ΕΝΑΣ ΜΥΘΟΣ ΜΕ ΜΕΓΑΛΗ ΑΛΗΘΕΙΑ
Άγρυπνος βιγλάτορας του κόλπου της Σούδας, εδώ και χιλιάδες χρόνια, αφουγκράζεται σιωπηλή τα μυστικά των πλεούμενων που μπαινοβγαίνουν στο λιμάνι, θυμίζοντάς μας τον αρχαίο μύθο για τη δημιουργία της που κατά μία εκδοχή έδωσε το όνομα της στην αρχαία Απτέρα, αλλά και στις δύο μικρές παρακείμενες σε αυτήν νησίδες.
Και τούτο γιατί σύμφωνα με τη μυθολογία, εδώ σε τούτο τον πανέμορφο τόπο, οι Μούσες και οι Σειρήνες πραγματοποίησαν αγώνες για τα πρωτεία της μουσικής. Κατά τη διάρκεια αυτού του δύσκολου αγώνα νικήθηκαν, σύμφωνα με το Στέφανο το Βυζάντιο οι Σειρήνες που μετά από την ήττα τους, “δυσφορούσαι τα πτερά των ώμων απέβαλον, λευκαί γενόμεναι εις θάλασσαν ενέβαλον εαυτάς, όθεν η πόλις Άπτερα, αι δε πλησίον νήσοι Λευκαί.”
Ένας μύθος που κρύβει τη μεγάλη αλήθεια της σπάνιας ομορφιάς και αξίας τούτου του τόπου στο οποίον οι Σειρήνες και οι Μούσες μετά από υπόδειξη της Ήρας διάλεξαν να διαγωνισθούν.
ΟΥΤΕ ΦΩΝΗ ΟΥΤΕ ΑΚΡΟΑΣΗ
Ωστόσο σήμερα, αυτό το νησί με το βενετσιάνικο κάστρο που προσκαλεί και προκαλεί από μακριά με την ασύλληπτη ομορφιά του ντόπιους και περαστικούς να το επισκεφτούν, βυθίζεται στη δίνη της λήθης και της ανθρώπινης αδιαφορίας. Δοκιμάζει έτσι μαζί με το κτισμένο στα χρόνια της τουρκοκρατίας στην Κρήτη φρούριο Ιτζεδίν που καταρρέει, τα πολιτιστικά αντανακλαστικά των ανθρώπων του καιρού μας, ως προς τα σημαντικά δρώμενα του παρελθόντος στο γεωστρατηγικό αυτό σημείο της γης.
Η διαφορά στην περίπτωσή του κάστρου της νησίδας της Σούδας είναι ότι εδώ σε αντίθεση με το φρούριο Ιτζεδίν έχει εκτελεσθεί σημαντικό αρχαιολογικό έργο στο πλαίσιο του προγράμματος «Κάστρων Περίπλους» που υλοποιήθηκε κατά την περίοδο 1996- 1999 από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων του Υπουργείου Πολιτισμού. Το έργο αυτό μάλιστα συμπληρώθηκε με παρεμβάσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αρχικά το 2005 με έργα ελλιμενισμού για την ευκολότερη προσάραξη των πλοιαρίων στο νησί και στη συνέχεια το 2017 με έργα συντήρησης της πύλης εισόδου του κάστρου. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι το 2007 ο σημαντικός αυτός αρχαιολογικός χώρας που ανήκει διοικητικά στο Δήμο Χανίων και που βρίσκεται στα όρια της επιτηρούμενης ζώνης του Ναυστάθμου Κρήτης, με πολλές δυσκολίες που ωστόσο ξεπεράστηκαν με τη συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού, του Υπουργείου Εθνικής άμυνας και του τότε Δήμου Σούδα, έγινε επισκέψιμος κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Βροντεροί τίτλοι ντόπιων και αθηναϊκών εφημερίδων εξήραν την προσπάθεια αυτή με χαρακτηριστικότερο τον τίτλο της εφημερίδας έθνος, στο φύλλο της 10ης Ιουλίου 2007, « ΄Αβατο, τέλος για τη νησίδα Σούδας.»
Η επισκεψιμότητα αυτή κράτησε μόλις έξι χρόνια, καθώς ανακόπηκε από πρακτικά προβλήματα που παρατηρήθηκαν στη στατικότητα της κεντρικής πύλης εισόδου που όμως, όπως προαναφέραμε αντιμετωπίσθηκαν με επιτυχία με ανάλογες παρεμβάσεις από το Δήμο Χανίων.
Παρόλα αυτά από τότε δεν έγινε καμία προσπάθεια αξιοποίησης της δυνατότητας επισκεψιμότητας της νησίδας με την επικαιροποίηση του ήδη υπάρχοντος συμφώνου συνεργασίας των εμπλεκομένων φορέων. Μήπως είναι καιρός ο Δήμος Χανίων ενόψει και της καλοκαιρινής περιόδου να επανεξετάσει το σημαντικό αυτό για τον τόπο μας θέμα;
Ένα θέμα με ιδιαίτερο ιστορικό,πολιτιστικό και τουριστικό φορτίο που οριοθετεί το μέγεθος της ευθύνης της τοπικής Αυτοδιοίκησης στην κατεύθυνση της συντήρησης, αξιοποίησης και ανάδειξης των σημαντικών πολιτιστικών μνημείων του τόπου μας.
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ
Η κατασκευή του φρουρίου της νησίδας της Σούδας τοποθετείται χρονικά μετά από τη ναυμαχία της Ναυπάκτου ( 1571), όταν η Γερουσία της Βενετίας αποφάσισε την ανέγερση φρουρίων στα σημαντικότερα λιμάνια της Κρήτης. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, οι θαλασσοκράτες Βενετοί οχύρωσαν πλήρως τη νησίδα από το δεύτερο μισό του 16 ου αιώνα σε σχέδια των ειδικών για τα οχυρωματικά έργα τεχνικών, Latino Orsini, Moretto Calabrese, Sforza Palavicini, Michele Sanmichelli και άλλων που επέβλεψαν την εκτέλεση του έργου από το 1572 έως το 1645, οπότε τα Χανιά έπεσαν στην τουρκική κυριαρχία.
Ωστόσο η νησίδα της Σούδας έπεσε μετά από συνθήκη στα χέρια των Τούρκων, το 1715 με αποτέλεσμα να καταφεύγουν σε αυτή στο ενδιάμεσο διάστημα πολλές κρητικές οικογένειες και επαναστάτες που ήθελαν να ξεφύγουν από τη μανία των Τούρκων.
Οι οχυρώσεις με τα τείχη περιέβαλαν ολόκληρη την επιφάνεια του νησιού και ενισχύονταν με προμαχώνες που συνδέονταν με ευθύγραμμα τμήματα προσαρμοσμένα στη διαμόρφωση του εδάφους. Στο εσωτερικό του φρουρίου υπήρχαν πλήθος εγκαταστάσεων, όπως στρατώνες και καταλύματα φρουράς, κατοικίες, εκκλησίες, λότζια, νοσοκομείο, αναρρωτήρια, πυριτιδαποθήκες, φυλακή , δεξαμενές, στέρνες και πηγάδια.
Είναι χαρακτηριστικό ότι εξαιτίας της στρατιωτικής σημασίας της και της πληρότητας των οχυρωματικών έργων της η νησίδα ονομάστηκε από τους Βενετούς :«Οφθαλμός του βασιλείου.»
Η ΝΗΣΙΔΑ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι η νησίδα διαδραμάτισε σημαντικό ιστορικό και πολιτικό ρόλο στη νεότερη ιστορία της Κρήτης. Οι Τούρκοι επιβεβαίωσαν την επικυριαρχία τους στην Κρήτη με μια τενεκεδένια σημαία που τοποθέτησαν στο κάστρο της Σούδας. Στη διάρκεια της κρητικής πολιτείας (1898- 1913) κυμάτιζαν εκεί επίσης και οι σημαίες των τεσσάρων προστάτιδων δυνάμεων. Στις 1 Φεβρουαρίου 1913 απομακρύνθηκαν οι σημαίες αυτές μαζί με την τουρκική, ενώ το απόγευμα της ίδιας ημέρας ανυψώθηκε η ελληνική σημαία με εντολή του Γενικού Διοικητή Κρήτης, Στέφανου Δραγούμη. Στις 1 Μαΐου πραγματοποιήθηκε η επίσημη έπαρση της σημαίας και τα αποκαλυπτήρια μαρμάρινης πλάκας που έφερε την επιγραφή:
ΕΠΙ
ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α΄
ΕΝΤΑΥΘΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗΝ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1913
ΑΠΕΤΙΝΑΧΘΗ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΝ ΛΕΙΨΑΝΟΝ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ
ΑΓΩΝΙΑΣ ΕΤΗ 247 ΜΗΝΕΣ 7 ΗΜΕΡΕΣ 7
Λίγους μήνες αργότερα εκδόθηκε από την κρητική πολιτεία το περίφημο γραμματόσημο που απεικονίζει την επίσημη αυτή έπαρση της ελληνικής σημαίας στη νησίδα της Σούδας.
Ο ΣΟΥΡΗΣ ΚΑΙ Η ΝΗΣΙΔΑ ΤΗΣ ΣΟΥΔΑΣ
Ο Γεώργιος Σουρής στην έμμετρη σατιρική εφημερίδα του ο «Ρωμηός» ( Φ.1245/9-2-1913) αναγγέλλει σε ρυθμούς του Ερωτόκριτου το γεγονός της αποκαθήλωσης των συμβόλων επικυριαρχίας του Σουλτάνου και των προστάτιδων δυνάμεων στην Κρήτη.
Τάμαθες, Αρετούσα μου, τ’ ανέλπιστα μαντάτα;
Κατέβασαν την Τουρκική με το μισό φεγγάρι,
Διάλε τσ’ αποθαμένοι τους, διάλε τσ’ απομεινάροι
Γράφει επίσης στη συνέχεια περιχαρής για το κατέβασμα της τουρκικής σημαίας από τη νησίδα της Σούδας :
Σαν θα ξαναπάς στη Κρήτη/ δεν θα δεις εκεί στη Σούδα/ την σημαία της φεσούς.
Την κατέβασαν εσχάτως/την επί καιρούς αδίκως/κυματίζουσαν εκεί.
Ο Δραγούμης αποστέλλει/της Τουρκίας το κουρέλι/στον Βεζύρη, τον Μαχμούτη.
Σαν θα ξαναπάς στην Κρήτη/ κι ανεβείς στον Ψηλορείτη/ δεν θα δεις την κουρελού/ στη νησίδα του γιαλού.
Μ’ ένα φως αλήθεια νέον/ όλα θα φωτοβολούν, πύργοι των Καντανολέων/ Λευθεριά θ’ αντιλαλούν.
Ανοιξιάτικος καιρός,/ λύρα Κρητική θα παίζει/ και θα στρώνεται τραπέζι/ και πυρρίχιος χορός.
Λύπες διαβαίνουνε παλιές/ και μια πνοή ζωής φυσά/στα μαραμένα φύλλα.
Και βγαίνουν κάτι κοπελιές, /όπου βαστούνε τα χρυσά/ των Εσπερίδων μήλα.
* η διαφορά στην ημερομηνία υποστολής των ξένων σημαιών από τη νησίδα της Σούδας ( 1 ή 14 Φεβρουαρίου) οφείλεται στη χρήση του παλιού ή του νέου ημερολογίου)
Ενδεικτική βιβλιογραφία
1. Ποταμιτάκης Μιχαήλ, Το λιμάνι της Σούδας στο πέρασμα του χρόνου, Σύντομο οδοιπορικό, Χανιά 1996.
2. Ανδριανάκης Μιχάλης, Το λιμάνι της Σούδας μέσα στους αιώνες, Υπουργείο Πολιτισμού, 28η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, Δήμος Σούδα, Χανιά 2007.
3. Αθηνά Μπλαζουδάκη- Σταυρουλάκη, Ο Σουρής και η Κρήτη, Χανιά 1998.
4. Δετοράκης Θεοχάρης, Ιστορία της Κρήτης, Ηράκλειο Κρήτης 1990.
* Η Μαρία Μαράκη είναι Φιλόλογος,
ΜΔΕ στην Εκπαίδευση Ενηλίκων
