Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα βασίζεται κατά κύριο λόγο στον λιγνίτη, σε άλλα ορυκτά καύσιμα, όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και στην αξιοποίηση της υδροηλεκτρικής ενέργειας.
Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί στη χώρα μας πολλές εγκαταστάσεις αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Από αυτές οι περισσότερες αφορούν τις ανεμογεννήτριες, τις φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις και σε μικρότερο βαθμό τα συστήματα μετατροπής της βιομάζας σε ηλεκτρισμό. Δεδομένου ότι το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο είναι εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα και η χρήση τους συμβάλλει στις κλιματικές αλλαγές, η πολιτεία έχει πολλούς λόγους να στηρίζει και να προωθεί τη χρήση των ΑΠΕ δεδομένης και της αφθονίας τους στην Ελλάδα. Η ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας και η μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου στη χώρα μας είναι αρκετά μεγάλες σε σύγκριση με πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες και αυτό βέβαια ευνοεί την ανάπτυξη των τεχνολογιών αξιοποίησής τους. Η Ελλάδα με αναφορά την ισχύ των εγκατεστημένων ανεμογεννητριών το 2015 βρίσκεται στην 24η θέση διεθνώς με εγκατεστημένη ισχύ ανεμογεννητριών 2.152 MW (συμπεριλαμβανομένων και αυτών που κατασκευάζονται). Υπολογίζεται ότι το 2015 το 8% περίπου της καταναλωθείσας ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα προερχόταν από αιολική ενέργεια. Η εγκατεστημένη ισχύς ανεμογεννητριών σε ορισμένες μεσογειακές χώρες το 2015 παρουσιάζεται στον πίνακα 1.
Όπως φαίνεται από τον πίνακα 1 διάφορες ευρωμεσογειακές χώρες έχουν εγκαταστήσει περισσότερες ανεμογεννήτριες σε σχέση με τη χώρα μας, ενώ οι εγκαταστάσεις ανεμογεννητριών της Τουρκίας είναι υπερδιπλάσιας ισχύος από τις δικές μας.
Η εγκατεστημένη ισχύς (MW) ανεμογεννητριών το 2015 στις δέκα πρώτες χώρες παγκοσμίως παρουσιάζεται στον πίνακα 2.
Οπως φαίνεται από τον πίνακα 2 μεταξύ των 10 πρώτων χωρών παγκοσμίως όσον αφορά τον αριθμό των εγκατεστημένων ανεμογεννητριών οι 5 βρίσκονται στην Ευρωπαϊκή Ενωση, 2 στην Ασία και 3 στη βόρεια και νότια Αμερική. Η εγκατεστημένη ισχύς στην Κίνα ισούται με το άθροισμα της εγκατεστημένης ισχύος των επόμενων τριών χωρών στη διεθνή κατάταξη. Η εντυπωσιακή ανάπτυξη της Κίνας τα τελευταία χρόνια στον τομέα αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι η χώρα εξαρτάται σημαντικά από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα και η ρύπανση του περιβάλλοντός της είναι πολύ υψηλή. Επομένως η στροφή της σε εγχώρια, ανανεώσιμα και μη ρυπογόνα καύσιμα την οφελεί πολλαπλώς. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η διεθνής κατάταξη των χωρών σε σχέση με την εγκατεστημένη ισχύ ανεμογεννητριών ανά κάτοικο το 2012 όπως παρουσιάζεται στον πίνακα 3 όπου η χώρα μας καταλαμβάνει την ικανοποιητική δέκατη θέση.
Στις δέκα πρώτες θέσεις του πίνακα 3 βρίσκονται οκτώ ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες έχουν τις περισσότερες εγκατεστημένες ανεμογεννήτριες σε σχέση με τον πληθυσμό τους. Επικεφαλής βρίσκεται η Δανία, πρωτοπόρα χώρα στις τεχνολογίες αυτές και με σημαντικό αριθμό εταιρειών που δραστηριοποιούνται διεθνώς στην κατασκευή και εγκατάσταση ανεμογεννητριών.
Ο δυναμισμός της Κίνας όσον αφορά την εγκατάσταση νέων ανεμογεννητριών φαίνεται και από τον πίνακα 4 όπου παρουσιάζεται η ισχύς των νέων ανεμογεννητριών οι οποίες εγκαταστάθηκαν σε διάφορες χώρες το έτος 2015. Το έτος αυτό οι μισές περίπου νέες ανεμογεννήτριες που εγκαταστάθηκαν παγκοσμίως, τοποθετήθηκαν στην Κίνα.
Η μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια των ανεμογεννητριών για την παραγωγή ηλεκτρισμού στην Κίνα και στην Ινδία έχει συμβάλει ούτως ώστε η Ασία να φιλοξενεί το 2015 τις περισσότερες ανεμογεννήτριες παγκοσμίως όπως παρουσιάζεται στον πίνακα 5 και στο σχήμα 1.
1 = Ασία χωρίς τη Μέση Ανατολή, 40.6%
2= Ευρώπη, 34.1%
3= Βόρεια Αμερική, 20.5%
4= Λατινική Αμερική και Καραϊβική, 2.8%
5= Περιοχή Ειρηνικού Ωκεανού, 1.2%
6= Αφρική και Μέση Ανατολή, 0.8%
Οπως φαίνεται και από τον πίνακα 5 σχεδόν το σύνολο της παγκόσμιας εγκατεστημένης ισχύος βρίσκεται σήμερα στην Ασία, την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, ενώ και άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν πλούσιο αιολικό δυναμικό το οποίο μέχρι σήμερα δεν έχει αξιοποιηθεί επαρκώς.
Η ανάπτυξη των αιολικών συστημάτων στην Ελλάδα έγινε σταδιακά όπως φαίνεται στον πίνακα 6 και στο σχήμα 2.
Οι επιδόσεις της χώρας μας στην αξιοποίηση των ανεμογεννητριών για παραγωγή ηλεκτρισμού κρίνονται ικανοποιητικές, αν και θα μπορούσαν να είναι καλύτερες, δεδομένου του πλούσιου αιολικού δυναμικού της που είναι από τα καλύτερα της Ευρώπης. Για αρκετά χρόνια υπήρχαν τεράστιες δυσκολίες στην αδειοδότηση των εγκαταστάσεων και την προώθηση των επενδύσεων. Σαν αντικίνητρα για την περαιτέρω ανάπτυξη των αιολικών μηχανών στην Ελλάδα μπορούν να θεωρηθούν σήμερα:
Α) Η δυσκολία τραπεζικής χρηματοδότησης των έργων αυτών δεδομένης της οικονομικής συγκυρίας.
Β) Οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών λόγω υπερβολικής ευαισθησίας στα λίγα περιβαλλοντικά προβλήματα που δημιουργούν τα αιολικά συστήματα, αλλά και λόγω συγκρούσεων σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς της γης όπου θα εγκατασταθούν οι ανεμογεννήτριες το οποίο επιτείνεται με την έλλειψη κτηματολογίου.
Γ) Η υπερβολική γραφειοκρατία της δημόσιας διοίκησης για την προώθηση των έργων αυτών.
Δ) Η απουσία τοπικών συλλογικών – συμμετοχικών πρωτοβουλιών παράλληλα με τον ιδιωτικό τομέα για την ανάπτυξη ανεμογεννητριών οι οποίες θα μπορούσαν να αμβλύνουν τυχόν τοπικές αντιδράσεις.
Ενα άλλο σημαντικό πρόβλημα σχετίζεται με την απουσία ελληνικής τεχνογνωσίας στην κατασκευή ανεμογεννητριών ή τμημάτων τους. Σαν χώρα αξιοποιούμε σε κάποιο βαθμό το πλούσιο αιολικό δυναμικό μας για την παραγωγή ηλεκτρισμού και είμεθα χρήστες της σύνθετης αυτής τεχνολογίας. Είμεθα επίσης μία μικρή, αλλά μη αμελητέα, αγορά. Θα μπορούσαμε έτσι να γίνουμε και παραγωγοί σε κάποιο βαθμό της σχετικής τεχνολογίας ή τουλάχιστον κάποιων πτυχών της. Δύσκολα όμως μπορεί σήμερα κάποιος να διακρίνει ελληνικές εταιρείες κατόχους κάποιας τεχνογνωσίας στον τομέα κατασκευής αιολικών συστημάτων ή τμημάτων τους με εμπορική παρουσία εντός ή εκτός Ελλάδος.
*Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει ενεργειακή τεχνολογία στο Τ.Ε.Ι. Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του Μ.Α.Ι.Χ.
