Πρόσφατα εξεδόθη ένα σημαντικό βιβλίο για τη νέα βιομηχανική επανάσταση η οποία αλλάζει το τρόπο με τον οποίο ζούμε, εργαζόμαστε και δημιουργούμε κοινωνικές σχέσεις. Συγγραφέας του ο διακεκριμένος καθηγητής Klaus Schwab ιδρυτής και πρόεδρος του παγκόσμιου οικονομικού φόρουμ το οποίο διοργανώνει κάθε χρόνο τη σύνοδο του στο Νταβός της Ελβετίας όπου μαζεύονται πολλοί από τους σημαντικότερους ανθρώπους του πλανήτη για να συζητήσουν για τις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Το βιβλίο αυτό παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για δύο τουλάχιστον σημαντικούς λόγους. Ο πρώτος είναι ότι το θέμα του αφορά τη τέταρτη βιομηχανική επανάσταση που βιώνουμε σήμερα η οποία έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά και αναμένεται να επιδράσει στη ζωή μας πολύ πιο έντονα σε σχέση με τις προηγούμενες τρείς βιομηχανικές επαναστάσεις. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο συγγραφέας του είναι ένας διακεκριμένος καθηγητής με μεγάλη επιρροή στη παγκόσμια σκηνή.
Λίγες εκατονταετίες πριν οι αγροτικές κοινωνίες μετατράπηκαν σταδιακά σε βιομηχανικές ακολουθώντας μία σειρά βιομηχανικών επαναστάσεων,
– Η πρώτη βιομηχανική επανάσταση, τη περίοδο 1760-1840, χαρακτηρίζεται από τη δημιουργία της ατμομηχανής και τη κατασκευή των σιδηροδρόμων,
– Η δεύτερη βιομηχανική επανάσταση, στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, χαρακτηρίζεται από τον εξηλεκτρισμό και την αρχή της μαζικής παραγωγής προιόντων,
– Η τρίτη βιομηχανική επανάσταση άρχισε τη δεκαετία του 1960 και χαρακτηρίζεται από την έλευση των υπολογιστών, των ημιαγωγών, τη ψηφιοποίηση και αργότερα, τη δεκαετία του 1990, του διαδικτύου.
Ο συγγραφέας θεωρεί ότι σήμερα πραγματοποιείται η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση η οποία είναι ποιοτικά διαφορετική από τις προηγούμενες τρείς. Χαρακτηρίζεται από ταυτόχρονες και θεμελιακές αλλαγές σε πολλούς τομείς συμπεριλαμβανομένων του ανθρώπινου γονιδιώματος, της νανοτεχνολογίας, των νέων ενεργειακών πηγών, των κβαντικών υπολογιστών, του διαδικτύου των πραγμάτων, της τεχνιτής ευφυίας, της ρομποτικής κ.αλ. Οι μεγάλες/επαναστατικές αυτές αλλαγές σε διαφορετικούς τομείς επιτρέπουν τη διασύνδεση τους στο φυσικό, ψηφιακό και βιολογικό κόσμο δημιουργώντας μεταξύ τους συνέργειες και πολλαπλασιαστικά ωφέλη κάτι που δεν συνέβαινε στις προηγούμενες τρεις βιομηχανικές επαναστάσεις. Ο καθηγητής Schwab υποστηρίζει ότι οι επαναστατικές αλλαγές στις προαναφερόμενες τεχνολογίες και η επέκταση της ψηφιοποίησης σε μεγαλύτερο φάσμα ανθρωπίνων δραστηριοτήτων θα προκαλέσουν ριζοσπαστικές αλλαγές σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης ζωής. Εκτιμά ότι θα δημιουργηθούν πολλές προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες. Σαν παραγωγοί και καταναλωτές όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη θα επηρεασθούν αλλά περισσότερο θα επηρεασθεί ο κόσμος της εργασίας και της παραγωγής. Είναι πολύ πιθανόν να αυξηθούν οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες καθώς όλες οι κοινωνικές, πολιτικές και τεχνολογικές επαναστάσεις δημιουργούν κερδισμένους και χαμένους. Αυτοί που φαίνεται να επωφελούνται είναι οι κάτοχοι διανοητικού ή/και φυσικού κεφαλαίου καθώς και οι καινοτόμοι, οι επενδυτές και οι μέτοχοι εταιρειών. Έτσι είναι πολύ πιθανόν να αυξηθεί το χάσμα του πλούτου μεταξύ του κόσμου της εργασίας και του κόσμου του κεφαλαίου.
– Πώς όμως επηρεάζει το κόσμο της εργασίας η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση ?
Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι θα ευνοηθεί ο κόσμος των ευέλικτα αυτοαπασχολούμενων έναντι των εργαζομένων με υπαλληλική σχέση. Οι εταιρείες και οι οργανισμοί, για οικονομικούς λόγους, θα επιζητούν τη πραγματοποίηση των απαραίτητων εργασιών τους από αυτοαπασχολούμενους οι οποίοι θα παρέχουν τις υπηρεσίες τους για ορισμένο χρονικό διάστημα σε αυτούς για την υλοποίηση των απαραίτητων έργων.
– Πως όμως θα επηρεάσει η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση τις οικονομικές ανισότητες και τη μεσαία τάξη ?
Ο καθηγητής Schwab αναφέρει ότι ο σημερινός κόσμος είναι πολύ άνισος καθώς, με στοιχεία του 2015, το 1% του πλουσιότερου τμήματος του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει το 50% του πλούτου ενώ το φτωχότερο 50% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει μόλις το 1% του παγκόσμιου πλούτου !!! Οι οικονομικές ανισότητες στο εσωτερικό διαφόρων κρατών αυξάνονται επίσης ακόμη και σε εκείνες τις χώρες που γνωρίζουν ταχεία οικονομική ανάπτυξη (π.χ. Κίνα). Οι επιπτώσεις της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, κατά το συγγραφέα, στη μεσαία τάξη είναι επίσης σημαντικές καθώς μία τυπική θέση απασχόλησης ενός εργαζομένου της μεσαίας τάξης δεν εγγυάται πλέον ούτε διασφαλίζει αυτά που παραδοσιακά χαρακτήριζαν τη μεσαία τάξη δηλαδή την απόκτηση ιδιόκτητης κατοικίας, τη δωρεάν υγεία και εκπαίδευση καθώς και τη συνταξιοδότηση. Διάφορες κατηγορίες εργαζομένων θα υποκατασταθούν από μηχανές λόγω της αυτοματοποίησης. Όμως η τρέχουσα βιομηχανική επανάσταση, σύμφωνα με το συγγραφέα, φαίνεται να δημιουργεί λιγώτερες θέσεις εργασίας σε νέους βιομηχανικούς/τεχνολογικούς κλάδους σε σχέση με τις προηγούμενες.
– Μήπως αυτό θα οδηγήσει σε αύξηση της ανεργίας επιπροσθέτως με την αύξηση των αυτοαπασχολούμενων εργαζομένων ?
Τα τελευταία χρόνια δεν έχουμε δει κάποιο κίνημα ενάντια στην αυτοματοποίηση/ρομποτοποίηση της εργασίας όπως παλαιότερα συνέβη με το κίνημα των Λουδιτών. Ο καθηγητής Schwab εφιστά τη προσοχή στο γεγονός ότι οι αυξανόμενες οικονομικές ανισότητες των πολιτών, ο αποκλεισμός τους από το κόσμο της εργασίας λόγω έλλειψης κατάλληλων προσόντων, η έλλειψη νοήματος και ικανοποίησης τους από την εργασία είναι πολύ πιθανόν να πυροδοτήσουν κοινωνικές εντάσεις και συγκρούσεις οι οποίες μπορούν να λάβουν απρόβλεπτη μορφή. Η εποχή στην οποία ζούμε έχει ονομασθεί εποχή του ανθρωπόκαινου ή η εποχή του ανθρώπου καθώς για πρώτη φορά στην ιστορία του πλανήτη οι ανθρώπινες δραστηριότητες αποτελούν τη πρωτεύουσα δύναμη αλλαγής των γήινων οικοσυστημάτων. Ταυτόχρονα ο κόσμος που ζούμε χαρακτηρίζεται από γρήγορες αλλαγές, υψηλή πολυπλοκότητα, είναι ψηφιοποιημένος, υπερσυνδεδεμένος και τεμαχισμένος.
-Πως όμως ο συγγραφέας θεωρεί ότι μπορούμε να μετατρέψουμε τις προκλήσεις της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης σε ευκαιρίες βελτίωσης του κόσμου ?
Κατ αρχάς προτείνει τη συνεργασία και την ευαισθητοποίηση όλων των κοινωνικών φορέων που εμπλέκονται στη τέταρτη βιομηχανική επανάσταση μεταξύ των οποίων των κυβερνήσεων, των επιχειρήσεων, των ακαδημαικών ιδρυμάτων και της κοινωνίας των πολιτών με στόχο τη καλύτερη κατανόηση των επιπτώσεων της. Η συνεργασία αυτή και η αποδοχή κοινών αξιών για την ευημερία, όχι μόνο τη σημερινή αλλά και τη μελλοντική, θα επιτρέψει με τη συναίνεση όλων, την αλλαγή των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών συστημάτων/δομών ούτως ώστε η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση να αποτελέσει ένα νέο βήμα για την ευημερία του ανθρώπου και του πλανήτη. Είναι προφανές ότι το βιβλίο αυτό εκτός από ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι και πολύ χρήσιμο για τη χώρα μας όπου ο προβληματισμός και η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για τη τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και τις επιπτώσεις της σε διάφορους τομείς βρίσκεται μάλλον σε νηπιακό στάδιο.
