Η χανιώτικη κοινωνία πάντα είχε αδυναμία στο θέατρο. Ήδη κατά την περίοδο της Ύστερης Τουρκοκρατίας και συγκεκριμένα κατά το χρονικό διάστημα 1870-1871 έγινε η πρώτη προσπάθεια απόκτησης θεατρικής αίθουσας σε μια πάροδο στο Καστέλλι. Ο χώρος δεν είχε καθίσματα και οι θεατές έφερναν τα καθίσματά τους μαζί τους. Επίσης, το κοινό ήταν μόνο άνδρες κι όταν εμφανίστηκε μια γυναίκα έγινε γνωστό ότι ήταν ιερόδουλη («Κήρυξ» 13/8/1931). Κατά την περίοδο της Σύμβασης της Χαλέπας (1878-1898), σύμφωνα με δημοσιεύσεις της γνωστής ιστορικού Ζαχαρένιας Σημανδηράκη, ιδρύθηκε ο Ελληνικός Δραματικός Σύλλογος Χανίων «Ευτέρπη» (1880), ακολούθησε ο θεατρικός θίασος «Ορφεύς» στη Χαλέπα (1884), ενώ το 1893 δημιουργήθηκε και ο πρώτος οθωμανικός θίασος.
Ο τοπικός Τύπος, ειδικά τη διετία 1893-1894, αναφέρει πληθώρα θεατρικών παραστάσεων. Αυτό οφειλόταν τόσο στους ντόπιους ερασιτέχνες ηθοποιούς όσο και στους επαγγελματικούς θιάσους, οι οποίοι έρχονταν από την Αθήνα. Αναμφίβολα η συχνή ατμοπλοϊκή συγκοινωνία με την Αθήνα, με πλοία της Αυστριακής Εταιρείας Λόϋντ διευκόλυνε την τακτική κάθοδο αθηναϊκών θιάσων στα Χανιά. Οι αθηναϊκοί θίασοι διέμεναν για μήνες στην πόλη δίνοντας συχνά παραστάσεις, ενώ τακτικά μετέβαιναν στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο (ή το ανάποδο). Η εφημερίδα «Μεσόγειος» στις στήλες «Εγχώρια», «Καθ’ Ημάς» και «Θεατρικά» αναφέρει την θεατρική κίνηση της πόλης. Έτσι, στις 30/1/1893 εμφανίστηκε στα Χανιά ο ελληνικός θίασος (από την Αθήνα) με επικεφαλής τον γνωστό ηθοποιό Σταματόπουλο, ο οποίος διέπρεψε στον πρωταγωνιστικό ρόλο της κωμωδίας η «Λύρα του Γέρο-Νικόλα» χάρη στους εξαιρετικούς συνεργάτες του, τον Σιαπάτη και τη Δημητρακοπούλου. Βέβαια, ο αρθρογράφος δεν παράλειψε να δώσει συγχαρητήρια και στους ηθοποιούς, μέλη της «Ευτέρπης», τα οποία συνεργάστηκαν στο έργο. Στο τέλος του 1893 στην πόλη είχε εγκατασταθεί ο θίασος του Αθηναίου Εμμανουήλ Λαλαούνη, της Θάλειας Λαλούνη και του Βασίλη Λαλούνη, ο οποίος ανέβασε πολλά έργα, καθώς εκτός από ηθοποιοί οι πρωταγωνιστές ήταν και τραγουδιστές. («Μεσόγειος» 11/12/1893 και 18/12/1893). Την ίδια περίοδο υπήρχε και ο θίασος της Άννας και του Εμμανουήλ Γαβαθιώτου («Μεσόγειος» 25/12/1893). Θεατρική συνεργασία επαγγελματιών και ερασιτεχνών ηθοποιών έγινε και στις 19/3/1894 (εφημ. «Μεσόγειος») στο δράμα «Χίου Δούλοι». Ο ηθοποιός Κολυβάς με τη σύζυγό του Κλεοπάτρα συνεργάστηκαν με τους ερασιτέχνες: Βουγά, Γενάδη, Αθανασόπουλο και Μπαρνιαδάκη. Στις 8/11/1894 (εφημ. «Μεσόγειος») ο θίασος «Αριστοφάνης» μετά από δίμηνη επιτυχημένη παρουσία στα Χανιά έδωσε την τελευταία παράσταση με τα έργα των Κορομηλά («Ο θάνατος του Περικλέους») και Κόκκου («Η Λύρα του Γέρο- Νικόλα») κι αναχώρησε για το Ρέθυμνο.
Πηγές
Σημανδηράκη Ζ., «Καλλιτεχνικές εκδηλώσεις στα Χανιά στο γύρισμα του αιώνα (18801910)», Χανιά 1990, εκδ. Δήμου Χανίων, 1990.
