Συνέχεια της δηµοσιευθείσας εργασίας σχετικά µε την εργασία ∆ιατροφής των Αρχαίων Ελλήνων και Αθλητών των Ολυµπιακών Αγώνων, θα γνωρίσουµε τη διατροφή των Σπαρτιατών
Αν νοµίζει κανείς ότι οι Σπαρτιάτες έτρωγαν µόνο µέλανα ζωµό κάνει σοβαρό λάθος. Μπορεί οι Σπαρτιάτες να χαρακτηρίζονταν από αυτοπειθαρχία και λιτότητα, µα είχαν διατροφικές ανάγκες όπως ο καθένας µας. Βέβαια ο χαρακτήρας τους αντανακλάται και στις διατροφικές συνήθειες τους. Έτρωγαν από όλα, αλλά µε απλό µαγείρεµα και πιο απλό ακόµα σερβίρισµα. Αυτό που ήταν σηµαντικό στις συνήθειες τους ήταν η αποφυγή της λαιµαργίας, διότι στην αντίθετη περίπτωση έδειχναν αδυναµία χαρακτήρα, απαράδεκτο για το σπαρτιάτικο ήθος
Η διατροφή τους ουσιαστικά έµοιαζε πιο πολύ ως µία δίαιτα αθλητή, παρά οποιαδήποτε άλλου απλού Έλληνα πολίτη. Περισσότερα κατέκριναν την παχυσαρκία.
Το κριθάρι αποτελούσε τη βάση της διατροφής των αρχαίων Σπαρτιατών, καθώς αφθονούσε στην περιοχή
Τα καλλιεργούµενα σταφύλια συνήθως γίνονταν οίνος, τον οποίο έπιναν µε αυστηρό µέτρο. Το ελαιόλαδο προερχόµενο από πλούσιους ελαιώνες της περιοχής, καταναλωνόταν είτε ωµό, είτε µαγειρεµένο σε αφθονία χωρίς κανένα περιορισµό στη µαγειρική του, χρήση ή κατανάλωση
Ο οίνος πάντα ήταν παρών στα συσσίτια. Αυτό που όµως η Σπαρτιάτικη κοινωνία δεν ανεχόταν ήταν το µεθύσι, για το οποίο οποιοσδήποτε παραβάτης τιµωρείται. Μάλιστα ο Πλάτων γράφει «Στους Σπαρτιάτες δεν πρόκειται ποτέ να δεις κάποιον να κυκλοφορεί µεθυσµένος, γιατί αυτός δεν πρόκειται να αποφύγει την µεγάλη τιµωρία». Από τα δηµητριακά το πιο σύνηθες ήταν το κριθάρι, από το οποίο παρασκευαζόταν το σύνολο των σπαρτιάτικων αρτοποιηµάτων
Οι σπαρτιάτικοι άρτοι αν και ήταν σωστά καµωµένοι δεν είχαν, ούτε την ποικιλία, ούτε την όψη των αρτοποιηµάτων των άλλων ελληνικών πόλεων.
Οι Σπαρτιάτες δεν φηµίζονταν για την υψηλή τους γαστρονοµία. Υπήρχε όµως ο πασίγνωστος µέχρι των ηµερών µας µέλανας ζωµός. Το µόνο που δεν ήταν γνωστό µέχρι τις ηµέρες µας, ο ακριβής τρόπος παρασκευής του. Από όλα τα λίγα στοιχεία που έχουµε είναι ότι επρόκειτο για χοιρινό ‘‘κατσαρόλας’’, µε κύρια συστατικά το αίµα του χοίρου που χρησίµευε τόσο για τα θρεπτικά συστατικά του, όσο και για το ‘‘δέσιµο’’ του φαγητού και ως δεύτερο συστατικό το ξύδι. Τα δύο υλικά δηµιουργούσαν στο φαγητό οπτικά ένα σκληρό πιάτο, τόσο σε όψη (µαύρο χρώµα), όσο και σε γεύση (αψάδα), λόγω του αίµατος και του ξυδιού, για περιορισµένα φυσικά γούστα
Ιστορικά ο ∆ιονύσιος τύραννος των Συρακουσών, προέτρεψε ένα µάγειρα από τη Σπάρτη να παρασκευάσει τον µέλανα ζωµό, προκειµένου να τον δοκιµάσει. Όµως δεν µπόρεσε να καταπιεί ούτε την πρώτη κουταλιά και την απέβαλε. Τότε ο µάγειρας του είπε «για να δοκιµάσεις το φαγητό πρέπει πρώτα να κάνεις σπαρτιάτικη γυµναστική και να κολυµπήσεις στον Ευρώτα».
Ένα κλασικό γεύµα των Σπαρτιατών, οι οποίοι έτρωγαν πάντα µαζί σε δηµόσιο χώρο, είχε ως κύριο πιάτο το µέλανο ζωµό συνοδευόµενος από οίνο, άρτο από κριθάρι ή βρώµη, σύκα, ελιές, τυρί και καµιά φορά θηράµατα ή ψάρι. Καµιά φορά στο τραπέζι τους είχαν και γλυκιές πίτες.
Αυτά τα λιτά γεύµατα, ειδικά για τους νεότερους άνδρες δεν κάλυπταν πλήρως τις διατροφικές τους ανάγκες. Γι’ αυτό τον λόγο στο πλαίσιο της στρατιωτικής εκπαίδευσης, όσοι ήθελαν να φάνε κάτι παραπάνω από αυτό που έβρισκαν στο τραπέζι του συσσιτίου, µπορούσαν να το κλέψουν µε την αυστηρή προϋπόθεση ότι δεν θα γινόντουσαν αντιληπτοί από κάποιον, ρισκάροντας να τιµωρηθούν σκληρά.
*Ο Αναστάσιος Τριποδιανάκης είναι χηµικός τ. Υπ. Αγοράς Τροφίµων
Πηγές: Σύγγραµµα Ανδρέα Χάρου
