Σμύρνη, Μάρτιος 1820. Στα μικρασιατικά παράλια, η Φιλική Εταιρεία είχε σημαντική δράση. Ένας από τους κύριους μυητές ήταν ο έμπορος Α. Στρατηγόπουλος, ο όποιος είχε καταγωγή από τη Σμύρνη. Στη Σμύρνη κατοικούσε και ο γιατρός Μιχαήλ Ναύτης.
H καταγωγή του ήταν από την Κρήτη, ωστόσο η οικογένειά του μετακινήθηκε στη Μικρά Ασία μετά τα αποτυχημένα Ορλωφικά, το 1770. Όταν ο Ναύτης έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας, στο σπίτι του γίνονταν συχνά συναντήσεις με υπόλοιπα μέλη της οργάνωσης. Σε καμία όμως από αυτές τις συναντήσεις δεν επιτρεπόταν να συμμετέχει η σύζυγος του ιατρού, Κυριακή, ενώ ο Μιχαήλ δεν της εκμυστηρευόταν ποτέ το περιεχόμενο των συζητήσεων.
Η Κυριακή, ήταν κόρη του Κρητικού Γεωργίου Μιτάκη και της Πελοποννήσιας στην καταγωγή Ζαφύρως, γυναίκα του γιατρού Μιχαήλου Ναύτου.
Εκείνο το διάστημα, η Σμύρνη είχε γίνει κέντρο εξόρμησης κατηχητών, με αρχηγό το γιατρό Μιχαήλο Ναύτη, τον άντρα της Κυριακής, που λόγω επαγγέλματος είχε ευχέρεια μετακινήσεων και επισκέψεων μέρα και νύχτα. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης με γράμμα του της 1ης Ιουνίου 1819, διόρισε αρχηγό της Εφορίας Σμύρνης «την εξοχότητά του, κροτών χείρας και επαινών διά τον λίαν ένθερμον ζήλον».
Τις τελευταίες ημέρες, η Κυριακή έβλεπε τον άντρα της να κουβαλάει μαζί του έγγραφα ασφαλισμένα σε μια τσάντα. Κινούμενη από περιέργεια να δει τι ήταν αυτά τα έγγραφα, που τόσο επιμελώς έκρυβε στην τσάντα του και ασφάλιζε ο άντρας της, μια νύχτα που εκείνος κοιμόταν, σηκώθηκε αθόρυβα πήρε από την τσάντα τα έγγραφα στα χέρια και προσπάθησε να καταλάβει τι σήμαιναν τα άγνωστα γράμματα και τα αλλόκοτα σημεία. Μην κατανοώντας τα γραφόμενα κατελήφθη από απελπισία και πίστεψε ότι ο άντρας της είχε γίνει φραγκομασόνος και φοβούμενη μην πάθει κάτι από τους Τούρκους άρχισε να κλαίει δυνατά και με αναφιλητά.
Από το θόρυβο ξύπνησε ο άντρας της και ταραγμένος από την εικόνα που είδε, της είπε πως μετά από αυτά, είχε δύο επιλογές, να τη σκοτώσει ή να γίνει κάτι άλλο, να βρεθεί μια άλλη λύση, αφού τόλμησε να δει τα έγγραφα.
Αμέσως την έκλεισε σε ένα δωμάτιο και της απαγόρευσε να έχει επικοινωνία με οποιονδήποτε. Οταν έφτασαν στο αρχοντικό του, ο Μιχαήλ Ναύτης με δάκρυα στα μάτια τους είπε: «Πάρτε το πιστόλι μου αυτό και θυσιάστε την, αν πρόκειται με τη θυσία αυτή να μη διακινδυνεύσει η πατρίδα. Ας θαφτεί το τρομερό μυστικό μαζί της. Την αγαπώ πολύ, γιατί είναι η μητέρα των παιδιών μου, μα πρώτα έρχεται το συμφέρον της Πατρίδας».
Τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας όταν είδαν ότι ο Ναύτης θα θυσίαζε ακόμα και την γυναίκα του συγκινήθηκαν και αποφάσισαν να μη την σκοτώσουν, αλλά να την μυήσουν κι εκείνη στα μυστικά τους. Έτσι τη μύησαν και την όρκισαν στα μυστικά των Ιδεών της Φιλικής Εταιρείας ώστε να έχουν έναν σοβαρό και αξιόλογο φύλακα των εγγράφων τους στη Σμύρνη. Τον Μάρτιο του 1820, η γυναίκα από τη Σμύρνη ορκίστηκε στη μυστική οργάνωση.
Η Κυριακή Ναύτη έγινε έτσι η πρώτη, αλλά και η μοναδική γυναίκα μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Μαζί με τον σύζυγό της συνέβαλε, κυρίως οικονομικά, στην προετοιμασία του ελληνικού επαναστατικού Με δική της πρωτοβουλία, πραγματοποίησε μυστικούς εράνους στη μικρασιατική πόλη.
Μια από τις πρώτες της αποστολές ως Φιλική ήταν η αποστολή 3.000 γροσιών στην υποδουλωμένη Ελλάδα, ενώ δεν δίστασε να πουλήσει τα κοσμήματα κι ένα μεγάλο μέρος της πατρικής της περιουσίας, για να ενισχύσει τον αγώνα για την ελευθερία…
