Ημερολογιακά Απτά – γραπτά

1 από 4

Ονατα, Γλαυκία, Σύραμβε
Εδώ 1967 Απρίλιος, τους λόφους η
Μ’ ασπάλαθα που είδατε με μάτια
Σαν τα δικά μου.
Πού τα εργαστήριά σας;
Πού οι αγάπες; πού τα εργαλεία;
Μα επιτέλους ένα όνομα
Κι αν δεν είχε τη μανία ο Παυσανίας
Να ταξιδεύει και να γράφει
Άντε κι αυτό το όνομα!
Δεν υποφέρεται αυτή η ζωή
Αυτή η καταστροφή…

“Γλύπτες Αιγινήτες” του Γιάννη Παππά
Από τα σύμμεικτα 1967-1977

Οταν ο σπουδαίος γλύπτης Γ. Παππάς το 1977 έκλεινε την ύλη της ποιητικής συλλογής «Σύμμεικτα», εγώ ήμουνα μαθητής του στο Α’ εργαστήριο γλυπτικής της σχολής Καλών Τεχνών στο δεύτερο έτος. Είχα ήδη τελειώσει και το προπαρασκευαστικό τμήμα. Τότε, στο εργαστήριο του πασίγνωστου δασκάλου μας Γιάννη Παππά, μπήκαν δύο σπουδαίοι γλύπτες στο Α’  έτος. Ο Ν. Βοσκάκης και ο Γ. Λάππας, όλοι μαζί και στα 4 έτη του εργαστηρίου γλυπτικής, ήμασταν στον ίδιο χώρο του πανέμορφου, μικρού ψηλοτάβανου χώρου της ΑΣΚΤ, στο θρυλικό κτήριο του Μ. Πολυτεχνείου επί της οδού Πατησίων. Και οι δύο πρόσφατα αποθανόντες, στις 25 Ιανουαρίου ο Γιώργος Λάππας, σπουδαίος δάσκαλος και διεθνής καλλιτέχνης, που η απώλειά του καλύφτηκε από τα Μ.Μ.Ε. ευρύτατα, όπως του άξιζε, με κηδεία δημοσία δαπάνη, δόξες και τιμές (για το έργο του θα αναφερθώ σε επόμενο κείμενο, όπως και για τον άλλο φίλο μου, τον Παναγιώτη Τέτση). Την 1/2, έφυγε, το έμαθα αρκετές μέρες αργότερα κι ο άλλος φίλος, ο Νικηφόρος Βοσκάκης, χωρίς καμία είδηση, κηδειόσημο, νεκρολογία ή αναφορά στο έργο του. Ο Νικηφόρος, που κατάγεται από την Αρχοντική Ρεθύμνου, τα τελευταία χρόνια είχε εγκατασταθεί στον Βάμο. Τη θλίψη για τον θάνατό του διαδέχτηκε σταδιακά η έκπληξη για την απουσία του ονόματός του από τα κοινά «μα, επιτέλους ένα όνομα», όπως στιχουργεί και ο δάσκαλός μας Γ. Παππάς.
Ο Νικηφόρος Βοσκάκης, εξαιρετικός γλύπτης, πορτρετίστας και ανδριαντοποιός (μέσα στους 3 καλύτερους της Κρήτης τον θεωρώ) ήταν και πολύ καλός άνθρωπος, σεμνός και εγκάρδιος. Αγαπούσε τις γυναίκες με ευγένεια και τρυφεράδα. Θυμάμαι όταν ο δάσκαλος Παππάς μάς συγκέντρωνε σε έναν κύκλο και μάς διάβαζε «κείμενα για την Τέχνη» (2) που είχε μεταφράσει ο ίδιος από τα γαλλικά, Γ. Μουρ, Πικάσο, Ντεγκά, Μπωντλαίρ, Βαλερύ, Λωτρεαμόν και Φυσικά του Ροντέν, παραθέτω δύο αποσπάσματα:
«Το σπουδαιότερο είναι να συγκινείσαι, να αγαπάς, να ελπίζεις, να πάλλεσαι, να ζεις. Να είσαι πρώτα άνθρωπος κι ύστερα καλλιτέχνης…» και «μη χάνετε τον καιρό σας επιδιώκοντας κοσμικές ή πολιτικές σχέσεις, θα δείτε πολλούς από τους συναδέλφους σας να φτάνουν με τον δόλο στον πλούτο και στις τιμές. Δεν είναι αληθινοί καλλιτέχνες… Να αγαπήσετε με πάθος την αποστολή σας. Δεν υπάρχει άλλη ωραιότερη. Είναι πολύ πιο υψηλή απ’ ό,τι ο κοινός άνθρωπος πιστεύει. Ο καλλιτέχνης δίνει το μεγάλο παράδειγμα. Λατρεύει την τέχνη του. Η πιο πολύτιμη ανταμοιβή του είναι να φτιαχνει κάτι καλό. Στις μέρες μας…».
Αυτά από τον μεγάλο γλύπτη Ροντέν και ο Βοσκάκης είχε προσαρμόσει αυτό στις μέρες μας και έκανε καλή γλυπτική με μεράκι κι αγάπη και υπομονή, καμία διάθεση για αρπαχτή, ευκαιριακή γλυπτική απόδοση. Ενα τέτοιο έργο είναι και ο θαυμάσιος ανδριάντας του Ε. Βενιζέλου στο Θέρισο. Ο μοναδικός -με εμβληματική διάσταση του μεγάλου πολιτικού, με κρητική ενδυμασία και ένοπλος. Ενα ρεαλιστικό, ελαφρά υπερφυσικό, ορειχάλκινο έργο, με επιτυχημένη απόδοση χαρακτηριστικών, αλλά και της λιγότερο γνωστής ταυτότητας του Ε. Βενιζέλου φιλοτεχνημένος το 1944 (3)
Αντιλαμβάνεστε την έκπληξή μου, όταν είδα την πρόσκληση για την εκδήλωση για την επέτειο της επανάστασης του Θερίσου και δεν υπήρχε από την Περιφέρεια, τον Δήμο, αλλά κυρίως το υπερδραστήριο Ιδρυμα “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος” καμιά αναφορά για συμβολική τιμή στον αείμνηστο γλύπτη του έργου αυτού. Πήγα στα γραφεία των Χ.Ν., έψαξα τα δημοσιεύματα, έντυπα και ηλεκτρονικά αρχεία, αλλα τίποτα, καμιά αναφορά για τον θάνατό του. Αντιλήφτηκα το «κενό» της ενημέρωσης την τελευταία στιγμή και φυσικά γιατί δε γίνεται η παραμικρή αναφορά από τους υπευθύνους του εορτασμού της επετείου. Τηλεφώνησα στον γενικό διευθυντή του Ιδρύματος Νικόλαο Παπαδάκη που με διαβεβαίωσε ότι θα αναφερθεί -σήμερα  πλέον- στην εκδήλωση στη σημαντική απώλεια του Ν. Βοσκάκη.
Αν δείχνω αδιάφορος, ας δείχνω ότι υπηρετώ ιδέες, ιδανικά, ινδάλματα/ η υστεροφημία είναι το μέλημά μου.
Αυτό που λένε ενός εστί χρεία.
Τίποτα πιο ενδιαφέρον από τις κατά κρόταφον
Τις κατά μέτωπον απεικονίσεις μου.
Εκεί ίσως καθρέπτες μου ομπρός ποζάρω…
Από το ποίημα «υστεροφημία» και πάλι από τη συλλογή του Γιάννη Παππά, ο οποίος παρεμπιπτόντως γνώρισε όσο λίγοι τον Ε. Βενιζέλο, δεδομένου ότι ο πατέρας του Αλέξανδρος Παππάς ήταν φίλος του και διατέλεσε υπουργός Υγιεινής (περισσότερα στο βιβλίο του δασκάλου “κείμενα” εκδ. Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τράπεζας). Υπηρέτησε ιδέες, ιδανικά, ινδάλματα Νικηφόρος και «έδειχνε αδιάφορος» μπροστά στην ιστορία, η σεμνότητά του δεν του επέτρεπε να προβάλει την αξία του. Ομως «πόζαρε» στους καθρέπτες της ιστορίας, αφού τα γλυπτά του -και δει τα καλά, ζουν χιλιάδες χρόνια χυτευμένα μέσα από τη διαχρονική μέθοδο του χαμένου κεριού (4)
Και ο Νικηφόρος, που είχα την τύχη να είναι μέλος της επιτροπής παρακολούθησης του μεγάλου μνημείου που έφτιαξα πριν από χρόνια και αποκαλύφθηκε το 2010, εννοώ το μνημείο πεσόντων αεροπόρων στη Βίλα Κούνδουρου απ’ έξω, θα μείνει για πάντα στην καρδία μου και στη σκέψη μου σαν ένας υπέροχος -χαμηλόφωνος- σπουδαίος γλύπτης.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) “Σύμμεικτα” από την ιστορική εκδοτική “Ικαρος” Μάιος 1988. Ο Γ. Παππάς όντας νοικοκυρεμένος γλύπτης έδινε μεγάλη σημασία στην “κουζίνα του γλύπτη”, δηλαδή τα εργαστήρια και τα εργαλεία. Ομως παράλληλα σκεφτόμενος, πνευματικός άνθρωπος τιμούσε τις αξίες των μαθητών του που έγραφε για κάποιους (όπως ο Βοσκάκης και ο Γ. Λάππας), ο Θ. Παπαγιάννης, Π. Τζανουλίνος, Μ. Παπαστεργίου “Κείμενα” τα Χαρίσματα που τυχόν έχουμε και για τα οποία δεν είναι δυνατόν να υπάρχει καμία έπαρση εκ μέρους μας, αφού δόθηκαν, δεν πρέπει να τα θεωρεί εκείνος που τα έχει σαν μια πηγή που αδιάκοπα αναβλύζει καθαρό νερό. Χρειάζεται αγώνας…
(2) Επιλογή μετάφρασης Γιάννης Παππας, εκδ. “Νεφέλη”.
(3) Σ’ αυτό τον υπέροχο ανδριάντα του Ε. Βενιζέλου στο Θέρισο σήμερα ελπίζω κάποιος ν’ αφήσει ένα λουλούδι στη μνήμη του Γ. Παππά και του Ν. Βοσκάκη άξιων Ελλήνων γλυπτών.
(4) Διαπίστωσα ότι η μέθοδος του “χαμένου κεριού” που χρησιμοποείται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ως διαδικασία χύτευσης ορειχάλκινων αγαλμάτων, σε εξειδικευμένα χυτήρια αγνοείται από τους περισσότερους ιστορικούς και αρχαιολόγους. Κρίμα. “Δεν υποφέρεται αυτή η ζωή αυτή η (πνευματική) καταστροφή”, συμφωνώ δάσκαλε Γ. Παππά, γι’ αυτό και περιμένω με θερμή την αυριανή έκδοση του Βήματος στον Ε. Βενιζέλο, τον πολιτικό και σπουδαίο μεταφραστή του Θουκυδίδη.