1994. 15 Ιουνίου. Η Ελλάδα θρηνεί για έναν από τους μεγαλύτερους σύγχρονους μουσικοσυνθέτες της, τοn Μάνο Χατζιδάκι. Hταν μόλις 69 ετών και έφυγε λαβωμένος από μία ύπουλη, απροειδοποίητη καρδιακή προσβολή.
Στις 7 το απόγευμα, που έγινε πανελληνίως γνωστό το άγγελμα του θανάτου του, η Ελλάδα σταμάτησε για λίγο να μετρά τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών, που είχαν γίνει στις 12 του ίδιου μήνα, και προσγειωμένη στην ανθρώπινη πραγματικότητα για λίγο προσπάθησε να πιστέψει την αναπάντεχη απώλεια.
Δε θέλησε φαμφάρες και βαρύγδουπους λόγους στην κηδεία του ο Χατζιδάκις. Ούτε κηδείες με δημόσια έξοδα, ούτε μεγαλοπρεπή λάρνακα για το ξόδι του. Κηδεύτηκε απλά, λιτά, μακριά από τα αδηφάγα ραδιοτηλεοπτικά κανάλια, χωρίς τυμπανοκρουσίες και μετά θάνατον φιλίες ή γαλιφιές.
«Ο Μάνος Χατζιδάκις είναι, όπως ξέρουμε, ένας κατεξοχήν λυρικός συνθέτης. Η μουσική του δημιουργία βασίζεται στο συναίσθημα και στις λεπτές αποχρώσεις του. Ετσι αντιμετωπίζει με την τέχνη του και τα προβλήματα του καιρού του, τις περιπέτειες της Ελλάδας όπως ο ίδιος την έζησε στα εφηβικά του χρόνια», δηλώνει, μεταξύ άλλων, σε συνέντευξή της στην «Ελευθεροτυπία» (12/06/2009) η γνωστή ερμηνεύτρια των τραγουδιών του Μαρία Φαραντούρη.
Τι και αν τιμήθηκε με το βραβείο Όσκαρ το 1960, τι κι αν οι μεγάλες επιτυχίες του ελληνικού κινηματογράφου φέρουν και τη δική του υπογραφή, τι κι αν στέκεται “μέντορας” σε αρκετά νέα ταλέντα που αναδεικνύονται και καταξιώνονται στο χώρο της ελληνικής μουσικής, τι κιαν από το 1960 και μετά όποιος κι αν δοκίμασε να συνθέσει ελληνικό τραγούδι διάβηκε τα χνάρια του Χατζιδάκι, τι κι αν ήταν πρωτοπόρος των λαμπρών καλοκαιριάτικων εκδηλώσεων στο Ηράκλειο, τι κι αν έδωσε άλλον αέρα στην ελληνική ραδιοφωνία ως διευθυντής του 3ου προγράμματος; «Η ζωή μου δεν ήταν η ζωή ενός μουσικού. Ήτανε περισσότερο η ζωή ενός επικίνδυνου και ανήσυχου νέου , που η Μουσική κατάφερε κάπως να τον ηρεμήσει και να τον κάνει κατ’ επιφάνεια νόμιμον», έλεγε για τον εαυτό του ο Μάνος Χατζιδάκις.
Κι είχε δίκιο απόλυτο, αν σκεφτούμε πως ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης είχε πριν συμπληρώσει τα 18 του χρόνια στρατευτεί στην ΕΠΟΝ και την αντίσταση κατά των Γερμανών καταχτητών. Λίγο πριν πάρει οριστικά τους δρόμους της μουσικής , οι οποίοι μέσα από «μια μικρή λευκή αχηβάδα», αγκαλιά με τη «Στέλλα» ζώντας σαν τη «Μανταλένα» μια ζωή γεμάτη «λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο», έκαναν προσιτά όλα της ζωής τα «παράλογα» και καθώς ο «χειμωνιάτικος ήλιος» αναδεικνύεται «μεγάλος ερωτικός» τον έφεραν στην κορυφή και την κοινωνική καταξίωση, ακόμη κι ας γράφηκαν όλα στην «Οδό Ονείρων» «για την Ελένη».
Σύμφωνα με τον ερμηνευτή και συνθέτη Ηλία Λιούγκο (βλ. συνέντευξή του στην “Αυγή”, 09/11/2012), ο Μάνος Χατζιδάκις «ήταν γενναίος πολεμιστής και δεν φοβόταν τίποτα. Δεν υπολόγιζε τον αντίπαλο, μα δεν νικήθηκε ποτέ. Κέρδιζε όλες τις μάχες και τελικά κέρδισε και τον πόλεμο, την αθανασία δηλαδή. Ηταν βαθύς γνώστης του καιρού του, παρακολουθούσε τα κοινά, ήξερε να ερμηνεύει τα γεγονότα και να προβλέπει τα επερχόμενα. Δεν τον ακούγαμε όμως, επειδή νομίζαμε ότι ήταν υπερβολικός…»
Οχι, όσο ακούγονται τα τραγούδια του, ο Μάνος Χατζιδάκις δεν έχει πεθάνει. Περιμένει το δήμαρχο να τον φωνάξει να ξαναζωντανέψουν τις θερινές πολιτιστικές εκδηλώσεις, γιατί το αγαπούσε το Ηράκλειο και δεν είναι τυχαίο το ακόλουθο περιστατικό, που έφτασε σε μένα τρία χρόνια μετά το θάνατο του Χατζιδάκι: Λίγο προτού πεθάνει, τηλεφώνησε σε φίλο του Ηρακλειώτη αργά μετά τα μεσάνυχτα. Και ζήτησε να του βρει ένα οικόπεδο προς την Αγ. Ειρήνη, πάνω στον λόφο, να φτιάξει τον τάφο του και να τον θάψουνε εκεί. Ετσι, για να αγναντεύει όπως είπε το Μεγάλο Κάστρο και το Κρητικό Πέλαγος. Η επιθυμία του, λόγω νομικού και -κυρίως – γραφειοκρατικού πλαισίου δεν στάθηκε δυνατόν να υλοποιηθεί.
«Υπήρξε δημιουργός ασυμβίβαστος και πρωτοπόρος, που συνέδεσε τη λόγια με τη λαϊκή μουσική, δημιουργώντας έτσι ένα «νέο» ήχο, ένα «νέο» τραγούδι που έχει τις ρίζες του τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση. Ο Μάνος Χατζιδάκις, με την υψηλή αισθητική και την προσωπική ευαισθησία του, την οξεία κριτική ματιά του, την αγάπη του για το λαό και με την απόφασή του να μη συμβιβαστεί με την εξουσία και τις απαιτήσεις της, μπόρεσε να αποτυπώσει με κριτικό ρεαλιστικό τρόπο την ελληνική κοινωνία, καταθέτοντας ένα έργο σπουδαίο, πολύτιμο, μοναδικό», όπως διαβάζουμε σε άρθρο – αφιέρωμα του «Ριζοσπάστη» της 10-06-2012.
Δυστυχώς για μας, δεν έχουμε στους δύσκολους αυτούς καιρούς κοντά μας τον άνθρωπο που, όπως έγραψε η «Καθημερινή» στο χρονολόγιο 1994 στο λήμμα του θανάτου του (σελ. 26), είχε την ανδρεία «…να επιλέγει και να επιβάλλει την ηθική της άρνησης». Η απώλειά του, γράφει η ίδια εφημερίδα, ήταν μεγαλύτερη απ’ ό,τι φανταζόμαστε «… για το ανάστημα που μπορούσε, είχε το κουράγιο, τη δύναμη, την τόλμη, την ευπρέπεια να ορθώνει στο μικρό, το ευτελές, το ασήμαντο, το εφήμερο χειροκρότημα».
κ. Μάνο Χατζιδάκι, σ’ ευχαριστούμε!
