Η τραγική προσέγγιση της πραγματικότητας

Ακόμη και τα μοντέρνα καλλιτεχνικά κινήματα του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου αιώνα [εξπρεσιονισμός, φουτουρισμός, ντανταϊσμός, υπερρεαλισμός (σουρεαλισμός) κ.λπ.] αλλά και τα μεταμοντέρνα σημερινά καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά κινήματα μας οδηγούν στην τραγική προσέγγιση της πραγματικότητας.
Aυτά τα κινήματα έχουν ως βάση την ένταση, το θυμό, το ριζοσπαστισμό και την εξέγερση κατά του Δυτικού αστικού πολιτισμού, που οδηγήθηκε στις εκατόμβες του Α΄ και του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και στις διάφορες μεγάλες περιοδικές κρίσεις του καπιταλισμού. Ο υπαρκτός σοσιαλισμός κατέρρευσε, χωρίς να έχει αντιμετωπίσει αυτά τα κινήματα, μένοντας, όπως νόμιζε, στο απυρόβλητο μέσα στο προστατευτικό κέλυφος του πλήρους και απόλυτου αυταρχισμού.
Αυτή την εν τω βάθει αλήθεια, την τραγικότητα δηλαδή των ανθρώπινων καταστάσεων, την περιγράφουν άριστα οι τραγωδίες των ελλήνων τραγωδών, Αισχύλου, Σοφοκλή και Ευριπίδη, οι οποίες άλλωστε προέρχονται, όπως μας λέει ο Αριστοτέλης, από τα ψίχουλα του τραπεζιού του Ομήρου.
Ακόμη και ο Αριστοφάνης, όταν με τους «Βατράχους» του αναφέρει την παρουσία του θεού Διόνυσου και το ότι ο θεός αυτός κατεβαίνει στον Άδη για να επαναφέρει στη ζωή τους πεθαμένους ποιητές, που μόνο αυτοί μπορούν να σώσουν την πόλη, την τραγωδία υπηρετεί. Μπορεί ο Αριστοφάνης να είναι ο απαράμιλλος δημιουργός του σατιρικού λόγου, που είχε και ελευθεριότητα στην έκφραση, αλλά εδώ φτάνει στην πύρινη αλήθεια που καίει και ζεματά και αγγίζει την πλήρη τραγικότητα των κοινωνικών και των πολιτικών πραγμάτων.
Είναι όμως λογικά αδιανόητο αλλά και αισθητικά απαράδεκτο να προσεγγίσουμε, όπως κάνουν πολλοί νεοέλληνες, αλλά και κάτοικοι άλλων χωρών, τη σημερινή αλλά και την ιστορική πραγματικότητα, παρακάμπτοντας και αγνοώντας την τραγική φύση των πραγμάτων, προτάσσοντας – με ένα πνεύμα ισοπέδωσης και μηδενισμού των πάντων – τη σάτιρα και μόνο τη σάτιρα ανθρώπων, πραγμάτων και καταστάσεων. Έτσι ήρθαν στην εξουσία οι ανεπαρκείς, ανίκανοι και γεμάτοι εσωστρέφεια, κωμικοί τύπου Πέπε Γκρίλο και οι φιλοφασίστες τύπου Σαλβίνι, οι οποίοι μάλιστα συγκυβερνούν την Ιταλία.
Όλα αυτά είναι στο πλέγμα και στο πνεύμα της ανεπάρκειας, της εσωστρέφειας και του λαϊκισμού, που έφερε και τον Τραμπ στην εξουσία. Οι άνθρωποι αυτοί που δέχονται κατευθείαν και μόνο τη σάτιρα και μηδενίζουν τους πάντες, έχουν σκοπό να αρνηθούν κάθε ιδέα δικής τους ευθύνης και να στηρίξουν με ιδιοτέλεια τα νόμιμα αλλά και τα παράνομα προσωπικά τους συμφέροντα. Είναι γνωστό ότι οι δεδηλωμένοι φοροφυγάδες δεν σατιρίζουν αλλά μηδενίζουν τα πάντα και τους πάντες.
Όλα αυτά τα πρόσωπα είναι πολύ μακριά από το πνεύμα ενός Κένεντι που διακηρύσσει: «μη ρωτάς τι μπορεί να κάνει η πατρίδα σου για σένα, αλλά να αναρωτηθείς τι μπορείς να κάνεις εσύ για την πατρίδα σου». Και το πνεύμα ενός Καζαντζάκη που απαιτεί απ’ όλους μας να αγαπούμε την ευθύνη και να αναλάβουμε, ο καθένας χωριστά, τη σωτηρία του κόσμου.
Επιπλέον δε με αυτόν τον τρόπο της αγνόησης της ανθρώπινης τραγωδίας και της προβολής μόνο της σάτιρας, αδικείται το πνεύμα, η αξία και η ποίηση της αληθινής σάτιρας.
Δεν είναι βέβαια σάτιρα, γιατί η πραγματική σάτιρα βασίζεται πάντοτε πάνω σε αληθινά γεγονότα, τα δηλητηριώδη ψεύτικα γεγονότα (fake news) του διαδικτύου, ούτε ασφαλώς οι παραστάσεις προπαγάνδας του κάθε Λαζόπουλου. Κάποιοι άλλοι μάλιστα, δήθεν σατιρικοί ποιητές, έγιναν πάμπλουτοι στην Ελλάδα κυρίως με τις σκέτες βωμολοχίες και τις άσεμνες χειρονομίες. Αν σκεφτούμε δε ότι αποδείχθηκαν και φοροφυγάδες, οι χειρονομίες αυτές απευθύνονταν εναντίον όλων των Ελλήνων.
Η αληθινή σάτιρα του πνεύματος και της ποίησης άνθισε τον καιρό της άμεσης δημοκρατίας και επιβίωσε ανά τους αιώνες, όπως επιβιώνει και στη σημερινή Ελλάδα, συμβάλλοντας με το ελεύθερο πνεύμα της στη βελτίωση και στη διόρθωση προσώπων και καταστάσεων.
Αγνοώντας όμως την τραγικότητα της ανθρώπινης ζωής, των ανθρώπινων προσώπων και των ανθρώπινων πραγμάτων, μ’ ένα πνεύμα ζαμανφουτισμού και λοιδορίας των πάντων, παρακάμπτουμε κάθε πνεύμα αξιοκρατίας, κάθε πνεύμα αριστείας, κάθε πνεύμα ευθύνης, κάθε πνεύμα αξιολόγησης των προσώπων και των αντικειμενικών καταστάσεων και βαδίζουμε… κατά κρημνόν.
Με αυτό το πνεύμα που περιγράφει ανάγλυφα η λαϊκή έκφραση με τη λέξη «σορολόπ», φτάνουν κάποιοι, για να δούμε κατάματα τη σημερινή σκληρή πραγματικότητα που θυμίζει τη δεκαετία του 1930 και το δράμα της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, να μηδενίζουν και να καταριούνται τους σημερινούς Γερμανούς πολιτικούς, ως κυρίαρχους της Ευρώπης και υπεύθυνους της σκληρής πραγματικά δημοσιονομικής πολιτικής, συγχρόνως όμως να θαυμάζουν και να νοσταλγούν την παλιά Γερμανία! Να νοσταλγούν τους παλιούς Γερμανούς πολιτικούς και στρατιωτικούς και τις ιδέες τους!
Οι άνθρωποι αυτοί που αναπολούν και νοσταλγούν το παρελθόν εξωραΐζουν αυτό το παρελθόν και αγωνίζονται να πείσουν τους πάντες και ιδιαίτερα τους νέους ότι δεν έχουν μέλλον και ότι το μέλλον τους είναι τελείως σκοτεινό. Έτσι καλλιεργείται η ανάγκη άμεσης, ακόμα και βίαιης δράσης κατά των δημοκρατικών θεσμών. Οι άνθρωποι αυτοί φτάνουν στο σημείο να γράφουν δήθεν ιστορικές αναφορές, ακόμη και για τον τρόπο με τον οποίο ανήλθε ο Χίτλερ στην εξουσία και για τις πολεμικές του εκστρατείες, χωρίς να αναφέρονται καθόλου στα φρικώδη εγκλήματα του Χίτλερ κατά της ανθρωπότητας. Όλους αυτούς τους ανθρώπους δεν τους αγγίζει, δεν τους ακουμπά το πολιτιστικό απόθεμα της ανθρωπότητας.
Αυτό δεν αφορά μόνο τους προβληματικούς ακροδεξιούς μηδενιστές αλλά και κάποιους άλλους που με έμμεσο τρόπο πλασάρουν τις ιδέες τους και στηρίζουν τα συμφέροντά τους. Με το πνεύμα όμως του «σορολόπ», της ανεπάρκειας και της ανικανότητας, του μηδενισμού και της ισοπέδωσης, αναβιώνουν τα τέρατα και οι βρικόλακες του παρελθόντος και σκάει το αυγό του φιδιού.
Αυτό το πνεύμα της νοσταλγίας του ίδιου του φασισμού, που είναι τόσο φανερό σήμερα σε χώρες όπως η Ουγγαρία και η Ιταλία, θέλει να παραγνωρίζει και να αγνοεί μέχρι που φτάνει η τραγικότητα των ανθρώπινων πραγμάτων. Θέλει επίσης να παραγνωρίζει την αξία των κοινωνικών και πολιτικών αγώνων, όπως τους βλέπουμε σήμερα στην Ευρώπη, σε καθεστώς ειρήνης και δημοκρατίας. Επίσης οι άνθρωποι αυτοί, με αυτό το πνεύμα της νοσταλγίας του φασισμού, απορρίπτουν όλα τα ευρωπαϊκά ιδεώδη Ειρήνης, Δημοκρατίας και προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Απορρίπτουν ακόμα και το ίδιο το κριτικό και το αυτοκριτικό ευρωπαϊκό πνεύμα.
Το πνεύμα  της νοσταλγίας του φασισμού θέλει να αγνοεί και να παραγνωρίζει τα ίδια τα ανήκουστα εγκλήματα του φασισμού και του Χιτλερισμού, αλλά και τα εγκλήματα των πάσης φύσεως δικτατοριών.
Οι σύγχρονοι νέοι άνθρωποι στην Ευρώπη δεν γνώρισαν, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, πολέμους, και αυτό είναι μεγάλη ευτυχία γι’ αυτούς. Ίσως όμως δεν διαβάζουν και δεν γνωρίζουν ιστορία και αυτό είναι τραγικό. Το νόμισμα όμως έχει πάντοτε δύο όψεις.
Κάποιοι λόγω της οικονομικής κρίσης και του μεταναστευτικού προβλήματος, ακόμη όμως και κάποιοι άλλοι απ’ όσους περνούν καλά, παρά τις μεγάλες οικονομικές δυσκολίες και τις μεγάλες ανισότητες που ασφαλώς πρέπει να καταπολεμηθούν, αλλά δεν ξέρουν τι πάει να πει πόλεμος, πείνα, μίσος, καταστροφή, δυστυχία, θάνατος, κτηνωδία, γενοκτονία και ολοκαύτωμα… νοσταλγούν αυτό το μακρινό παρελθόν. Το παρελθόν αυτό ήταν φοβερό και καταστρεπτικό για την Ελλάδα και για την Κρήτη. Αυτό το καταστροφικό παρελθόν το γνωρίζουμε από πρώτο χέρι τόσο καλά οι παλαιότεροι. Ακόμη όμως και κάποιοι από όσους γνώρισαν απλά αυτές τις φοβερές καταστάσεις από μακριά και δεν τους άγγιξαν προσωπικά, και αυτοί… νοσταλγούν. Και τι νοσταλγούν όλοι αυτοί!!!
Η ανθρώπινη όμως τραγωδία είναι πάντοτε παρούσα, είναι πάντοτε μπροστά μας, γιατί πάντοτε προηγείται. Quo vadis domine! Πού πηγαίνεις άνθρωπε!