«Οικογενειακό Πορτραίτο», 1524, Λονδίνο, Συλλογή της Βασιλομήτορος

O Μπερναντίνο Λιτσίνιο γεννήθηκε στη Βενετία, αλλά η οικογένειά του καταγόταν από το Μπέργκαμο. Μυήθηκε στα μυστικά της ζωγραφικής τέχνης στο εργαστήριο του Τζιοβάννι Μπελλίνι (Giovanni Bellini) και το πρώιμο έργο του είχε δεχθεί επιρροές από το Τζιορτζιόνε (Giorgione). Μετά τη δεκαετία του 1520 ο Λιτσίνιο θα οργανώσει το δικό του εργαστήριο και θα επιδοθεί, όπως άλλωστε και οι βασικότεροι ανταγωνιστές του, ο Τισιανός (Titiano Vecellio), ο Πάλμα Βέκκιο (Palma Vecchio), ο Λορέντσο Λόττο (Lorenzo Lotto) σε έργα θρησκευτικής θεματικής και πορτραίτα. Ένα χαρακτηριστικό δείγμα του στη Βενετία ιδιαίτερα διαδεδομένου καλλιτεχνικού είδους της ομαδικής οικογενειακής προσωπογραφίας παρέχει ο πίνακας μιας άγνωστης πολυμελούς οικογενείας στην αγγλική βασιλική συλλογή. Σε μια εποχή που απείχε ακόμη χρονικά πολύ από την εφεύρεση της μηχανικής φωτογραφικής αναπαραγωγής, οι ζωγράφοι – προσωπογράφοι καλούνταν μέσα από τα περίτεχνα πορτραίτα τους να συλλάβουν τη στιγμή στο διηνεκές. Ο Λιτσίνιο είχε υπάρξει ένας σπεσιαλίστας του είδους. Το ομαδικό οικογενειακό πορτραίτο στην αγγλική βασιλική συλλογή είχε μάλιστα υποτεθεί στην έρευνα ότι ενείχε αυτοβιογραφικές αναφορές, αλλά η άποψη αυτή έχει σωστά αμφισβητηθεί καθώς αγνοούμε ακόμη και εάν ο ζωγράφος είχε νυμφευθεί κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Η δεκαμελής (!) οικογένεια στο πορτραίτο του Βενετού ζωγράφου αναπτύσσεται παραταγμένη γύρω από ένα τραπέζι, στρωμένο με ένα ανατολίτικο ύφασμα με περίτεχνα γεωμετρικά μοτίβα του τύπου γνωστού με το όνομα «Χόλμπαϊν». Τα δύο μεγαλύτερα αδέρφια στο δεξί φόντο του πίνακα στρέφουν το βλέμμα τους προς το θεατή εκτός του πίνακα, ενώ το ηλικιακά μικρότερο ετεροφυλικό ζεύγος του γιού και της κόρης που κάθονται στο τραπέζι μοιάζει να επιδίδεται σε μια διαμάχη με αντικείμενο το περιεχόμενο του καλαθιού με τα φρούτα, κρίνοντας κανείς από την επιτιμητική κίνηση του αριστερού χεριού του μικρού κοριτσιού και από το μήλο που διακρίνεται στο δεξί χέρι του νέου. Μια προσεκτική εξέταση και των υπόλοιπων πρωταγωνιστών του πίνακα καλλιεργεί αβίαστα στο θεατή την αίσθηση μιας εμφανούς και σίγουρα από την πλευρά του παραγγελιοδότη μή επιθυμητής έλλειψης συνεκτικότητας ανάμεσα στα μέλη της οικογενείας, καθιστώντας παράλληλα σαφές το αδύνατο σημείο της τέχνης του Λιτσίνιο. Αναφέρομαι στην αποτυχία του Λιτσίνιο να αποδώσει την οικογένεια ως μια συμπαγή, αδιαίρετη οντότητα λόγω της αδυναμίας του να διεισδύσει με ψυχογραφική πινελιά στα εσώψυχα των μοντέλων του, αναδεικνύοντας μέσα απο τη γλώσσα του σώματος και το παιχνίδι των βλεμμάτων τους βαθύτερους συνεκτικούς αρμούς μεταξύ των μελών της. Στον τομέα της ψυχογραφίας, όπως υπογραμμίζει και το ανώνυμο οικογενειακό πορτραίτο από τη χρονιά του 1524, η τέχνη του Λιτσίνιου υπολείπεται σημαντικά των θεματικά συγγενικών δημιουργιών ενός Λορέντσο Λόττο.