H Tουρκία άλλαξε αρκετά από την εποχή που έλαβε την εξουσία ο κ. Ερντογάν από το 2002. Δεκαπέντε χρόνια είναι πολλά για το ίδιο κόμμα και το ίδιο πρόσωπο στην ουσία στην εξουσία.
H Τουρκία όπως την γνωρίζαμε πριν από τον κ. Ερντογάν ήταν μια μεγάλη σε πληθυσμό αλλά οικονομικά αναπτυσσόμενη χώρα, που ήταν «δεδομένη» στη Δύση και κυρίως στις ΗΠΑ. Η Τουρκία ήταν γενικά ο «άνθρωπος» των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στη περιοχή.
Με την άνοδο του κ. Ερντογάν στην εξουσία πολλά πράγματα άλλαξαν στη χώρα. Ο κ. Ερντογάν είναι ένας Ισλαμιστής ηγέτης με σοβινιστικές τάσεις και με όνειρο την «επανασύσταση», όσο το δυνατό βέβαια, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτά βέβαια μπορεί να φαίνονται υπερβολικά, στη πράξη όμως είναι αλήθεια.
Ο κ. Ερντογάν προσπάθησε πρώτα με μελετημένα βήματα να αυξήσει τη δική του εξουσία. Πράγμα το οποίο έκανε και με την αλλαγή του Συντάγματος και έγινε ο πανίσχυρος πρόεδρος της χώρας. Στην αρχή της διακυβέρνησης του προσπάθησε να ενισχύσει την οικονομία της χώρας και η Τουρκία κατέστη Δύναμη μεταξύ των αναδυομένων Δυνάμεων του κόσμου. Μέχρι σήμερα Τούρκοι επιχειρηματίες επενδύουν όχι μόνο στα γειτονικά Βαλκάνια αλλά και σε μακρινές χώρες όπως π.χ.
στην Αφρική. Στην ίδια την Ελλάδα τουρκικοί όμιλοι έχουν κάνει επενδύσεις. Τα δε τουρκικά σίριαλ συνεχίζουν να είναι παρόντα σε όλες τις αραβικές χώρες αλλά και στα Βαλκάνια. Η οικονομία της χώρας δεν είναι σήμερα τόσο ανθηρή όπως στα μέσα της διακυβέρνησης Ερντογάν αλλά εξακολουθεί να είναι ισχυρή.
Σχετικά με τις πολιτικές συμμαχίες της Τουρκίας του κ. Ερντογάν, με την πάροδο του χρόνου αυτές φαίνονται να διαφοροποιούνται. Εκ πρώτης όψεως η Τουρκία δεν φαίνεται πλέον να είναι η «δεδομένη» σύμμαχος των ΗΠΑ. Διαμάχες υπάρχουν μεταξύ των δύο χωρών, π.χ. σχετικά με την υπόθεση Γκιουλέν, τις Αμερικανικές βάσεις στη Τουρκία, τελευταία δε με την απόφαση του κ. Τrump να μεταφέρει την Αμερικανική Πρεσβεία του Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ. Αυτό έδωσε την αφορμή στον κ. Ερντογάν να δείξει ηγετικό ρόλο μεταξύ των Μουσουλμανικών χωρών παίρνοντας τη θέση του προστάτη του Ισλάμ.
Το πρόβλημα της Μέσης Ανατολής έφερε τον κ. Ερντογάν πλησιέστερα στη Ρωσία του κ. Πούτιν και στο Ιράν. Η δε αγορά από την Ρωσία των S-400 εξόργισε της ΗΠΑ.
Για να έρθουμε στα Ελληνοτουρκικά και στο Κυπριακό ζήτημα, ο κ. Ερντογάν θέλει να επανασυστήσει την Τουρκική πολιτική, δηλαδή να επαναδιαπραγματευθεί τις συνθήκες σχετικά με το Αιγαίο, τα νησιά και την Υφαλοκρηπίδα που όπως έγραψα από το 1974 ήταν από τότε η πολιτική της Τουρκίας (βλ. Χρίστου Θεοδούλου, το Κυπριακό Πρόβλημα, Απάντηση στη Τουρκική Προπαγάνδα Αθήνα, Ινστιτούτο του βιβλίου, 1975, σελ. 56-62 και PASSIM). Επίσης εποφθαλμιά τη Δυτική Θράκη μέσο της Τουρκικής μειονότητας. Η κουβέντα για αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης είναι παλιά με άλλον όνομα τώρα και άλλα επιχειρήματα.
Σχετικά με το Κυπριακό ζήτημα, η Τουρκία πιστεύει ότι έχει περισσότερη διαπραγματευτική δύναμη εδώ απ’ ό,τι στο Αιγαίο και το χρησιμοποιεί παράλληλα με τα ελληνοτουρκικά. (Βλ. και τις δηλώσεις του αρχηγού της Τουρκικής Αντιπολίτευσης).
Για το θέμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι καθαρό ότι οι περισσότερες χώρες της Ένωσης δεν επιθυμούν πλέον την Τουρκία να γίνει μέλος της, τουλάχιστον όχι στο εγγύς μέλλον. Από την άλλη μεριά, η Τουρκική πολιτική έχει διαμορφωθεί και βλέπει προς άλλους ορίζοντες και προς τις Ισλαμικές χώρες. Προς το παρόν η Τουρκία κινείται παράλληλα και προς τις δύο κατευθύνσεις, κρατώντας και τις δύο επιλογές.
Όπως είπαμε πιο πάνω 15 χρόνια στην εξουσία για ένα κόμμα και κυρίως ένα άνθρωπο είναι πολλά. Το μέλλον, όμως, της Τουρκίας και της θέσης της στο κόσμο εξαρτάται πάρα πολύ από την ηγεσία της.
Λάρνακα, 27 Δεκεμβρίου, 2017
*Ο δρ. Χρίστος Αχιλλέως Θεοδούλου είναι δικηγόρος, διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών & Διεθνών Σχέσεων (Η.Ε.Ι., Γενεύης, Ελβετίας).
