Σε όλες τις κοινωνίες, μικρές ή μεγάλες, υπήρξαν (και υπάρχουν θέλω να πιστεύω) άνθρωποι της προσφοράς και της ανιδιοτέλειας, κάτι που τους κάνει σημαντικούς και δίνουν το παράδειγμα για τις επόμενες γενιές.
Ένα τέτοιο παράδειγμα, όπως η Μέλπω Μερλιέ· μια γυναίκα ανήσυχη και ευαίσθητη που αφιέρωσε τη ζωή της στην καταγραφή εκφάνσεων του Ελληνικού πολιτισμού. Γεννήθηκε στην Ξάνθη κάπου στο τέλος της δεκαετίας του 1880 αν και μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη, κόρη του γιατρού Λογοθέτη Μιλτιάδη. Από πολύ μικρή ηλικία, έχοντας έφεση στη μουσική, όπου αργότερα έκανε την διατριβή της ως φοιτήτρια στο δημοτικό τραγούδι, αν και υπήρξε δεινή πιανίστρια, με σπουδές στη Σορβόνη, όπου εκεί γνώρισε τον μελλοντικό της σύζυγο Οκτάβιο Μερλιέ. Ζώντας κάποια χρόνια στο Παρίσι, απ’ όπου επέστρεψε στην Ελλάδα το 1925 ως ζεύγος Μερλιέ, εκείνος ως διπλωμάτης και απεσταλμένος της γαλλικής κυβέρνησης. Με την ιδιότητα αυτή υπήρξε ο ιδρυτής του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών.
Εκείνη καταπιάστηκε με την μεγάλη της αγάπη, την καταγραφή της Δημοτικής μας παράδοσης, τα τραγούδια, καθώς και την Ελληνική λαογραφία στο σύνολό της. Κάτι που άρχισε συστηματικά κάπου στα 1930, έχοντας μάλιστα αυτή τη φορά την βοήθεια του Ελληνιστή Ελβετού μουσικολόγου φιλόλογου Samuel Baud – Bovy, καθώς και του Γάλλου καθηγητή Ελληνικών Hubert Pernot. Αυτή η συνεργασία κράτησε πάνω από είκοσι χρόνια, καταγράφοντας και φωνογραφώντας όλο το εύρος της Δημοτικής μας καθώς και της Βυζαντινής μουσικής. Αρχίζοντας από την Στερεά Ελλάδα για να συλλέξει τα δημοτικά τραγούδια της περιοχής, με πάρα πολλές δυσκολίες και με πρωτόγονα τεχνικά μέσα, όντας η πρώτη Ελληνίδα που κάνει κάτι τέτοιο: επιτόπια έρευνα και καταγραφή. Κατόπιν άρχισε η καταγραφή τραγουδιών του Πόντου, της περιφέρειας Τραπεζούντας, της Αργυρούπολης, του Καυκάσου, της Κερασούντας. Αργότερα έχουμε τις μουσικές καταγραφές των Δωδεκανήσων, καθώς και την μουσική και τα τραγούδια της Μικράς Ασίας. Επίσης κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ‘50, έχουμε και τις καταγραφές της κρητικής μουσικής, εμπεριστατωμένη σε μια αποστολή που κράτησε για πολύ καιρό, όπου τον πρώτο λόγο είχε ο Samuel Baud-Bovy. Μολονότι κάποια χρόνια πριν η Μέλπω Μερλιέ είχε ηχογραφήσει τον Χανιώτη μουσικό, τον λεγόμενο Κουφιανό, ο οποίος πήγε γι’ αυτόν τον σκοπό στην Αθήνα και πολύ πιθανόν δε αυτή να είναι η δεύτερη ηχογράφηση – καταγραφή της Κρητικής Μουσικής και αυτό γιατί ο πρώτες καταγραφές έγιναν κάπου στα 1911 από τον Κωνσταντίνο Ψάχο, με ελάχιστα τεχνικά μέσα. Τότε υπήρχαν οι λεγόμενοι φωνογραφικοί κύλινδροι, όπου και καταγράφηκαν τραγούδια της Κρήτης, κυρίως τα ριζίτικα. Όλο το υλικό της καταγραφής που έγινε στην Κρήτη το 1953, εκδόθηκε σε βιβλίο, το οποίο όμως εξαντλήθηκε και σήμερα υπάρχει μόνο σε ιδιώτες (απ’ ότι ξέρω).
Ένα μεγάλο μέρος της Μέλπως Μερλιέ, αφορά και την Βυζαντινή μουσική, με πρωτοψάλτες της εποχής, όπως τον Σίμωνα Καρά, τον Παπαποστόλη των Καρών και κάποιους ιερείς. Το σύνολο του έργου της Μερλιέ δεν πήγε όμως χαμένο, όπως συμβαίνει συνήθως στη χώρα μας, έχοντας μεριμνήσει γι’ αυτό, από την πρώτη στιγμή άλλωστε, γνωρίζοντας την αξία του, ιδρύοντας τον Σύλλογο Δημοτικών Τραγουδιών και μάλιστα υπογράφηκε σχετική σύμβαση με κάποιο Γαλλικό Πανεπιστήμιο, για τους σκοπούς του Συλλόγου.
Ο Σύλλογος αυτός, στην διάρκεια του χρόνου άλλαξε πολλές ονομασίες, όπως Μουσικά Αρχεία της Παράδοσης, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, για να φτάσει στις μέρες μας ως Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο, με διευθυντή τον κ. Μάρκο Δραγούμη, ο οποίος έχει αφιερώσει την ζωή του στο Μ.Λ.Α., χώρος πολιτισμού, που περιλαμβάνει πολλές δράσεις, όπως η μελέτη και η έρευνα. Ευρίσκεται επί της οδού Κυδαθηναίων 11 στην Πλάκα και είναι το έργο της Μέλπως Μερλιέ, η οποία έφυγε από τη ζωή 3 Νοεμβρίου 1979.
