∆ύο ακόµα εργασίες µαθητριών του ΓΕΛ Σούδας που διακρίθηκαν στον Πανελλήνιο Μαθητικό ∆ιαγωνισµό ∆οκιµίου για την Γ΄ Λυκείου, που είχε θέµα: ‘‘Η εγκατάσταση προσφύγων στην Ελλάδα µετά την Μικρασιατική Καταστροφή (1922)’’, παρουσιάζονται σήµερα µέσα από τα “Χ.ν.”, µε την επιµέλεια του καθηγητή κ. Μανώλη Θεοδωράκη.
Η εργασία της µαθήτριας Μαρίας Καραµούστου διακρίνεται και ξεχωρίζει για τη λογοτεχνική χροιά της.
«ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
ΤΗΣ ΞΕΡΙΖΩΜΕΝΗΣ ΙΣΜΗΝΗΣ»
Ήταν 24 Ιουλίου 2023, όταν σε ένα παλαιοπωλείο της παλιάς πόλης των Χανίων η µατιά µου έπεσε σε ένα σηµειωµατάριο. Ξεφυλλίζοντάς το παρατήρησα πως χρονολογούνταν περίπου 100 χρόνια πίσω, µε ηµεροµηνία εισαγωγής τον Σεπτέµβριο του 1922 και πως είχε έρθει από µακριά… Ανήκε σε µία κοπέλα πρόσφυγα από τη Σµύρνη! Αφού αγόρασα το ξεχασµένο σηµειωµατάριο επιδόθηκα σχεδόν αµέσως στη µελέτη του.
ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ Η ΙΣΜΗΝΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ…..
«Μας είπανε πως είναι Σεπτέµβριος…..Όταν κατεβήκαµε από το βαπόρι στον Πειραιά,µας είπανε πως είναι Σεπτέµβριος κι έπειτα µας πετάξανε στο επόµενο µε προορισµό την Κρήτη. Ο αδελφός µου δεν είχε χάσει τις ελπίδες του και µε τη βοήθεια κάποιων φίλων κανόνισε να µας µεταφέρουν στα Χανιά».
«Γιατί στα Χανιά , Αγησίλαε», τον ρώτησα.
«Είναι φιλελεύθεροι εκεί δεν είναι προκατειληµµένοι µε µας. Και µην ξεχνάς πως είναι ο τόπος του Βενιζέλου!» Απάντησε προσπαθώντας να µε καθησυχάσει..
Το κλάµα του ορφανού παραπέρα δεν µε άφηνε να ξεχαστώ…. ούτε οι γυναίκες που τραβούσαν τα µαλλιά τους από την απελπισία που ‘χασαν τα παιδία τους… Ούτε ο πάππους που είδε να κόβουν τα άκρα του εγγονιού του, ενώ προσπαθούσε να επιβιβαστεί σε συµµαχικό καράβι…
Τώρα έχει βραδιάσει µα ο ύπνος δεν έρχεται. Μόλις επέστρεψα από τη βόλτα στο κατάστρωµα ,Στους πιο χαµηλούς χώρους στοιβάζουν τους αρρώστους, περιµένοντας είτε να αναρρώσουν είτε να πεθάνουν σιωπηλά.Στους πιο ψηλούς βρισκόµαστε εµείς .Μοιραζόµαστε το ίδιο καρβέλι ψωµί , πίνουµε από το ίδιο δοχείο νερό, βλέπουµε τα βάσανα του καθενός να ζωντανεύουν και προσευχόµαστε για τη σωτηρία της ψυχής τους .
Αυτή την ξάστερη βραδιά που κατευθυνόµαστε στην Κρήτη , ακούω φωνές να µνηµονεύουν τους νεκρούς τους λες και ο θάνατος των αγαπηµένων τους δεν ρήµαξέ και τους ίδιους. Καµιά φορά ακούω την αδελφή µου να µουρµουρίζει τα ονόµατα των αγαπηµένων µας τραγουδιστά»…….
Όταν επιβιβαστήκαµε στα Χανιά µας χώρισαν σε τέσσερις οµάδες και µας οδήγησαν σε χώρους, οπού θα περιµέναµε µέχρι να µας εξετάσει κάποιος γιατρός
Μας τακτοποίησαν µέσα σε µια αποθήκη , οπού σε αντίθεση µε το βαπόρι είχε µεγαλύτερο εύρος . Ακόµη όµως και εδώ ο χώρος ήταν αρκετά στενός για τόσα άτοµα …….
Το καλοκαίρι του 1923 επήλθε άνοδος στις τιµές προϊόντων, όπως τρόφιµα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης, λόγω της συναλλαγµατικής αστάθειας και του πληθωρισµού που βίωνε η χώρα. Αυτό επιβάρυνε ιδιαίτερα τα αδέρφια, καθώς τα χρήµατα που συγκέντρωναν ήταν πενιχρά, και συχνά ανύπαρκτα. Οι πρόσφυγες είχαν αρχίσει να µαζεύονται περισσότερο στην πόλη των Χανίων και στα συσσίτια που διενεργούνταν πολλοί δήλωναν ψευδή στοιχεία, για να πάρουν περισσότερη τροφή απ’ όση δικαιούνταν…….
Ώσπου έφτασε ο καιρός της αποκατάστασης….
Έπειτα από ανυπέρβλητες δυσκολίες τα αδέρφια αποκαταστάθηκαν οριστικά. Οι δύο αδερφές παρέµειναν στο σπίτι στη Σπλάντζια, ενώ ο αδερφός τους έλαβε από την ΕΑΠ αµπέλια στον Αποκόρωνα και ένα σπίτι, το οποίο αποφάσισε να το µοιραστεί µε δύο νεαρά αγόρια που έµειναν ορφανά εξαιτίας της ελονοσίας που έπληξε τον συνοικισµό τους. Φυσικά βασική προϋπόθεση ήταν να τον βοηθάνε στα αµπέλια……….
Στην πόλη οι κοπέλες αντιµετώπισαν περισσότερες δυσκολίες αλλά εν τέλει όπως και οι περισσότεροι πρόσφυγες κατάφεραν να ανταπεξέλθουν. Τον πρώτο καιρό η ∆ωροθέα εργαζόταν ως µοδίστρα, ενώ παράλληλα συνέχιζε την καριέρα της ως πιανίστρια σε αυτό το γνωστό εστιατόριο των Χανίων. Προοδευτικά όµως, καθώς οι γηγενείς άρχιζαν να δείχνουν περισσότερη εµπιστοσύνη στους ξεριζωµένους άρχισε να εργάζεται και ως δασκάλα µουσικής. Στο τέλος ασχολήθηκε αποκλειστικά µε τη µουσική, αφού το εισόδηµά της, της επέτρεπε να αφιερωθεί στο όνειρό της.
Η Ισµήνη, τέλος, ενδιαφέρθηκε να συνεχίσει τις σπουδές της και στο άκουσµα της επιδότησης των φοιτητών-προσφυγών κυνήγησε την ευκαιρία. Ήταν ένας δύσκολος αγώνας, σε µία εποχή που µια κοπέλα δύσκολα µπορούσε να σπουδάσει. Ωστόσο, µε την ισχυρή θέλησή της και τη βοήθεια φίλων το κατόρθωσε. Το συγκεκριµένο πρόγραµµα εξασφάλιζε σε εκείνη και σε όσους πρόσφυγες επιθυµούσαν στέγη, σίτιση και τα απαραίτητα συγγράµµατα προκειµένου να σπουδάσουν στην Αθήνα. Έτσι, µετά το πέρας των σπουδών της επέστρεψε στην Κρήτη, όπου διορίστηκε ως δασκάλα…………….
Στην τελευταία καταχώρηση, η Ισµήνη προετοιµαζόταν για τον γάµο της µε έναν ντόπιο. «Νιώθω το µέρος αυτό ως νέα µου πατρίδα και παρόλο που µου λείπει αφάνταστα η παλιά µπορώ να ονειρεύοµαι µε ελπίδα το µέλλον. Ήδη βλέπω τις διαχωριστικές γραµµές ανάµεσα στους ανθρώπους να κάµπτονται…»
Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ ΑΝΤΩΝΟΓΙΩΡΓΑΚΗ ΡΙΑΣ
Η Ελλάδα από την άλλη εν µέσω των ήδη διαµορφωµένων αρνητικών οικονοµικών συνθήκων µετά από τον Α παγκόσµιο πόλεµο και την Μικρασιατική εκστρατεία, προσπάθησε να αντιµετωπίσει τα κύρια προβλήµατα, όπως η στέγαση οι υποδοµές υποδοχής και εγκατάστασης, η δηµόσια υγεία και η επαγγελµατική αποκατάσταση των προσφύγων……….
Με το Συµφωνο για την ανταλλαγή των πληθυσµών µεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, <<οι ανταλλάξιµοι>> εκατέρωθεν δεν είχαν το δικαίωµα της επιστροφής στις πατρογονικές εστίες αµετάκλητα…….
Η Ελλάδα ήταν πλέον υποχρεωµένη να θρέψει , να στεγάσει, να περιθαλψει να τονώσει ηθικά και να εντάξει κοινωνικά1.500.000 πρόσφυγες……….
Για ένα µεγάλο µέρος των γηγενών λοιπόν , οι πρόσφυγες είναι µε δυο λόγια οι ξένοι που ήρθαν να τους εκτοπίσουν τόσο από την οικονοµική , όσο και από την πολιτική ζωή του ΄τόπου τους.Οι γηγενείς αρνούνταν τόσο την αποκατάσταση όσο και την κοινωνική ενσωµάτωση και ισοτιµία των προσφύγων. Αυτό έκανε πιο δυσχερή το έργο της πολιτείας και την προσπάθεια του Βενιζέλου για να ενώσει και να προστατεύσει τους εναποµείναντες Έλληνες….
Για τους ανθρώπους που είχαν υποφέρει αρκετά κατά την αποχωρήσει τους και κατά το ταξίδι τους, που είχε γκρεµιστεί ο κόσµος τους, που δεν είχαν καλά- καλά προλάβει να συνειδητοποιήσουν τι τους συµβαίνει, οι συνθήκες υποδοχής στην Ελλάδα και οι πρακτικές υγιεινής που τους επιβλήθηκαν βιώθηκαν ως τελετουργίες ταπείνωσης στην ήδη λαβωµένη εικόνα τους.
Ο ξεριζωµός το πως οι άνθρωποι έφυγαν από την πατρίδες τους την Μικρά Ασία και τον Πόντο και έφθασαν στην Ελλάδα ήταν µια οδύσσεια ..
Σήµερα εκατό περίπου χρόνια µετά, µπορούµε να συµπεράνουµε ότι ίσως να µην υπάρχει σπουδαιότερη τιµή στην ιστορική µνήµη αυτής της κοινωνίας – της σηµαδεµένης ανεξίτηλα από το βίωµα της προσφυγιάς και της µετανάστευσης – από το να κρατιέται ζωντανή, ενεργή και ανθρώπινη δίπλα στους πρόσφυγες που σήµερα χρειάζονται βοήθεια και αποδοχή.
Ο Μικρασιατικός Ελληνισµός<< το αµιγές και αρραγές του ελληνικού γένους>> δε θα τονώσει µόνο δηµογραφικά και οικονοµικά την Ελλάδα µε την έλευση του, ως προσφυγικό στοιχείο, αλλά θα µεταφέρει και θα µεταλαµπαδεύσει στον ελληνικό χώρο και ένα υψηλό πνευµατικό πολιτισµό..
