Μέσα από την τελευταία καταγραφή του ΟΦΥΠΕΚΑ
Από την αιώνια μυγαλή που πρωτοπερπάτησε στην Κρήτη πριν από 1.500.000 χρόνια, στον περήφανο αίγαγρο, στον “μυστηριώδη” αγριόγατο, στις “άφαντες” για τα μάτια του πολύ κόσμου νυχτερίδες… ο ορεινός όγκος των Λευκών Ορέων αποτελεί καταφύγιο για εκατοντάδες είδη της πανίδας.
Είδη που ερευνήθηκαν και καταγράφηκαν στα πλαίσια του προγράμματος “Παρακολούθησης χερσαίων ειδών πανίδας (πλην πτηνών) και χερσαίων σπηλαίων στα Λευκά Όρη” την περίοδο 2020-2023. Ένα έργο που χρηματοδοτήθηκε από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό πρόγραμμα “Κρήτη 2014-2020” (ΠΕΠ) με ανάδοχο την “Ένωση Φορέων ΑΤΕΠΕ Διαχείριση Οικοσυστημάτων – ΙΝ.ΣΠ.Ε.Ε”.
Ο δασολόγος του ΟΦΥΠΕΚΑ και της Μονάδας Διαχείρισης Σαμαριάς κ. Δημήτρης Κοντάκος, παρουσιάζει σήμερα στις “διαδρομές” στοιχεία της έρευνας (φωτογραφίες ΟΦΥΠΕΚΑ).
Νυκτερίδες – Σπήλαια
Στα Λευκά όρη έχουν καταγραφεί 16 είδη νυχτερίδας εκ των οποίων οι επιστήμονες εντόπισαν τα 15. Επίσης ερευνήθηκαν τα 8 σπήλαια – οικότοποι 8310 (σπήλαιο Τζανή, Τρύπα Βρουλέ, Δαιμονόσπηλιος, Δρακολάκι, Χαϊνόσπηλιος, σπήλαιο Σκοτεινή, βάραθρο Γουργούθακας και σπήλαιο Λύκου). «Για να χαρακτηριστεί ένας οικότοπος 8310 πρέπει να είναι σημαντικός για τις νυχτερίδες είτε να έχει σπηλαιώδη πανίδα» εξηγεί ο κ. Κοντάκος. Στο πλαίσιο της έρευνας στο σπήλαιο του Λύκου εντοπίστηκαν περισσότερα άτομα χειρόπτερων (νυκτερίδας) από αυτά που είχαν βρεθεί στο παρελθόν τα οποία ανήκουν σε 4 είδη, ενώ επιβεβαιώθηκε η σημασία του σπηλαίου του Τζανή για τις νυχτερίδες καθώς το σπήλαιο φιλοξενεί όχι μόνο μεγάλο αριθμό ζώων αλλά και μεγάλη ποικιλία ειδών. Η μελέτη σημειώνει πως «η γνώση μας για την πανίδα ασπονδύλων του σπηλαίου Βρουλέ αυξήθηκε αξιοσημείωτα ενώ για τα σπήλαια Δρακολάκι, Χαϊνόσπηλιο, Σκοτεινή, Γουργούθακα και σπήλαιο Λύκου καταγράφεται για πρώτη φορά. Κανένα από τα σπήλαια δεν δέχεται ανθρωπογενείς πιέσεις. Τα σπήλαια Τζανή και Δρακολάκι δέχονται ένα μικρό αριθμό σπηλαιολόγων και ένα μεγαλύτερο αριθμό από φυσιολάτρες αλλά χωρίς διαπιστωμένες επιπτώσεις. Το σπήλαιο Δρακολάκι είναι ολιγοτροφικό με μικρούς πληθυσμούς ασπονδύλων. Τα σπήλαια Τζανή και Λύκου είναι με διαφορά τα σημαντικότερα σπήλαια της περιοχής ως καταφύγια χειροπτέρων».
Κρητική μυγαλή
«Οι μυγαλές είναι το μοναδικό ενδημικό θηλαστικό της Ελλάδας ενώ και τα στοιχεία για το μέγεθος του πληθυσμού του είναι ενθαρρυντικά», αναφέρει ο κ. Κοντάκος. Υπολογίζεται ότι στην Κρήτη υπάρχει εδώ και 1,5 εκ. χρόνια γι’ αυτό χαρακτηρίζεται ως ζωντανό απολίθωμα, και έχει εντοπιστεί στα Λευκά Όρη, Ψηλορείτη και Δίκτη σε υψόμετρων άνω των 1150 μέτρων. Είναι εντομοφάγο θηλαστικό που κυνηγάει συνήθως ζωντανά θηράματα. Παρότι κινδυνεύει από την υποβάθμιση των οικοσυστημάτων η μελέτη για τα χερσαία είδη των Λευκών Ορέων (για την οποία χρησιμοποιήθηκαν παγίδες) δείχνει ότι ο αριθμός του παραμένει σε πολύ καλά επίπεδα..
Αμφίβια
Τα πιο σύνηθες αμφίβια έμβια όντα είναι ο δεντροβάτραχος και ο πρασινόφρυνος. Γι’ αυτά η μελέτη έδειξε ότι «οι πληθυσμοί και τα ενδιαιτήματα τους παραμένουν σε πολύ καλή κατάσταση. Μεταξύ αυτών, ιδιαίτερη αξία έχουν τα υδάτινα ενδιαιτήματα του οροπεδίου του Ομαλού, καθώς εκεί παρατηρούνται οι πυκνότεροι πληθυσμοί αμφιβίων της περιοχής. Επιπλέον, είναι το μοναδικό σημείο της περιοχής με παρουσία του είδους Hyla arborea. Η κυριότερη απειλή που δέχονται τα είδη αυτά είναι υποβάθμιση ή απώλεια των υδάτινων ενδιαιτημάτων αναπαραγωγής τους, τα οποία είναι ευάλωτα σε ανθρώπινες παρεμβάσεις. Τα ενδιαιτήματα αυτά, είναι ιδιαίτερα σημαντικά, τόσο για την αναπαραγωγική τους επιτυχία, όσο και για την επιβίωση των απογόνων τους στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης τους. Η δημιουργία της τεχνητής λίμνης στην περιοχή του Ομαλού δείχνει να ευνοεί τους πληθυσμούς των αμφιβίων της περιοχής, προσφέροντας τους μια θέση αναπαραγωγής, σταθερά διαθέσιμη για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, η υπερβολική άντληση νερού, κυρίως για γεωργικούς σκοπούς, καθώς και η διοχέτευση του σε κλειστές -μη προσβάσιμες από τα αμφίβια- δεξαμενές, που παρατηρείται σε άλλες περιοχές με μικρότερη διαθεσιμότητα νερού, αποτελεί πίεση κυρίως για τους πληθυσμούς του είδους Bufotes viridis (πράσινος φρύνος), το οποίο έχει παρουσία στο μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής GR4340008».
Αίγαγρος
Και για τον κρητικό αίγαγρο αξιοποιήθηκαν στοιχεία παλαιότερης μελέτης του “Φορέα Διαχείρισης Σαμαριάς”. Σε αυτήν διαπιστώνεται ότι ο αριθμός των αίγαγρων παραμένει σταθερός από 800 μέχρι 1300 περίπου και με τάση επέκτασης προς τα Δυτικά καθώς απαντώνται όλο και πιο συχνά στο φαράγγι της Αγ. Ειρήνης. Σε ό,τι αφορά το ζήτημα του “υβριδισμού” του αίγαγρου με την κοινή κατσίκα είναι ένα θέμα που χρήζει περαιτέρω έρευνας.
Αγριόγατος
Η μελέτη, μας αναφέρει ο κ. Κοντάκος, αξιοποίησε στοιχεία του πρώην “Φορέα Διαχείρισης Σαμαριάς” (νυν Μονάδα Σαμαριάς). Πάρθηκαν στοιχεία από κάμερες που είχαν τοποθετηθεί σε διάφορες περιοχές όπου καταγράφηκαν αγριόγατες στον Αγ. Ιωάννη Σφακίων, στη Σαμαριά και τις πιο πολλές στο Κουστογέρακο. Η καταγραφή είναι οπτική όχι γενετική. Ξεχωριστά, από τον ΟΦΥΠΕΚΑ, χρηματοδοτείται έρευνα που είναι σε εξέλιξη από το “Μουσείο Φυσικής Ιστορίας” για την καταγραφή αγριόγατου σε όλους τους ορεινούς όγκους της Κρήτης.
Πεταλούδα της Ρόδου
Στην Κρήτη εντοπίστηκαν και πληθυσμοί της “πεταλούδας της Ρόδου” Panaxia quadripunctaria, σε αραιούς μικρούς πληθυσμούς. Η συγκεκριμένη πεταλούδα που εντοπίζεται και σε άλλα μέρη της χώρας πέρα από την κοιλάδα της Ρόδου έχει βρεθεί εδώ και χρόνια ότι ευδοκιμεί και στην Κρήτη.
Σαλιγκάρι helix borealis
Πρόκειται για ένα μεγάλο σαλιγκάρι σχετικά σπάνιο. Στο παρελθόν είχε εντοπιστεί σε τρεις θέσεις του Νομού Χανίων και στην πρόσφατη μελέτη το ξαναβρήκαν σε ένα σημείο.
Ερπετά
Στον ορεινό όγκο εντοπίστηκαν ερπετά όπως η τρανόσαυρα, το λιακόνι, το αγιόφιδο, το κλωστιδάκι, η δεντρογαλιά, το σπιτόφιδο, το σαμιαμίδι. Σε ό,τι αφορά τα ερπετά, η μελέτη «έδειξε ότι οι πληθυσμοί και τα ενδιαιτήματα τους, βρίσκονται σε άριστη κατάσταση. Οι πιέσεις που δέχονται είναι περιορισμένες τόσο σε ένταση όσο και σε έκταση. Οι σημαντικότερες από αυτές είναι η θήρευση από οικιακές γάτες και η συνεχής διάνοιξη νέων δρόμων (όπου αυτό ισχύει). Για τα είδη φιδιών της περιοχής (Hierophis gemonensis, Telescopus fallax και κυρίως Zamenis situla), καθώς και για τη σαύρα του είδους Chalcides ocellatus, μικρής έντασης πίεση αποτελεί και η σκόπιμη θανάτωση, καθώς τα είδη αυτά συχνά και εσφαλμένα θεωρούνται ως δηλητηριώδη. Ωστόσο παρατηρήθηκε έντονη συσχέτιση του αριθμού των καταγραφών ειδών ερπετών με την παρουσία έστω και ελάχιστης ποσότητας νερού (πχ κοντά σε ποτίστρες για πρόβατα κ.λπ.). Το γεγονός αυτό αναδεικνύει το πρόβλημα της ξηρασίας ως μελλοντική απειλή, ακόμα και για είδη όπως τα ερπετά, τα οποία δεν είναι άμεσα εξαρτώμενα από την παρουσία νερού, καθώς και τη σημασία της ορθής διαχείρισης στη χρήση του νερού».
