Ἂν ἀπὸ ὁποιαδήποτε σελίδα ἑνὸς λεξικοῦ πάρουμε μικρότερο ἢ μεγαλύτερο ἀριθμὸ λημμάτων (5, 10, 20 κ.λπ.) καὶ τὰ ἀραδιάσουμε φτιάχνοντας μιὰ “φράση”, θὰ διαπιστώσουμε ὅτι νόημα συγκροτημένο δὲν ὑπάρχει – εἶναι γνωστὸ αὐτό· δὲν χρειάζονται παραδείγματα. Γνωστὸς εἶναι καὶ ὁ λόγος: στὴν ἀνακοίνωση μιᾶς σκέψης πρέπει νὰ ἐπιλέγονται οἱ λέξεις ἐκεῖνες ποὺ μὲ τὴ σημασία τους, τὴ σωστὴ θέση τους, τὴ μεταξύ τους συνάφεια καὶ τὴν προσαρμοσμένη στοὺς κανόνες (γραμματικῆς καὶ σύνταξης) μορφή της θὰ μεταδώσουν μὲ ἀκρίβεια καὶ μὲ σαφήνεια τὸ μήνυμά μας.
Προϋπόθεση αὐτονόητη εἶναι νὰ γνωρίζει ὁ χρήστης τῆς γλώσσας ὅλα αὐτὰ τὰ στοιχεῖα – τὶς λέξεις καὶ τὴ σημασία τους, τοὺς γραμματικοὺς καὶ τοὺς συντακτικοὺς κανόνες. Συχνὰ ὅμως ἀκυρώνονται, ἐν μέρει ἢ ἐξ ὁλοκλήρου, λόγω τοῦ ὅτι παραγνωρίζεται ἡ ἀνάγκη γιὰ τήρηση τῆς συνάφειας τῶν λέξεων. Σχετίζεται τοῦτο μὲ τὴν ὀρθὴ θέση κάθε λέξης, ὥστε νὰ δηλώνει (πέραν τοῦ δικοῦ της νοηματικοῦ φορτίου) καὶ αὐτὸ ποὺ θέλουμε νὰ ἀνακοινώσουμε συνδυάζοντάς το μὲ τὴ σημασία (τῶν) ἄλλων λέξεων. Μάλιστα, δὲν σπανίζουν οἱ περιπτώσεις κατὰ τὶς ὁποῖες διαστρέφεται τὸ συνολικὸ νόημα ἐξαιτίας αὐτοῦ τοῦ σφάλματος.
Παρὰ τὸ ἐνδεχόμενο νὰ θεωρηθεῖ τοῦτο λεπτομέρεια ποὺ ἀνήκει στὰ ἐνδιαφέροντα καὶ στὶς ἁρμοδιότητες κάποιων εἰδικῶν (π. χ. τοῦ φιλολόγου), τὸ ὄφελος ποὺ προκύπτει εἶναι γιὰ τὸν ἴδιο τὸν χρήστη τῆς γλώσσας, καθὼς ἡ ἐπικοινωνία του μὲ τοὺς ἄλλους ἔχει τὴν ἀπαιτούμενη καὶ ἐπιθυμητὴ ἀκρίβεια. Καί, πάντως, συνιστᾶ “ὑποχρέωση” σχετικὴ μὲ τὴν ἄρτια γνώση τοῦ γλωσσικοῦ ὀργάνου ποὺ χρησιμοποιεῖ. Ἄν, γιὰ παράδειγμα, ἐπρόκειτο γιὰ ἔκφραση μέσω ἐκτέλεσης μουσικῆς σύνθεσης, θὰ λέγαμε ὅτι ὁ μουσικὸς εἶναι φάλτσος σὲ ὁρισμένα σημεῖα.
Τὸ συγκεκριμένο σφάλμα δὲν σχετίζεται μὲ τὴ δυνατότητα ποὺ ἔχουμε νὰ ἀλλάζουμε μέσα στὸ λόγο (σὲ μιὰ πρόταση ἢ καὶ στὸ πλαίσιο τῆς περιόδου) τὴ θέση τῶν λέξεων. Ἡ ἀλλαγὴ αὐτὴ συνήθως σχετίζεται μὲ τὴν ἔμφαση ποὺ θέλουμε νὰ δώσουμε σὲ κάποιο σημεῖο, ὥστε νὰ τὸ προβάλουμε περισσότερο. Στὴν πρόταση «ὅλα ἐδῶ πληρώνονονται» τονίζεται περισσότερο ἡ λέξη “ὅλα”. Ἂν ποῦμε «ἐδῶ πληρώνονται ὅλα», τονίζουμε τὴ λέξη “ἐδῶ”. Παρόμοια, στὴν πρόταση «τὸ Πάσχα εἶναι ἡ μεγαλύτερη γιορτὴ» τονίζεται ἡ λέξη “Πάσχα” ἐνῶ μὲ τὴ σειρὰ «ἡ μεγαλύτερη γιορτὴ εἶναι τὸ Πάσχα» προβάλλεται ἡ σημασία τοῦ “μεγαλύτερη”. Προσθέτω καὶ τὸ ὅτι ἡ ἀνάδειξη τῆς ἔμφασης ἐνισχύεται στὸν προφορικὸ λόγο μὲ τὴν κατάλληλη χροιὰ ἢ καὶ ἔνταση τῆς φωνῆς, κάτι ποὺ δὲν ἰσχύει στὸ γραπτὸ λόγο.
Πρέπει, ἐπίσης, νὰ τονιστεῖ τὸ ὅτι εἶναι θέμα διαφορετικὸ τὰ λεγόμενα “σχήματα λόγου”. Αὐτὰ ὀφείλονται σὲ ἠθελημένη παρέμβαση, ἀποσκοποῦν δὲ στὸ νὰ ἀποκτήσει μεγαλύτερη ποικιλία ὁ λόγος, τοῦ ὁποίου καὶ συνιστοῦν ἰδιορρυθμία. Ἔχουν τοὺς δικούς των κανόνες καὶ χωρίζονται σὲ σχήματα γραμματικά, σὲ σχήματα σχετικὰ μὲ τὴ θέση τῶν λέξεων, μὲ τὸ βαθμὸ τῆς πληρότητας τοῦ λόγου, μὲ τὴ σημασία λέξεων ἢ ὁλόκληρων φράσεων.
Γιὰ τὸ θέμα τῆς συνάφειας τῶν λέξεων ἀσφαλὴς σὲ μεγάλο βαθμὸ ὁδηγὸς εἶναι τὸ νὰ βρίσκονται κοντὰ οἱ λέξεις ποὺ λειτουργοῦν ὡς λεκτικὸ σύνολο. Μόνο γιὰ λόγους ἔμφασης (στὴν ὁποία ἀνήκει καὶ τὸ “ὑπερβατὸ” σχῆμα) μπορεῖ νὰ παρακαμφθεῖ αὐτὸς ὁ κανόνας – μὲ τὴ φροντίδα, ἐννοεῖται, νὰ μὴ θίγεται τὸ νόημα.
Τὰ σφάλματα τὰ σχετικὰ μὲ τὴ συνάφεια τῶν λέξεων γίνονται συνήθως σὲ περιπτώσεις συνδυασμοῦ ἢ συσχέτισης δύο ἢ περισσότερων ἐπὶ μέρους νοημάτων. Ἡ ἐπίδοση, ἡ ἀντίθεση, ἡ διάζευξη, ὁ ἐπιμερισμὸς εἶναι τέτοιες περιπτώσεις. Μέσω παραδειγμάτων ποὺ πρόσφατα ἁλίευσα ἀπὸ δημοσιεύματα θὰ φανοῦν καθαρότερα, ἐλπίζω, τὰ παραπάνω.
«Τὴν καρδιὰ ἑνὸς ἀνθρώπου δὲν τὴν κρίνεις οὔτε μὲ βάση τὸ ζώδιο οὔτε τὸ φύλο οὔτε τὴν ἡλικία κ.λπ.». Σὲ ἄμεση συνάφεια βρίσκονται οἱ λέξεις “ζώδιο”, “φύλο”, “ἡλικία”. Τὸ πρῶτο “οὔτε” ἔπρεπε νὰ βρίσκεται πρὶν ἀπὸ τὴν πρώτη: «… δὲν τὴν κρίνεις μὲ βάση οὔτε τὸ ζώδιο οὔτε…» (στὴ φράση αὐτὴ ἐξετάζεται καὶ τὸ κατὰ πόσον εἶναι ἐπιθυμητὴ ἡ συνύπαρξη τοῦ “δὲν” μὲ τὸ τριπλὸ “οὔτε”, ἂν καὶ ὅλα μαζὶ τονίζουν περισσότερο τὴν ἄρνηση. Πιὸ ὁμαλὴ διατύπωση: «βάση γιὰ νὰ τὴν κρίνεις δὲν εἶναι οὔτε… κ.λπ.).
«οὔτε ταξιδεύω μὲ ἀεροπλάνο οὔτε μὲ πλοῖο». Παρόμοια περίπτωση μὲ τὴν προηγούμενη. Τὸ σωστό: «δὲν ταξιδεύω οὔτε μὲ αεροπλάνο οὔτε μὲ πλοῖο». Καὶ ἀκόμη καλύτερα: «οὔτε μὲ ἀεροπλάνο ταξιδεύω οὔτε μὲ πλοῖο» (παραδείγματα ἀποφατικῆς συμπλοκῆς).
«ἔδωσαν καὶ σὲ κάθε παιδὶ ἕνα βιβλίο γιὰ δῶρο». Ὁ σύνδεσμος “καὶ” εἶναι προσθετικὸς (δηλώνει τὸ “ἐπιπλέον”). Ἐκεῖνο ποὺ προστίθεται ἐδῶ εἶναι τὸ βιβλίο καὶ ὄχι τὸ παιδί· ἑπομένως, πρέπει νὰ γράψουμε «ἔδωσαν καὶ ἕνα βιβλίο γιὰ δῶρο σὲ κάθε παιδί». Παρόμοιο: «οἱ θεοὶ πείθονται καὶ στὴν ἀνάγκη», κατὰ ἐσφαλμένη ἀπὸδοση ἀρχαίου γνωμικοῦ. Τὸ σωστό: «καὶ οἱ θεοὶ πείθονται στὴν ἀνάγκη». Σὲ ὅσα ἔγραψα παραπάνω ὑπάρχει ἡ φράση «νὰ ἀποκτήσει μεγαλύτερη ποικιλία ὁ λόγος, τοῦ οποίου καὶ συνιστοῦν ἰδιορρυθμία». Θὰ ἄλλαζε τὸ νόημα, ἂν ἔγραφα «νὰ ἀποκτήσει μεγαλύτερη ποικιλία ὁ λόγος, τοῦ οποίου συνιστοῦν καὶ ἰδιορρυθμία
«ὄχι μόνο τὸν ἀγαποῦν οἱ γονεῖς του ἀλλὰ καὶ οἱ φίλοι του». Ἡ ἐπιδοτικὴ συμπλοκὴ ποὺ ἐκφράζεται μὲ τὸ “ὄχι μόνο” καὶ τὸ “ἀλλὰ καὶ” εἶναι ἀνάμεσα στὶς λέξεις “γονεῖς” καὶ “φίλοι”. Τὸ σωστό: « τὸν ἀγαποῦν ὄχι μόνο οἱ γονεῖς του ἀλλὰ καὶ οἱ φίλοι του» ἢ ««ὄχι μόνο οἱ γονεῖς του τὸν ἀγαποῦν ἀλλὰ καὶ οἱ φίλοι του». Παρόμοιο: «ὄχι μόνο προσπάθησε νὰ ξεγελάσει ἐμένα ἀλλὰ καὶ ὅλη τὴν παρέα», ὅπου τὸ σωστό: «ὄχι μόνο ἐμένα προσπάθησε νὰ ξεγελάσει ἀλλὰ καὶ ὅλη τὴν παρέα»· ἢ «ὄχι μόνο ἐμένα ἀλλὰ καὶ ὅλη τὴν παρέα προσπάθησε νὰ ξεγελάσει».
Ἀνάλογο λάθος σὲ διαζευκτικὴ σύνδεση: «δὲν τὸ ἔκανε καὶ μὲ ἰδιαίτερη ἐπιτυχία εἴτε ἀγωνιζόμενος στὰ πλάγια τῆς ἐπίθεσης εἴτε σὲ θέση φόρ». Τὸ σωστό: «δὲν τὸ ἔκανε καὶ μὲ ἰδιαίτερη ἐπιτυχία ἀγωνιζόμενος εἴτε στὰ πλάγια τῆς ἐπίθεσης εἴτε σὲ θέση φόρ»· ἢ «δὲν τὸ ἔκανε καὶ μὲ ἰδιαίτερη ἐπιτυχία εἴτε στὰ πλάγια τῆς ἐπίθεσης εἴτε σὲ θέση φὸρ ἀγωνιζόμενος». Ἐπίσης: «ἀν ἔμεινε 5 χρόνια, εἶναι εἴτε ἥρωας εἴτε ἡ Σέριφος σὲ σχέση μὲ ἄλλα νησιὰ πάει καλά». Τὸ σωστό: «ἂν ἔμεινε 5 χρόνια, εἴτε εἶναι ἥρωας εἴτε ἡ Σέριφος σὲ σχέση μὲ ἄλλα νησιὰ πάει καλὰ» (διάζευξη ἀνάμεσα στὰ ρήματα “εἶναι” καὶ “πάει”).
«δίναμε, ἐπίσης, 500 εὐρὼ γιὰ ἔξοδα τοῦ κόμματος, τὰ δίναμε κάθε πρώτη τοῦ μηνός».Τὸ λάθος βρίσκεται στὸ ὅτι ὁ ἐπιμερισμός, ποὺ δηλώνεται μὲ τὴ λέξη “κάθε”, συνδέεται μὲ τὸ “μήνα” καὶ ὄχι μὲ τὴν “πρώτη” τοῦ μήνα (ἐξάλλου, σὲ κάθε ἀριθμητὸ σύνολο ἕνα ἐκ τῶν συστατικῶν του εἶναι πρῶτο, ἕνα δεύτερο, κ.ο.κ.). Ἑπομένως τὸ σωστὸ εἶναι «δίναμε, ἐπίσης, 500 εὐρὼ γιὰ ἔξοδα τοῦ κόμματος, τὰ δίναμε τὴν πρώτη κάθε μηνός». Τὸ ἴδιο λὰθος θὰ ὐπῆρχε, ἂν λέγαμε «κάθε πρώτη Τετάρτη τοῦ μήνα», «κάθε πρῶτο μήνα τῆς ἄνοιξης», κ.ο.κ.
Προσθέτω λίγες ἀκόμη παρατηρήσεις γιὰ (ἄλλα) λάθη στὴ γλώσσα:
Στὶς φράσεις «λέγοντας ὡστόσο ὅτι ὁ ἴδιος αὐτὸ ποὺ ἐπιθυμεῖ εἶναι μιὰ καθαρὴ νίκη» καὶ «ἐγὼ τὸ μόνο ποὺ ζήτησα ἦταν νὰ κάνω ἕναν πιλότο ἐκπομπῆς» ὑπάρχει συντακτικὴ ἀνακολουθία (θὰ τὴ λέγαμε καὶ σύμφυρση). Τὸ σωστὸ εἶναι: «λέγοντας ὡστόσο ὅτι αὐτὸ ποὺ ἐπιθυμεῖ ὁ ἴδιος εἶναι μιὰ καθαρὴ νίκη» καὶ «τὸ μόνο ποὺ ζήτησα ἐγὼ ἦταν νὰ κάνω ἕναν πιλότο ἐκπομπῆς».
«ξέρετε ποιοί εἶναι οἱ θρησκευόμενοι;». Τὸ ρῆμα εἶναι “θρησκεύω», ἑπομένως τὸ σωστὸ εἶναι “θρησκεύοντες”.
«περὶ ἄλλα τυρβάζουν καὶ ξεχνοῦν τὴ δουλειά τους». Τὸ ρῆμα εἶναι “τυρβάζομαι”, ἑπομένως θὰ ἔπρεπε νὰ γράψουμε “τυρβάζονται”.
«εἶναι ντροπὴ κάποιοι νὰ διαρρέουν ὀνόματα μὴ σεβόμενοι τὴν ποινικὴ προδικασία»· «τὶς τελευταῖες ὧρες διαρρέονται πληροφορίες, σύμφωνα μὲ τὶς ὁποῖες…». Τὸ ρῆμα εἶναι “διαρρέω”, ἀμετάβατο, χωρὶς παθητικὴ φωνή. Τὸ σωστό, λοιπόν, «…κάποιοι νὰ ἀφήνουν νὰ διαρρεύσουν ὀνόματα…» καὶ «διαρρέουν πληροφορίες».
«πολὺ εὔκολο εἶναι νὰ ὲπικοινωνήσεις ἕνα πρόγραμμα». Τὸ ρῆμα “ἐπικοινωνῶ” εἶναι ἀμετάβατο καὶ σημαίνει “ἔχω ἐπικοινωνία” μὲ κάποιον.
[Καὶ ἕνα σχόλιο γιὰ τὰ παραπάνω: Συνήθως ἡ πηγὴ σφαλμάτων σὰν αὐτὰ ποὺ σημειώθηκαν βρίσκεται στὸ δημόσιο λόγο τὸν ὁποῖο ἐκφέρουν πρόσωπα διακεκριμένα (πολιτικοί, δημοσιογράφοι, σχολιογράφοι, κ.λπ.). Γιὰ νὰ τοὺς “μιμηθῶ”, θὰ πῶ ὅτι μαζὶ μὲ τὸ ὅποιο μήνυμά τους “ἐπικοινωνοῦν” καὶ τὰ λάθη τους – δηλαδὴ τὴν ἀπροσεξία τους ἢ τὴν ἡμιμάθειά τους, ἀκόμη καὶ τὴν ἀμάθειά τους. Δὲν τοὺς ἀπασχολεῖ αὐτό;]
* O Γεώργιος Ι. Λουπάσης είναι φιλόλογος
Αξιότιμε κύριε, πολύ διδακτικό το κείμενο σας. Ειδικά για κάποιους παλαιότερους ,οι οποίοι είμαστε πνευματικά τέκνα φιλόλογων που “έκαιγαν το πάπλωμα για τον ψύλλο”, προκειμένου να μας μάθουν γράμματα ,αυτό το κακόηχο “πράγμα” που εκτοξεύεται στα αυτιά της κοινωνίας είναι κατάντια και παρακμή. Σε ότι αφορά την απορία σας αν τους απασχολεί η απάντηση βρίσκεται στην πρόθεση κάποιων να επιτρέψουν την είσοδο στα ΑΕΙ σε “ξύλα απελέκητα” που λέγαμε και στον καιρό μας. Για την γενιά μας η είσοδος σε ΑΕΙ ήταν το έπαθλο ενός μαραθωνίου ,ο οποίος προκειμένου να καλυφθεί απαιτούντο να “βράσουν πολλά αυγά” σε πυρωμένες από το διάβασμα καρέκλες……Με εκτίμηση
Αξιότιμε κύριε Καγιαλέ,
σας ευχαριστώ τόσο για τον κόπο που κάματε να διαβάσετε τις σκέψεις μου όσο και για το σχόλιό σας. Να μου επιτρέψετε να επανέλθω με αφορμή το δεύτερο σκέλος όσων γράψατε το αναφερόμενο στην είσοδο σε ΑΕΙ.
Είναι φανερό ότι το περιεχόμενο του άρθρου μου αναφέρεται στη γλωσσική κατάρτισή μας. Αυτή η κατάρτιση ενισχύεται και διευρύνεται με την πάροδο του χρόνου, εξαρτάται δε σε μεγάλο βαθμό από την επιθυμία που έχει καθένας για εμπλουτιαμό των γνώσεών του, από τα προσφερόμενα προς τούτο μέσα, από τις παραστάσεις και την πείρα της ζωής, από τους “δασκάλους” που θα τύχει να βρει στο δρόμο του. Από πολλά δηλαδή, για την επίδραση των οποίων και για τα αποτελέσματά της οφείλουμε, κατά την επιμέτρηση να λογαριάζουμε και την ηλικία καθενός. Τούτο το τελευταίο παραπέμπει πρωτίστως στα νεαρά κατά την ηλικία άτομα, που δεν είναι άλλα από τους κάθε βαθμίδας μαθητές – και αργότερα, αν συνεχίσουν σπουδές, φοιτητές. Στο στάδιο αυτό η αποστολή και η ευθύνη της Πολιτείας έχουν ρόλο καθοριστικό, μπορώ δε από την επί 35 χρόνια θητεία μου στην εκπαίδευση να βεβαιώσω, με την ευκαιρία που μου δίδεται, ότι, όσο και αν οι κατά καιρούς αρμόδιοι (υπουργοί) εμφάνιζαν εαυτούς να επιτελούν έργο σωτήριο, τα αποτελέσματα στον υπό συζήτηση τουλάχιστον τομέα ήταν πενιχρά. Επέπλεαν χαρισματικοί μόνο μαθητές ή μαθητές που είχαν την τύχη να ζουν σε περιβάλλον (οικογενειακό κυρίως) που τους ενίσχυε με ηθικές και πνευματικές, αλλά και με υλικές, δυνάμεις. Ακόμη όμως και αυτοί οι μαθητές είχαν ανάγκη περαιτέρω εμβάθυνσης των γνώσεών τους στο γλωσσικό τομέα – η ανάγκη, εξ άλλου, αυτή διατρέχει ολόκληρο το βίο του ανθρώπου.
Η εισαγωγή σε ΑΕΙ είναι διαδικασία την οποία επηρεάζουν ποικίλοι παράγοντες, ένας εκ των οποίων είναι το επίπεδο των σχετικών με τη γλώσσα γνώσεων. Φαντάζομαι, θα συμφωνείτε ότι είναι οδυνηρό το να διαπιστώνουμε ότι ύστερα από τη φοίτηση σε Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο υπάρχουν ουκ ολίγοι μαθητές οι οποίοι υστερούν καταφανώς στη γλωσσική κατάρτισή τους. Πολλοί ή λίγοι από αυτούς ενδέχεται να υστερούν και σε άλλους τομείς. Δεχόμαστε κατ΄ αρχήν ότι υπεύθυνοι είναι οι ίδιοι ή/και το περιβάλλον τους, είναι όμως λάθος μας το να μην επιμερίζουμε την ευθύνη και στο σχολείο που είχε αναλάβει την εκπαίδευσή τους.
Το δίλημμα (και των ημερών μας) είναι το αν με τιμωρητική επί της ουσίας παρέμβαση έχουμε το ηθικό δικαίωμα να ζητήσουμε από αυτούς να εμφανίσουν (ως διά μαγείας) ένα ελάχιστο επίπεδο γνώσεων (και, σημειωτέον, όχι μόνο γλωσσικών) ή αν θα περικόψουμε τις απαιτήσεις μας μας και θα ορίσουμε “βάση” εισαγωγής σε ΑΕΙ.
Προσωπική μου άποψη είναι το ότι επί της ουσίας πρόκειται για δίλημμα με το οποίο καλύπτουμε (και εννοώ εκείνους οι οποίοι παίρνουν τις αποφάσεις) – καλύπτουμε τις ευθύνες που έπρεπε στην ώρα τους να είχαμε αναλάβει. Η αγωγή στο σύνολό της -ή η εκπαίδευση, για να περιορίσουμε το εύρος της συζήτησης – είναι έργο δύσκολο. Εκ των ων ουκ άνευ είναι η βήμα προς βήμα παρακολούθησε του εκπαιδευόμενου. Αν λείψει αυτή η προϋπόθεση, είναι σαν να δίνουμε σε κάποιον αδαή μια βάρκα και να ζητάμε από αυτόν να διασχίσει το πέλαγος. Ή σαν να δίνουμε στον τεχνίτη όλα τα απαραίτητα οικοδομικά υλικά και χωρίς τις οδηγίες ενός επαΐοντος να περιμένουμε την κατασκευή, και χωρίς ελλείψεις, της οικοδομής.
Στα λόγια είναι εύκολη υπόθεση η διακήρυξη της αγάπης μας προς το παιδί. Οι πράξεις μας όμως είναι λειψές. Και πάντα θα έχω ανάμνηση του συνθήματος “όλα είναι ζήτημα παιδείας” το οποίο προ ετών είχε θέσει προμετωπίδα του υπουργείου στο οποίο προΐστατο ένας από τους πολλούς υπουργούς – σωτήρες και ευεργέτες Παιδείας. Χωρίς καθυστέρηση, αποδείχθηκε κενό περιεχομένου.
Με εκτίμηση
Αγαπητέ κύριε Λουπάση, χάρηκα για το παραπάνω κείμενο σας το οποίο επιφυλάσσομαι να μελετήσω πιό προσεκτικά!
Από παλιά πίστευα ότι η γλώσσα μας υποφέρει είτε από τις ελλιπείς γνώσεις μας είτε από την “εισβολή” και εύκολη υιοθέτηση ξένων λέξεων!
Καταθέτω λοιπόν την παρακάτω πρόταση προς τα Χανιώτικα Νέα!
Σε συνεργασία με κάποιους φιλολόγους αλλά και την συναίνεση πολιτών που συντάσσουν κείμενα να υπάρχει ακριβώς σε διπλανή στήλη η παράθεση του κειμένου τους σε σωστά ελληνικά! Αυτό αν συμβαίνει έστω μία φορά την εβδομάδα θα αυξήσει πιστεύω το ενδιαφέρον των αναγνωστών γιά την σωστή απόδοση της γλώσσας μας!
Προσωπικά θα συναινούσα ευχαρίστως σε μιά τέτοια εξέλιξη!
Σας απευθύνω χαιρετισμό όπως επίσης και στον κύριο Καγιαλέ!
Κύριε Πατσουράκη,
σας ευχαριστώ για τα πρόφρονα λόγια σας. Η γλωσσική κατάρτιση (οποιουδήποτε) σχετίζεται άρρηκτα με τη διά βίου παιδεία. Πάντα υπάρχει, κοντά μας ή μακριά μας, πεδίο ανεξερεύνητο που μας περιμένει. “Όσοι πιστοί, προσέλθετε”, θα μπορούσαμε να διαβάσουμε στην προμετωπίδα του.
Ως προς την πρότασή σας, αν δεν κάνω λάθος, κάθε εφημερίδα διαθέτει προσωπικό για έλεγχο και διόρθωση των δημοσιευμάτων της. Δεν μπορώ να γνωρίζω (και δεν είναι θέμα για το οποίο μου πέφτει λόγος) το αν και σε ποιο βαθμό γίνονται παρεμβάσεις γλωσσικού περιεχομένου. Το να παρατίθεται όμως ένα κείμενο με τα λάθη (τα οποία κατόπιν διορθώθηκαν) οδηγεί σε μορφή διαπόμπευσης εκείνου που το έγραψε. Αν εννοείτε να γίνεται αυτό ανωνύμως, δεν θα είχα αντίθετη άποψη. Εξάλλου, και στο άρθρο μου αυτό (αλλά και πάντοτε από θέσεις αρχής) κάνω λόγο για σφάλματα και όχι για πρόσωπα που βρίσκονται πίσω από αυτά. Αυτονόητο τούτο, περιττό να λέγεται, χρήσιμο όμως για αποφυγή παρερμηνειών.
Με εκτίμηση!
Αξιότιμε κ.Λουπάση, επιτρέψτε μου να σας διαβεβαιώσω την μεγάλη μου ικανοποίηση, σε ότι αφορά την ανάγνωση των κειμένων σας , τα οποία είναι γραμμένα από ένα “μάστορα” της γλώσσας μας με όλη την σημασία της λέξεως. Δεν μπορεί να διαφωνήσει κανείς σε ότι αφορά την φιλοσοφία που καταγράφουν οι απόψεις σας, εμπλουτισμένες εξάλλου με πολυετή πείρα στην πρώτη γραμμή του αγώνα της εκπαίδευσης. Αδυνατώ όμως να κατανοήσω την επιβράβευση της ήσσονος προσπάθειας και την απόρριψη της αξιακής παρακαταθήκης των προγόνων μας “τα αγαθά κόποις κτώνται” .Θυμάμαι στην εποχή μου και λίγο πιο πίσω πολλούς μαθητές να διανύουν χιλιόμετρα μέσα από χωράφια, λάσπες, κακοκαιρίες και καύσωνες, προκειμένου να φτάσουν στο σχολείο τους ,χωρίς αυτό να τους εμποδίζει να να διαπρέψουν στις επιστήμες και σε ότι και αν έκαναν στην ζωή τους. ΄Εχω την άποψη ότι κάποιους καλομαθημένους “μπούληδες” τους καταπίνει η ζωή , όπως η εμπειρία μου στο ΥΠΕΞ και στον αδυσώπητο κόσμο των συμφερόντων των διεθνών σχέσεων με δίδαξε. Το σχολείο πρέπει όπως άριστα το καταγράφετε να βοηθήσει τα παιδιά να αποκτήσουν γνώσεις ,πρέπει όμως να τους παρουσιάσει τον κόσμο “εκεί έξω” όπως είναι και όχι όπως θα ήθελε ο καθένας να είναι. Αν δεν γίνει αυτό οι μαθητές ερχόμενοι σε επαφή με τα ισοπεδωτικά συμφέροντα που διέπουν τον πλανήτη από την εποχή του Θουκυδίδη( ίδια και απαράλλακτα) δεν θα διαθέτουν την απαραίτητη αντοχή και σκληράδα που απαιτεί ο αγώνας επιβίωσης και θα περιθωριοποιηθούν με τα γνωστά σε όλους μας αποτελέσματα. Υπηρετώντας τα συμφέροντα της πατρίδος μας σε διάφορες ευρωπαϊκές κλπ.χώρες είδα ιδίοις όμμασι ότι η εκπαίδευση είναι κάτι σαν έναν ατελείωτο μαραθώνιο, μία αέναη προσπάθεια ,που διαρκεί από ενάρξεως των οργανωμένων ανθρωπίνων κοινωνιών μέχρι το τέλος του αιώνος όποτε και αν έλθει αυτό. Επομένως για όσους έχουν κρίση όποιος πολιτικός η άλλος εξυπνάκιας πει ότι έλυσε το εκπαιδευτικό ζήτημα, λέει απλά σαχλαμάρες. Εσείς σαν εκπαιδευτικός αντιλαμβάνεστε καλύτερα από τον καθένα μας τι επανάσταση φέρνουν στην παιδεία οι νέες επιστημονικές κατακτήσεις και η τεχνητή νοημοσύνη. Σας ευχαριστώ και πάλι για τον κόπο που κάνετε να επιβεβαιώνετε την ελπίδα ότι η γλώσσα μας θα βρίσκει πάντοτε άξιους “μαστόρους” ………Με εκτίμηση
Αξιότιμε κύριε Καγιαλέ,
θέλω πρώτα να σας ευχαριστήσω για τα καλά λόγια σας. Αν σας δινόταν ευκαιρία, είμαι βέβαιος ότι θα τα απευθύνατε σε πολλούς ακόμη συναδέλφους μου που έχουν και πορεύονται με τις ίδιες σκέψεις και αγωνίες – και είναι πολλοί αυτοί… Ανέκαθεν υποστήριζα την άποψη ότι η αποστολή και το έργο ενός εκπαιδευτικού δεν (πρέπει να) εξαντλούνται στους τέσσερις τοίχους μιας σχολικής αίθουσας διδασκαλίας. Ο άνθρωπος δεν μαθαίνει μόνο όταν είναι “μαθητής” σε σχολείο. “Γηράσκει διδασκόμενος” με δάσκαλο είτε συνολικά τη ζωή είτε συνανθρώπους του ανεξάρτητα από την ηλικία τους ή τις γνώσεις τους ή την ιδιότητα με την οποία δηλώνουν την παρουσία τους στην κοινή αναστροφή. Από αυτό το “κοινωνικό εργαστήριο” ο εκπαιδευτικός δεν έχει δικαίωμα να απουσιάζει. Οι γνώσεις που κατέχει -όποιες κι αν είναι αυτές, σε όποιον τομέα του επιστητού – δεν είναι ιδιοκτησία του. Ως κοινό κτήμα προορίζονται για χωρίς όρους και προϋποθέσεις σπορά. Καλό είναι να έχουμε στις αποσκευές μας σπόρο με ζωή μέσα του· αν όμως μείνει στις αποθήκες μας, η ζωή αυτή δεν θα φανερωθεί ποτέ. Ως προς αυτό, σύμμαχο ευγενέστερο από την “παραβολή του σπορέως” (με έμφαση στα αποτελέσματα που προσδιορίζει) δεν θα μπορούσαμε να βρούμε.
Είναι προφανές, αλλά και αυτονόητο, ότι η ήσσων προσπάθεια δεν είναι δυνατόν να θεμελιωθεί πάνω σε έδαφος το οποίο οι σκέψεις που εξέθεσα διαμορφώνουν. Πολύ περισσότερο για το λόγο ότι, αν γίνουν πράξη, συμβάλλουν στην επίτευξη στόχου με δύναμη καταλύτη: ακόμη και εκείνοι που είτε εκ φύσεως είτε για λόγους περιστασιακούς βρίσκονται σε απόσταση από δημιουργικές διεργασίας θα κατανοήσουν την αξία και το ρόλο του αγαθού που ονομάζεται “γνώση”. Θα ηχήσει και γι΄ αυτούς το εγερτήριο, κάτι θα πράξουν για να ανταποκριθούν σε αυτό.
Είναι αλήθεια ότι συχνά γίνεται λόγος για την ήσσονα προσπάθεια και για επιβράβευσή της. Και εδώ έχουμε το αυτονόητο: με κανένα επιχείρημα (ή “επιχείρημα”) δεν είναι δυνατόν να υποστηριχθεί, καθώς πρόκειται για συνειδητή επιλογή η οποία εδράζεται – όχι στην έλλειψη γνώσεων αλλά – στην οκνηρία και στην παραίτηση. Γι’ αυτό και είναι άδικο να προσάπτουμε τη μομφή αυτή σε όποιον δεν φτάνει στο ίδιο με τους υπόλοιπους επίπεδο. Άριστος (για να χρησιμοποιήσω λέξη που σκυλεύεται εσχάτως) είναι εκείνος που φτάνει στο επίπεδο το οποίο αντιστοιχεί στις δυνατότητες και στις ικανότητές του, υπό την προϋπόθεση ότι έχει κάμει προσπάθεια να τις βελτιώσει. Άξιος μομφής είναι εκείνος που ονειρεύεται ή και απαιτεί επιβράβευση της απραξίας του, αλλά και εκείνος που συντάσσεται μαζί του. Το να συνδέεται δε αυτό με την εισαγωγή στα ΑΕΙ είναι μεν θέμα που συχνά έρχεται στην επιφάνεια και εγείρει συζητήσεις, πρέπει όμως με προσοχή και με ευθυκρισία να το προσεγγίζουμε. Στο μέτρο που η σχολική βαθμολογία λέει την αλήθεια (θέμα και αυτό για μεγάλη συζήτηση), δεν πρέπει να θεωρούμε τους μαθητές “χαμηλής” βαθμολογίας θιασώτες της ήσσονος προσπάθειας. Και επομένως να θέτουμε σ΄ αυτούς συλλήβδην φραγμό για την παραπέρα πορεία τους. Το ότι το θέμα έχει και τη ν πολιτική διάστασή του θολώνει τα νερά – και είναι γνωστό πως σ’ αυτά πολλοί συνηθίζουν να ψαρεύουν.
Με εκτίμηση!