Η Τρίτη Ηλικία

Προ πολλού επέρασα από την Τρίτη Ηλικία και τώρα βαδίζω στην τετάρτη, όπου μπορώ να αναφερθώ σε εντυπώσεις και βιώματα από την θέση που βρίσκομαι (με τον καινούριο χρόνο αρχίζω το 95ο έτος μου).
«Το γήρας ουκ έρχεται μόνο». Πάντα εύχονται στους νέους να γεράσουνε, μα θα ήτανε σωστή ευχή: «Σου εύχομαι να γίνεις γέρος και να είσαι γερός». Κατά φυσική συνέπεια τα γηρατειά φέρνουνε την βιολογική φθορά στις αισθήσεις, στην σωματική αντοχή και όχι σπάνια και στην διανοητική κατάσταση. Μα ακόμα και ο χαρακτήρας του ανθρώπου δεν μένει άτρωτος. Ακόμα και ο νέος όταν υποφέρει σωματικά ή ψυχικά, γίνεται προσάφορμος και δεν είναι νορμάλ. Άμα προχωρήσει πολύ η ηλικία ο άνθρωπος συνήθως δεν είναι νορμάλ και αν κάποια φορά δεν θα συμπεριφερθεί σωστά, μπορεί αυτό να είναι συνέπεια της κατάστασης στην οποία βρίσκεται. Και οι νέοι πρέπει να δείχνουνε κατανόηση και να σκέφτονται ότι «εκεί που είσαι ήμουνα κι εδώ που είμαι θα ‘ρθεις». Λένε ότι η ζωή τελειώνει μόνο με το θάνατο, μα εξαρτάται πώς σκέφτεται κάθε άνθρωπος. Εγώ νομίζω ότι ζωή δεν είναι να ξυπνάς και να κοιμάσαι πάλι. Ζωή είναι το τρίπτυχο: «Να δημιουργείς, να προσφέρεις και να απολαμβάνεις». Τουλάχιστον μέχρι να το επιτρέπει η αντοχή σου. Δημιουργία και προσφορά μπορεί να είναι και πνευματική ακόμα και από του πόνου το κρεβάτι. Απόλαυση είναι να καμαρώνει ο γέρος τα παιδιά και τα εγγόνια του. Μέχρι εδώ συμμετέχει στη ζωή και ο γέρος. Υπάρχει όμως και το απευχόμενο, το άλλο στάδιο της ζωής. Αν ο άνθρωπος θα καταλήξει παραλυτικός, και αν έχει πόνους ανυπόφορους και αφού η κατάσταση μόνο προς το χειρότερο εξελίσσεται, αφού καμιά ελπίδα για βελτίωση δεν υπάρχει, εγώ πιστεύω λίγο και στην ευθανασία.
Αν το επιθυμεί και το απαιτεί ο άνθρωπος που βρίσκεται σε μια τέτοια κατάσταση, θα πρέπει να σταματήσει η φαρμακευτική αγωγή και να μην του επιβάλουμε, παρά τη θέλησή του, παράταση του μαρτυρίου του. Ο Ερατοσθένης ήτανε διευθυντής στη βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας. Πολύ πνευματικός άνθρωπος. Όταν έχασε το φως του και δεν μπορούσε ούτε να δημιουργεί, ούτε να προσφέρει, ούτε να απολαμβάνει, έκοψε το φαΐ και το νερό και αυτοκτόνησε δια της ασιτίας. Μια οδοντογιατρός στην Αθήνα (όπως εδιάβασα στην εφημερίδα) ήθελε να πεθάνει μα δεν είχε την ψυχική δύναμη να πατήσει με τα χέρια της την σκανδάλη του όπλου και πλήρωσε έναν άνθρωπο και την σκότωσε. Έγινε γνωστό το περιστατικό και πέρασε από δίκη ο άνθρωπος που την σκότωσε μα αθωώθηκε.
Το ίδιο πράμα, καθένας το βλέπει από διαφορετική οπτική γωνία.
Ήτανε στα Σφακιά μια φορά ένας αϊτός των Σφακίων. Παλικάρι, νοικοκύρης και λογικός. Ενέπνεε σεβασμό και εκτίμηση. Όταν κατέληξε τελείως κουφός και τελείως τυφλός, τον πηγαίνανε στο καφενείο και, κάπου – κάπου, υποθέτοντας ότι ίσως να είναι και άλλοι στο καφενείο, άρχιζε ιστορίες, μα ίσως και να μην τον άκουγε κανείς. Κάποια φορά εσκέφτηκε το ποιός ήτανε και το σύγκρινε με το ποιός εκατάντησε και ψάχνοντας βρήκε το όπλο του γιου του και αυτοκτόνησε. Η αυτοκτονία, συνήθως, είναι δειλία μα «ένας αϊτός περήφανος, ένας αϊτός λεβέντης…», όταν βρέθηκε σε ένα τέτοιο στάδιο, εγώ το θεωρώ παλικαριά, την αυτοκτονία.
Όταν η ζωή καταντά ανυπόφορο μαρτύριο, που όλο και βαίνει προς το χειρότερο και γίνεται πρόβλημα για τους δικούς του, ο θάνατος είναι επιθυμητός, ειδικά για τον ίδιο, και το θεωρώ παλικαριά το να μην συμβιβάζεται με ένα τρομερό μαρτύριο και θεωρεί μοναδική διέξοδο την ευθανασία. Όσο και αν είναι τραγικό είναι μια τραγική λύση η αυτοκτονία.
Ο Ιπποκράτης έλεγε ότι με κάθε τρόπο πρέπει να κρατήσομε τον άνθρωπο στην ζωή μέχρις ότου θα μας είναι δυνατό και η θρησκεία μας θεωρεί έγκλημα την ευθανασία, όμως σε κάθε κανόνα υπάρχει εξαίρεση.