Γενικά οτιδήποτε συμβαίνει που περιορίζει την ελευθερία των ανθρώπων κινδυνεύει να μετατραπεί σε καταστροφή για την οικονομία καθώς περιορίζει τις συναλλαγές. Είτε ο περιορισμός προέρχεται από κυβερνητικό εξαναγκασμό είτε από φυσικά φαινόμενα, οι συνέπειες από των περιορισμό των συναλλαγών έχουν σημαντικές συνέπειες στην οικονομία.
O covid-19 δημιούργησε κάτι που διατάραξε τη φυσιολογική λειτουργία της κοινωνίας.
Οι στατιστικολόγοι δεν μπορούν να βρουν καμία σημαντική διαφορά σε επιπρόσθετη οικονομική ύφεση μεταξύ των χωρών που «κλειδώθηκαν» και εκείνων που δεν το έκαναν. Στην Δανία με κλείσιμο της οικονομίας λόγω καραντίνας, η καταναλωτική δαπάνη μειώθηκε κατά 29%, ενώ στην Σουηδία χωρίς καραντίνα και κλείσιμο της οικονομίας, η καταναλωτική δαπάνη μειώθηκε κατά 25%. Στην Σουηδία χωρίς καραντίνα ο τζίρος στα εστιατόρια έπεσε 70%.
Στην Κίνα 3 μήνες μετά την καραντίνα, το λιανικό εμπόριο ανέκαμψε στο 60% της προ κορωνοϊού εποχής, τα ξενοδοχεία λειτουργούν με 50% πληρότητα, 75% λιγότερα άτομα ταξιδεύουν και οι χρεοκοπίες άρχισαν να αυξάνονται 3 μήνες μετά την καραντίνα. Είναι ο φόβος που διατάραξε την οικονομία και την κοινωνία.
Η ήδη δύσκολη κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί περαιτέρω. Ο τουρισμός, η εστίαση, η διασκέδαση, ο πολιτισμός, οι μεταφορές και μεγάλο μέρος του λιανικού εμπορίου που είναι βασικοί πυλώνες της ελληνικής οικονομίας πλήττονται ιδιαίτερα από τις συνέπειες της επιδημίας.
Οι τράπεζες έχουν δανείσει αυτούς τους κλάδους. Επιπλέον οι κλάδοι αυτοί απασχολούν ένα μεγάλο τμήμα του εργατικού δυναμικού της χώρας που φθάνει το 35%.
Αύξηση της ανεργίας σημαίνει πως εκτός από τις επισφάλειες στα επιχειρηματικά δάνεια θα αυξηθούν και τα στεγαστικά.
Όταν σε μία επιχείρηση σημειώνεται μείωση των πωλήσεων και του εισοδήματος της, το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό είναι οι απολύσεις ή ακόμα και η χρεοκοπία.
Και τα δύο ενδεχόμενα έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της ανεργίας και την μείωση της αγοραστικής δυνατότητας των καταναλωτών που μεταφράζεται σε χαμηλότερες πωλήσεις εμπορευμάτων για τις επιχειρήσεις. Και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται μέχρι η οικονομία να φτάσει το χαμηλότερο της σημείο, λόγω μίας μεγάλης ύφεσης.
Τυπικά, από τη στιγμή που σημειώνεται μείωση των πωλήσεων σε μία επιχείρηση μέχρι τη στιγμή των μαζικών απολύσεων, των απλήρωτων δανείων και των χρεοκοπιών, προηγείται ένα διάστημα 2 με 18 μηνών.
Για παράδειγμα, η προηγούμενη οικονομική κρίση ξεκίνησε το Δεκέμβρη του 2007, αλλά χρειάστηκε να φτάσουμε μέχρι το Σεπτέμβρη του 2008 για να σημειωθεί μεγάλο ποσοστό ύφεσης και να επεκταθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2009, όπου σημειώθηκε το χαμηλότερο σημείο της καμπύλης της.
Δηλαδή θα βιώσουμε μία περαιτέρω πτώση της οικονομίας όπου οι αρνητικές επιπτώσεις θα σημειωθούν μέσα στους επόμενους 18 μήνες.
Ετσι λοιπόν, μπορεί η σύγκριση της τωρινής κατάστασης με αυτήν της ύφεσης του 2008 να μην είναι κατάλληλη, γιατί η δεύτερη ήταν αποτέλεσμα του τραπεζικού συστήματος, των ασφαλιστικών εταιριών και των επενδυτών που οδήγησαν σε μαζικές ζημιές στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Αλλά και πάλι το θέμα είναι πως αυτό που βιώνουμε σήμερα είναι πιο ακραίο από κάθε άλλη χρονική στιγμή, επειδή σήμερα βλέπουμε πολλούς δείκτες της οικονομίας να είναι αρνητικοί.
Για παράδειγμα τα χρέη των νοικοκυριών σήμερα είναι μεγαλύτερα και από το 2008 που σημαίνει πως κάθε επιπλέον επιβράδυνση της οικονομίας μπορεί να κοστίσει την αδυναμία πληρωμής υποχρεώσεων κάτι που αυτόματα συνεπάγεται απώλεια των χρημάτων των τραπεζών, όπως συνέβη και το 2008.
Υπάρχουν επιχειρήσεις που η προσωρινή τους αναστολή ή η μείωση ωραρίου τους δεν τις καθιστά ικανές να ανταπεξέλθουν στις οικονομικές τους υποχρεώσεις.
Ολες οι προαναφερθείσες περιπτώσεις αντικατοπτρίζουν την περίπτωση εισοδηματικής ύφεσης, ενώ υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που είναι δύσκολο να μετρηθούν, αλλά επηρεάζονται αρνητικά από την κατάσταση.
Ενα παράδειγμα, είναι η μείωση της παραγωγικότητας των εργαζομένων, λόγω της εξ αποστάσεως εργασίας κατά 20% παρόλο που δουλεύουν 10% παραπάνω.
Η μείωση της τιμής του πετρελαίου καθώς και άλλοι δείκτες, αναγγέλλουν την κακή κατάσταση της οικονομίας που έρχεται.
Πρέπει να υπάρξουν τρόποι να μετριαστούν τουλάχιστον κάποιες από τις βραχυπρόθεσμες συνέπειες της ύφεσης.
Η παροχή άτοκων δανείων στις μικρές επιχειρήσεις έτσι ώστε να προστατευτούν από την πτώχευση για τους επόμενους 12-18 μήνες, και η χρήση των χρημάτων των φορολογουμένων για να στηριχθούν οι τομείς που πλήττονται σημαντικά.
Οι ενέργειες των κυβερνήσεων πρέπει να πάνε τόσο μακριά όσο κρατάει η ύφεση.
Στο τέλος της ημέρας ο μόνος πραγματικός δρόμος μέσω του οποίου μπορούμε να προλάβουμε ή να ελαχιστοποιήσουμε αυτή την ύφεση είναι να επιστρέψουν οι ζωές μας στην κανονικότητα. Ίσως όμως αυτό καθυστερήσει να γίνει πραγματικότητα, οπότε θα πρέπει να ετοιμαστούμε για ένα δύσκολο δρόμο.
Οι απαραίτητες γνώσεις που απαιτούνται για να επαναλειτουργήσει και να ευδοκιμήσει η οικονομία βρίσκονται στο μυαλό των ατόμων που διοικούν. Για την επιστροφή στην κανονικότητα θα βοηθήσουν και οι νέες τεχνολογίες.
Απαιτούνται αποφάσεις που θα επιταχύνουν την ψηφιοποίηση και την αυτοματοποίηση, στις υπηρεσίες και στην παραγωγή.
Αποφάσεις που θα ψηφιοποιήσουν το Δημόσιο, θα αναπτύξουν το ηλεκτρονικό εμπόριο, την κυκλική οικονομία και την οικολογική καινοτομία.
Η χώρα μας πρέπει να βγει ενισχυμένη από αυτήν την κρίση για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τον ολοένα αυξανόμενο κίνδυνο από ανατολάς. Και θα πρέπει επιτέλους να αναδειχθεί ότι ο κίνδυνος αυτός έρχεται από την αναβίωση ενός πολέμου εναντίον της χριστιανικής Ευρώπης & Δύσης και των αξιών της.
Η πρόσφατη θρησκευτικοποίση των απειλών μέσω της Αγιά Σοφιάς, αποδεικνύει ότι δεν είναι μόνο η Ελλάδα ο εχθρός της Τουρκίας, αλλά υποκρύπτεται μια σύγκρουση εναντίον του πολιτισμού και των αξιών της χριστιανικής Ευρώπης. Σε αυτή την σύγκρουση των πολιτισμών η χώρα μας είναι η πρώτη στη σειρά που θα υποστεί τις συνέπειες.
Θα πρέπει να προετοιμαστούμε να αντισταθούμε όπως κάνουμε εδώ και 3.000 χρόνια ως σταυροδρόμι συγκρούσεων των πολιτισμών.
Για να επιτύχουμε όμως χρειαζόμαστε μια ισχυρή οικονομία με νέες τεχνολογίες. Ιδιαίτερα οι νέες τεχνολογίες χρειάζονται στην άμυνα της χώρας.
*Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι οικονομολόγος εικ. καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης
**Η Ιωάννα Ατσαλάκη είναι διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης
