Τα νεότερα δεδομένα για το ηλεκτρονικό τσιγάρο

Πρόσφατα δημοσιεύτηκε στα “Χ.Ν.” ένα άρθρο – προτροπή για τη χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου. Ως πνευμονολόγος θα ήθελα να αναφερθώ στο θέμα με τη μεγαλύτερη δυνατή προσοχή και αντικειμενικότητα διότι οι απόψεις, ιδιαίτερα των ιατρών, επηρεάζουν σημαντικό τμήμα του κοινού.
Κατ’ αρχήν, το κάπνισμα είναι εξαιρετικά εθιστικό και το κόψιμο της συνήθειας δεν είναι εύκολο. Πέρα από τον εθισμό στη νικοτίνη, μια ουσία που περιέχεται εκ φύσεως στον καπνό, δημιουργείται εξάρτηση από τη σωματική και κοινωνική συνήθεια του καπνίσματος.
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν γνωρίσει προοδευτικά αυξανόμενη διάδοση κατά την τελευταία δεκαετία. Παρά το ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν τη βλάβη που προκαλεί το κάπνισμα, εντούτοις δεν έχουν αξιολογηθεί επιστημονικά επαρκώς και συνεπώς η ασφάλεια και η χρησιμότητά τους ως βοήθημα διακοπής του καπνίσματος παραμένουν άγνωστες. Σε αντίθεση με άλλα προϊόντα που είναι ευρέως διαθέσιμα, οι ιατρικές Αρχές στην Ευρώπη δεν έχουν εγκρίνει ακόμα τα ηλεκτρονικά τσιγάρα ως βοήθημα για διακοπή του  καπνίσματος.
Πιστεύεται ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα προκαλούν λιγότερη βλάβη από τα κανονικά τσιγάρα και ορισμένα άτομα τα επιλέγουν για να συνεχίσουν τη συνήθειά τους με πιο ασφαλή τρόπο. Κάποιες έρευνες για τις απόψεις των χρηστών ηλεκτρονικών τσιγάρων δείχνουν ότι ένα βασικό πλεονέκτημα των προϊόντων είναι ότι ικανοποιούν την ανάγκη τους για κάπνισμα.
Το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό παίζει καίριο ρόλο στη βοήθεια των ατόμων να σταματήσουν το κάπνισμα και να διαλέξουν την πλέον κατάλληλη μέθοδο από μια σειρά προϊόντων και διάφορες στρατηγικές. Σε αυτά συγκαταλέγονται συνταγογραφούμενα φάρμακα, υποκατάστατα νικοτίνης, όπως αυτοκόλλητα επιθέματα ή παστίλιες και συμβουλευτικές υπηρεσίες.
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν αποτελέσει αντικείμενο έντονων αντιπαραθέσεων στα Μ.Μ.Ε. σε όλη την Ευρώπη καθώς ένα μέρος του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού εκφράζει επιφυλάξεις για την προώθηση και τη χρήση των προϊόντων.
Οι ανησυχίες τους μεταξύ άλλων είναι:
• Υπάρχουν διαφορετικοί κανονισμοί για τα προϊόντα: Προς το παρόν ανά την Ευρώπη υπάρχουν διαφορετικοί κανονισμοί για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν περιορισμοί για τις χημικές ουσίες που μπορούν να προστεθούν στις φύσιγγες. Σημαίνει επίσης ότι δεν υποβάλλονται σε αυστηρό ποιοτικό έλεγχο και πως τα προϊόντα μπορεί να φέρουν την ίδια σήμανση, αλλά να περιέχουν διαφορετικές ποσότητες χημικών ουσιών και νικοτίνης.
• Συνεχίζεται μια εθιστική συμπεριφορά: Καθώς τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν την όψη και αίσθηση του κανονικού τσιγάρου, δεν υπάρχει κάτι που να προτρέπει τους χρήστες να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους. Ο εθισμός τους στα σωματικά και συναισθηματικά στοιχεία του καπνίσματος συνεχίζεται.
• Η θέα τους από άτομα που έχουν κόψει το κάπνισμα: Δεν υπάρχουν περιορισμοί για τη χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων σε γραφεία και άλλους δημόσιους χώρους όπου το συνηθισμένο κάπνισμα απαγορεύεται. Η αντικαπνιστική νομοθεσία, η οποία απαγορεύει το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους, έχει συμβάλει στην αλλαγή της αντίληψης περί καπνίσματος, κάνοντάς το μη φυσιολογικό και μη αποδεκτό. Μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι η θέα ατόμων που καπνίζουν ηλεκτρονικά τσιγάρα θα μπορούσε να κάνει το κάπνισμα να φαίνεται ως αποδεκτό και να δελεάσει άτομα που έχουν κόψει το κάπνισμα ή προσπαθούν να το κόψουν, να ξανακυλήσουν στη συνήθεια αυτή.
• Έκθεση των παιδιών στο κάπνισμα: Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε περιοχές όπου η αντικαπνιστική νομοθεσία είχε ήδη θεσπιστεί από όταν ήταν μικρά, εκτίθενται στη συμπεριφορά του καπνίσματος όταν βλέπουν χρήστες ηλεκτρονικών τσιγάρων. Ορισμένοι ειδικοί θεωρούν ότι έτσι αναιρούνται τα βήματα που είχαν γίνει από την αντικαπνιστική νομοθεσία για την αλλαγή των αντιλήψεων περί καπνίσματος. Ανησυχούν για το ότι η συμπεριφορά του καπνίσματος είτε πρόκειται για ηλεκτρονικό τσιγάρο είτε για κανονικό προωθείται και πάλι σε παιδιά και νεαρά άτομα.
• Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία: Ενα βασικό θέμα που προβληματίζει το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό τη δεδομένη στιγμή είναι ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για τις πιθανές βλαπτικές συνέπειες για τον χρήστη, ιδιαίτερα τις μακροχρόνιες. Παρόλο που τα προϊόντα θεωρείται ότι είναι λιγότερο επιβλαβή σε σχέση με το κάπνισμα κανονικών τσιγάρων, οι συσκευές περιέχουν διάφορες χημικές ουσίες και δεν έχουν γίνει ακόμα μακροχρόνιες μελέτες για τις επιπτώσεις των προϊόντων στην υγεία. Θα πρέπει να γίνουν περισσότερες έρευνες για τις επιβλαβείς συνέπειες του ατμού, των αρωμάτων και των προσθέτων που παρέχουν τη νικοτίνη.
Οι περιορισμοί και οι κανονισμοί για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα διαφέρουν ανά τον κόσμο. Αυστραλία, Βραζιλία, Κίνα, Σιγκαπούρη, Ταϊλάνδη και Ουρουγουάη έχουν απαγορεύσει εντελώς τη χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων. Στη Νέα Ζηλανδία  για τα προϊόντα υπάρχουν κανονισμοί αντίστοιχοι των φαρμάκων και η αγορά τους γίνεται μόνο από φαρμακεία. Στα διάφορα κράτη – μέλη αντιμετωπίζονται διαφορετικά: ως προϊόντα καπνού ή ως φαρμακευτικά προϊόντα ή ως καταναλωτικά προϊόντα σύμφωνα με τη Γενική Οδηγία για την Ασφάλεια των Προϊόντων.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να αναφέρω ότι ο καλύτερος τρόπος για να διακόψει κάποιος το κάπνισμα είναι η στενή συνεργασία με τον πνευμονολόγο του. Εμείς οι πνευμονολόγοι έχουμε εκπαιδευθεί στη λειτουργία ιατρείου διακοπής καπνίσματος και χρησιμοποιούμε μεθόδους που μετά από εκτεταμένες μελέτες έχουν αποδειχθεί ότι βοηθούν στη διακοπή του. Προϊόντα ή μέθοδοι διακοπής που δεν έχουν ενσωματωθεί στις παγκόσμια αποδεκτές θέσεις ομοφωνίας είναι πρόωρο ή και επικίνδυνο να χρησιμοποιούνται για τη διακοπή του καπνίσματος. Τέλος, όλοι μας, είτε πρόκειται για καπνιστές ή μη καπνιστές, είναι σημαντικό να ανατρέχουμε σε έγκυρες και τεκμηριωμένες πληροφορίες γι’ αυτά τα θέματα. Παραδείγματα sites που παρέχουν τέτοιες πληροφορίες είναι αυτό της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας (www.gr.european-lung-foundation.org/146-home.htm), της Αμερικανικής Πνευμονολογικής Εταιρείας (http://patients.thoracic.org/information-series/index.php) και της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας (www.hts.org.gr).

ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ ΜΑΡΚΑΤΟΣ

πνευμονολόγος