικό τρένο που θα συνδέει το Καστέλι με τη Σητεία». Δεν είναι το θέμα της ιδέας ή του οράματος. Η μελέτη του Σισίννη Πεζανού (από τα Πεζά Κρήτης), Μελέτη περί κατασκευής σιδηροδρόμων εν Κρήτη, Αθήναι (χ.χ.), δίνει πολλά στοιχεία υλοποίησης του παραπάνω οράματος, όπως και άλλες παρόμοιες μελέτες από το 1880 μέχρι το 1929, μία μακρά διαδικασία που διήρκεσε σχεδόν μισό αιώνα. Ποια ήταν τα εμπόδια; Τα εμπόδια φυσικά που προέκυψαν και πάλι ήταν κυρίως από τη δυσπιστία και τον φόβο του τοπικού πληθυσμού, αλλά και της διστακτικότητας των Αρχών. Μπορεί το όραμα στα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας να έδωσε αφορμή για την κοινωνική συνοχή και την ενότητα του πληθυσμού της Κρήτης, μίας υπέρβασης του τοπικισμού θα έλεγα, αλλά οι αποτυχίες του Κρητικού Δημοσίου δεν επέτρεψαν την υλοποίησή του.
Όσο για το σημείο 4 των παραπάνω προτάσεων για τη δημιουργία «γηπέδου γκολφ οικολογικού χαρακτήρα», μού θυμίζει παρόμοια πρόταση στο Βόλο, η οποία βρίσκεται ακόμη στα Δικαστήρια από τους ίδιους τους οικολόγους. Ομοίως βλέπω και τις προσπάθειες της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης για τη δημιουργία ενός Ενεργειακού Συνεταιρισμού, ο οποίος δυστυχώς δεν προχώρησε, λόγω των αντιδράσεων μίας μικρής Ομάδος, αν και σήμερα προχωρά με Νόμο του Κράτους υπό τη μορφή των «Ενεργειακών Κοινοτήτων».
Η πανδημία, η οποία επέφερε βαρύτατο πλήγμα σε κάθε οικονομική δραστηριότητα και ιδιαίτερα στον τουρισμό της Κρήτης, ανέδειξε τα αρνητικά της μονομερούς δραστηριοποίησης σε έναν τομέα. Ένα ισχυρό συνεταιριστικό κίνημα ή όποια άλλη ονομασία κι αν του δώσουμε, θα μπορούσε να αντισταθμίσει τις τωρινές δραματικές συνέπειες της Covid-19, να δώσει ώθηση στα υψηλής ποιότητας προϊόντα της Κρήτης και να πείσει τους νέους της υπαίθρου ότι αξίζει -και για το δικό τους όφελος- να παραμείνουν στη γη τους και να την αξιοποιήσουν, συνεχίζοντας την οικογενειακή τους παράδοση.
Η αγορά τροφίμων, ακόμα και στην περίοδο του αυστηρού lockdown, παρέμεινε ζωντανή και απέδειξε ότι η ενασχόληση με τον πρωτογενή τομέα έχει πολλαπλά οφέλη. Αλλά απαιτείται ένα νέο όραμα, ικανό να εμπνεύσει ειδικά τα νέα παιδιά για να αξιοποιήσουν την εξοικείωσή τους με τις Νέες Τεχνολογίες.
Σε όλη την Ευρώπη ανθίζουν Ομαδικές προσπάθειες (βλ. το κείμενο του Κωστή Χαρτζουλάκη) τόσο στον αγροτικό τομέα, όσο και στην κοινωνική – αλληλέγγυα οικονομία και στον διαρκώς αναπτυσσόμενο τομέα των ήπιων πηγών ενέργειας. Εκατοντάδες ενεργειακές κοινότητες, όχι απλώς βιώσιμες, αλλά και οικονομικά ισχυρές, έχουν αναπτυχθεί στην ύπαιθρο των Χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ακόμα και σε περιοχές που δεν έχουν το φυσικό δυναμικό που έχει η Κρήτη. Υπάρχουν νησιά που το συνεταιριστικό τους κίνημα συνδύασε την παραγωγή τροφίμων με την παραγωγή ενέργειας, με τρόπο αειφόρο και με υψηλή απόδοση σε αυτούς που έκαναν το βήμα να συνεταιριστούν.
Η Κρήτη μπορεί να πετύχει; Υπάρχουν, βέβαια, τα ερωτηματικά και η απογοήτευση του παρελθόντος, που κάποιοι ολίγοι καπηλεύτηκαν τις προσπάθειες των πολλών. Σήμερα, όμως, υπάρχει εμπειρία, αλλά και εργαλεία που εγγυώνται τη διαφάνεια και ισχυροποιούν τη συλλογική δράση.
Στην Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης έχουμε οργανώσει πολλά Συνέδρια και Ημερίδες αποσκοπώντας στη μεταφορά τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών από επιστήμονες και επαγγελματίες διεθνούς βεληνεκούς προς τον αγροτικό κόσμο του τόπου μας, προωθώντας σύγχρονες τεχνολογίες με πρώτο και καίριο μέλημα τον σεβασμό στον άνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον. Όμως, το σημαντικότερο στοιχείο, ως κοινή συνισταμένη όλων των προσπαθειών, είναι ότι η συνεργασία των ίδιων των παραγωγών – κατοίκων είναι το κλειδί για την επιτυχία και την επιβίωση της υπαίθρου. Η περίοδος της πανδημίας που διανύουμε είναι η κατάλληλη στιγμή για να μετατραπεί η κρίση σε πραγματική ευκαιρία και να δοθεί ζωή -νέα πνοή- στην ύπαιθρο της Κρήτης· άλλωστε το αξίζει.
Η Κρήτη μας μπορεί και πρέπει να εργασθεί συλλογικά, δημιουργικά και με συνεργατικότητα. Χρειάζεται όμως δουλειά και ηγέτης. Δεν μπορούμε να έχουμε ουσιαστικά αποτελέσματα, εάν δεν μάθουμε να συνεργαζόμαστε. Όλα τα μεγάλα έργα (ΑΝΕΚ, ΕΤΑΝΑΠ κ.λπ.) έγιναν χάρη στον ηγέτη και οι άνθρωποι τού είχαν εμπιστοσύνη. Χρειάζεται, λοιπόν, βαθύτερη ανάλυση και αποκωδικοποίηση των σύγχρονων τάσεων της οικονομίας, στο πλαίσιο ενός γενικότερου σεβασμού του πολίτη, αλλά και της γενικότερης γεωπολιτικής κατάστασης της Κρήτης στη Μεσόγειο. Και ως προς την κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να συζητήσουμε, ώστε να μην επέλθει ένας νέος «αυτοαποικισμός». Μήπως ήλθε ο κατάλληλος καιρός για να δούμε τις αδυναμίες μας και τις απειλές μας; Ιδού «καιρός τοῦ ποιῆσαι…»!
