Ενα εξαιρετικό βιβλίο με συγγραφείς δύο διακεκριμένους ερευνητές του Πανεπιστημίου ΜΙΤ των Η.Π.Α. κυκλοφόρησε πρόσφατα, το οποίο πραγματεύεται την εντυπωσιακή ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών που βιώνουμε σήμερα χωρίς να είναι εύκολο να αξιολογήσουμε τις βραχυχρόνιες και μακροχρόνιες επιπτώσεις τους στην οικονομική και κοινωνική μας ζωή.
Οι συγγραφείς θεωρούν ότι η ανθρώπινη ιστορία επηρεάστηκε καθοριστικά από την πρώτη βιομηχανική επανάσταση κατά την οποία δόθηκε η δυνατότητα να παράγονται τεράστιες ποσότητες μηχανικής ισχύος και την οποία χαρακτηρίζουν σαν τη πρώτη εποχή των μηχανών. Σήμερα οι μηχανές έχουν καταφέρει να πολλαπλασιάζουν σε απίστευτο βαθμό τη διανοητική μας ισχύ δίδοντάς μας νέες δυνατότητες να διαμορφώνουμε το περιβάλλον μας. Σε αναλογία με την πρώτη εποχή των μηχανών η οποία πολλαπλασίασε τη μυική μας ισχύ, η σημερινή δεύτερη εποχή των μηχανών χαρακτηρίζεται από τον πολλαπλασιασμό της διανοητικής μας ισχύος.
Καθώς οι συγγραφείς βρίσκονται σε μία χώρα που πρωτοστατεί στη δημιουργία της δεύτερης εποχής των μηχανών και σε ένα Πανεπιστήμιο που συμβάλλει αποφασιστικά σε αυτό, πραγματοποιώντας μία διεξοδική έρευνα καταλήγουν σε τρεις βασικές διαπιστώσεις.
Α) Η πρώτη αφορά το γεγονός ότι η εποχή μας χαρακτηρίζεται από μία καταπληκτική ανάπτυξη των ψηφιακών τεχνολογιών οι οποίες έχουν στον πυρήνα τους την πληροφορία, το λογισμικό και τα δίκτυα υπολογιστών.
Β) Η δεύτερη αφορά το γεγονός ότι οι αλλαγές στην ψηφιακή τεχνολογία θα είναι ιδιαίτερα επωφελείς καθώς θα αυξήσουν την ποσότητα των μη υλικών αγαθών που θα μπορούμε να απολαύσουμε και τα οποία έχουν διαφορετικές ιδιότητες από τα υλικά αγαθά.
Γ) Η τρίτη διαπίστωση είναι μάλλον απαισιόδοξη καθώς σχετίζεται αφενός με την αύξηση των οικονομικών ανισοτήτων και αφετέρου με το γεγονός ότι κάποιοι άνθρωποι, οι οποίοι δεν μπορούν να ακολουθήσουν τις ταχύτατες τεχνολογικές αλλαγές θα μείνουν πίσω.
Οι συγγραφείς επισημαίνουν το γεγονός ότι κατά γενική ομολογία η καινοτομία έχει ιδιαίτερη βαρύτητα στην ανάπτυξη και την ευημερία των κοινωνιών μας. Υποστηρίζουν ότι η σημερινή δεύτερη εποχή των μηχανών ευνοεί τον ανασυνδυασμό διαφόρων πραγμάτων και τεχνολογιών που ήδη υπάρχουν για τη δημιουργία νέων καινοτομιών που μπορούν να μεταβάλουν τη ζωή μας. Συμπεραίνουν ότι η καινοτομία και η παραγωγικότητα θα συνεχίσουν να αυξάνονται καθώς υπάρχοντα πράγματα θα ανασυνδυάζονται συνεχώς με καλύτερους τρόπους συμβάλλοντας στην ανθρώπινη πρόοδο.
Η εξέλιξη της τεχνολογίας στη δεύτερη εποχή των μηχανών δημιουργεί κερδισμένους και χαμένους ανάλογα με το φυσικό και ανθρώπινο κεφάλαιο που κατέχουν. Συνεπώς αυξάνεται η ψαλίδα των εισοδηματικών ανισοτήτων στις κοινωνίες και όλο και περισσότεροι άνθρωποι είναι σήμερα απογοητευμένοι για το βιοτικό επίπεδο των παιδιών τους στο μέλλον. Ετσι χάρη στην τεχνολογία δημιουργούμε έναν κόσμο με όλο και περισσότερα άυλα αγαθά τα οποία βρίσκονται σε αφθονία και ταυτόχρονα με μεγαλύτερες οικονομικές ανισότητες. Οι συγγραφείς εκφράζουν σαφώς την ανησυχία τους για τα φαινόμενα αυτά καθώς διαπιστώνουν ότι «η οικονομική ανισότητα θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη πολιτική ανισότητα και εκείνοι που ενισχύονται περαιτέρω πολιτικά θα το εκμεταλλευθούν για να αποκτήσουν μεγαλύτερο οικονομικό πλεονέκτημα, σημαδεύοντας την τράπουλα προς όφελός τους και αυξάνοντας την ανισότητα ακόμη περισσότερο σε έναν κλασικό φαύλο κύκλο».
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι ο πρόεδρος των Η.Π.Α. Μπάρακ Ομπάμα αναφέρθηκε στο ίδιο θέμα κατά την πρόσφατη ομιλία του στην Αθήνα ως εξής: «Οι ίδιες οι δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης, της τεχνολογίας και της ενσωμάτωσης που έχουν προσφέρει τόση πρόοδο, έχουν δημιουργήσει τόσο πλούτο, έχουν επίσης αποκαλύψει βαθιά χάσματα… Αυτό που επίσης έχουμε παρατηρήσει είναι ότι η παγκόσμια ενσωμάτωση αυξάνει τις τάσεις προς ανισότητα τόσο εντός των χωρών όσο και μεταξύ αυτών».
Εξάλλου και ο Τόμας Πικετί στο βιβλίο του “Το κεφάλαιο τον 21ο αιώνα” τεκμηρίωσε την αυξανόμενη οικονομική ανισότητα στην εποχή μας προσδιορίζοντας τους παράγοντες που οδηγούν στο ανησυχητικό αυτό φαινόμενο.
Πώς όμως θα μπορέσει κάποιος να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που παρουσιάζονται στη δεύτερη εποχή των μηχανών; Οι συγγραφείς αναφέρονται σε μελέτες που τεκμηριώνουν ότι η εξασφάλιση εργασίας και οι μεγάλες αμοιβές συνδέονται με την απόκτηση πτυχίου Πανεπιστημίου και μεταπτυχιακών τίτλων. Σύμφωνα με οδηγίες που δίδει ο επικεφαλής οικονομολόγος της Google, όπως αναφέρεται στο βιβλίο, θα πρέπει κάποιος να γίνει ένα απαραίτητο συμπλήρωμα σε κάτι που στην εποχή μας γίνεται φθηνό και άφθονο, όπως επιστήμονας ανάλυσης δεδομένων, δημιουργός εφαρμογών κινητού τηλεφώνου ή γενετικός σύμβουλος. Καθώς η ευφυία των υπολογιστών αυξάνεται, θα πρέπει -προτείνουν οι συγγραφείς- οι άνθρωποι να μάθουν να εργάζονται μαζί με τις μηχανές και όχι ανταγωνιστικά μαζί τους. Εκεί που σήμερα ο άνθρωπος διατηρεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα απέναντι των μηχανών είναι η αναγνώριση προτύπων και η περίπλοκη επικοινωνία. Δημιουργώντας ομάδες ανθρώπων και μηχανών μπορούμε να επαυξήσουμε τις ικανότητές μας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι παρατιθέμενες στο τέλος προτάσεις πολιτικής στις οποίες αναφέρονται οι ειδήμονες του ΜΙΤ και οι οποίες περιλαμβάνουν
1. Τη βελτίωση της διδασκαλίας των παιδιών.
2. Την προώθηση των νεοφυών επιχειρήσεων.
3. Τη βελτίωση της δικτύωσης των ανθρώπων που ζητούν εργασία με τους κατάλληλους εργοδότες.
4. Την αυξημένη στήριξη στην επιστήμη και την καλύτερη χρηματοδότηση της από το κράτος.
5. Την αναβάθμιση των υποδομών.
6. Τη συνετή φορολόγηση των επιχειρήσεων και εργοδοτών.
Ολοκληρώνοντας οι συγγραφείς τονίζουν ότι η γενιά μας θα έχει πιθανότατα την τύχη να βιώσει δύο από τα καταπληκτικότερα γεγονότα στην ιστορία.
Α) Τη δημιουργία αληθινής νοημοσύνης των μηχανών και
Β) τη διασύνδεση όλων των ανθρώπων μέσω ενός ψηφιακού δικτύου μετασχηματίζοντας έτσι την οικονομία του πλανήτη και δικαιώνοντας ίσως τον Arthur C. Clarke, ο οποίος υποστήριξε ότι μια αρκετά προηγμένη τεχνολογία δεν ξεχωρίζει από τη μαγεία.
* Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει στο Τ.Ε.Ι. Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του Μ.Α.Ι.Χ.
