Θανάτου ζυγαριά Π. Κολλάρου μνήμη
Α. Ζερβάνου αλλά και Δ. Μαρωνίτη
Από το ένας πίθηκος συλλογιέται
Του Α. Ζερβάνου (1)
Και ζυμώνουν στα χέρια τους την οργή με τη λύπη,
Χωρίς να κλαίνε για την κόλαση,
Γιατί τα αμείλικτο κοράκι
Eχει ρουφήξει και το δάκρυ απ’ τα μάτια.
Σ’ αυτό τον έρημο τόπο που τα χέρια δώσανε
Οι δαίμονες με τους Θεούς
Και οι πέτρινες καρδιές σχεδίασαν το θάνατο
Με τις χίλιες μορφές
Θ’ ακούγεται μια σάλπιγγα μέσα στα χρόνια
-σιωπητήριο για τους νεκρούς- και η ανθρώπινη συνείδηση
Θα σέρνεται στα γόνατα
Κάτω απ το βάρος της ντροπής.
«ακέραιη η ανθρώπινη δράση με το οικείο δυνατόν και αναγκαίον της τα μέσα της…» γράφει ο Π. Βαλερύ (2) αισθανόμενος οικεία με τα τρία πρόσωπα που πρόσφατα έφυγαν από τη ζωή με εντελώς διαφορο-ποιούμενη αναγνώριση των στοιχείων βιωματικών και πληροφοριακών που συνθέτουν στη συνείδησή μου την προσωπικότητά τους -άνιση εντελώς- όμως έχουν κάτι κοινό, έζησαν μεγαλώνοντας τα παιδικά-εφηβικά τους χρόνια την κατοχή και ανδρώθηκαν στην αναμοχλευμένη εποχή του εμφυλίου, αφού γεννήθηκαν το 1928 οι Αλέξης Ζερβάνος και Παναγιώτης Κολλάρος και το 1928 ο Δημήτρης Μαρωνίτης, φυσικά ο τελευταίος πασίγνωστος δε χρειάζεται τη δική μου αφιέρωση παρά μόνο σαν μια μικρή ψηφίδα στο πελώριο μωσαϊκό που δημιουργήθηκε χάρις στο πελώριο πνευματικό του έργο. Η βιωματική μαρτυρία ενισχύει την πρόθεσή μου στη δική μου γραφή-κολάζ όπως συνηθίζω στη σελίδα μου.
ΖΕΡΒΑΝΟΥ ΑΛΕΞΗ Η ΠΟΙΗΣΗ
Αλέξης Ζερβάνος (3) τον γνώρισα την Πρωτομαγιά του 1985 στα Περιβόλια Χανίων γιορτή της Ανοιξης-πρωτομαγιάς σε εκδήλωση που έκανε ο τοπικός σύλλογος “Πολυπλανο” στο χωριό με επίκεντρο το τα μαγευτικά Μπουτσουνάρια, συμμετείχα με ένα ζωγραφικό χάπενινγκ. Στους διοργανωτές ο φίλος και συμμαθητής, συντάκτης των “Χ.Ν.” Ανδρέας Κουφουδάκης, οι αείμνηστοι Γιάννης και Κούλα Βαρδάκη και άλλοι, η φιλοξενία των ανθρώπων εξαιρετική, η διάθεση και ο ενθουσιασμός μεγάλος. Ο Ζερβάνος σεμνός -όπως πάντα διακριτικός, χωρίς κομπασμό αν και βραβευμένος από το 1980 για την ποίησή του. Αργά τη νύχτα διάβασα μονορούφι την εκπληκτική ποιητική συλλογή του, συγκλονίστηκα. Εκτοτε, ως προφητικό ανάγνωσμα-επίκαιρο- και στην ταραγμένη εποχή μας- με συνοδεύει αναμοχλευτικά αφού αναγνωρίζω παντού έλη θανάτου σαν στεκούμενα νερά όταν η παγκοσμιοποίηση προβάλλει το δήθεν καινοτόμο ως προφανή εξέλιξη.
…μα τα καράβια/ που σκουριάζουν αραγμένα-όλα σε μια παράταξη- θα χαιρετούν αυτόν που έφυγε πριν γνωριστεί με τα στεκούμενα νερά», το τέλος του ποιήματος “FUGA”. Και είναι αυτό το απύθμενο έλος των μεγάλων συμφερόντων που κάνει ακόμα και τη λυτρωτική τρεχούμενη σύγχρονη τέχνη ανίσχυρη για τον καθαρμό των αλλοτριωμένων “πνευματικών” συνειδήσεων, αφού οι σύγχρονοι θεοί δε δέχονται τη συστολή αναθηματικών επικλήσεων, αφού ο θάνατος δεν έρχεται για αξιακά δεδομένα αλλά μόνο για τον Μαμωνά και ο φύλακας της αυγής ο Αργειφόντης. «μου έχουν δώσει το βαρύγδουπο τίτλο του ψυχοπομπού, εκείνου που οδηγεί τις λευτερωμένες ψυχές των ανθρώπων στον άλλο κόσμο του Πλούτωνα. Είμαι ο Ερμής ο γιος του γέρο-Δια και της Μαίας της γυναικάς των σπηλαίων. Τι μας λες, θα πείτε. Κατανοώ το σκεπτικισμό σας. Για ποιο λόγο, σε τέτοιους καιρούς, να επιστρέψουν οι Θεοί στον κόσμο των ανθρώπων; Η αλήθεια όμως, είναι ότι ποτέ δεν φύγαμε-απλώς, πάψατε να μας διασκεδάζετε. Γιατί, πως θα γινόταν να φύγουμε, εμείς που δεν μπορούμε παρά να βρισκόμαστε παντού; Προσποιηθήκαμε ότι είχαμε δήθεν αποσυρθεί…» από το απολαυστικό και ζοφερό βιβλίο του Τζων Μπάνβιλ, “Απειροι κόσμοι”(4)
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΑΡΩΝΙΤΗ
Τον γνώρισα φθινόπωρο του 1982 στη γκαλερί Ζουμπουλάκη στην Αθήνα, ήταν μαζί με τον αείμνηστο διάσημο σκηνογράφο N. Γεωργιάδη, κι έκτοτε παρακολουθούσα επιμελώς την αρθρογραφία του στο Βήμα. Πέντε χρόνια μετά αν θυμάμαι καλά, (5) είχε έρθει προσκεκλημένος από τον Δήμο Χανίων για μια διάλεξη πάνω στο πασίγνωστο φιλολογικό του πεδίο. Οταν τελείωσε η εκδήλωση, μου ζήτησε να τον πάω σε ένα καλό μπαράκι της πόλης. Πήγαμε στο “Φαγγότο”, του φάνηκε ιδιαίτερο, αλλά στατικό, περπατήσαμε ανάστροφα το δρόμο, “Μύθος”, “Στριτ”, καταλήξαμε στο κλαμπ “Κανάλι” γεμάτο νέους και παλμό, ο καθηγητής αφέθηκε σαν έφηβος, ήπιε, κάπνισε, φλέρταρε, γεμάτος ζωή και πάθος. Την τελευταία φορά που τον είδα, ήταν στις 21 Μαΐου του 2007 στο ΚΑΜ, Στο ισόγειο, είχα την επιμέλεια της έκθεσης “Μάχη της Κρήτης Μνήμες”(6) και αυτός μία διάλεξη στη μεγάλη αίθουσα. Μου φάνηκε καταβεβλημένος, ήταν απλός και ευγενικός μαζί μου. Για τον Δ. Μαρωνίτη έχουν γραφτεί και ειπωθεί πολλά μετά το θάνατο του. Επιλέγω και παρουσιάζω ένα μικρό απόσπασμα από τη συνέντευξη του επίσης σπουδαίου δάσκαλου ζωγραφικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών από τη δεκαετία του ’70 που φοιτούσα, η μαρτυρία του έχει σημασία για ένα λόγο ακόμα, γεννηθήκαν την ίδια χρονιά… από το Δημοσθένη (Μίμη) Κοκκινίδη (7) στην “Εφημερίδα των συνταχτών” 16/7/16 της Β. Τζαβελέκου «γεννημένος στην Πειραιά από πρόσφυγες γονείς παθιασμένος με τα χρώματα και τα σχέδια από μικρός, μαθητής του Γιάννη Μόραλη και στου Σπύρου Παπαλουκά στην Α.Σ.Κ.Τ. και μετέπειτα καθηγητής και Πρύτανης»
Στην ερώτηση η σειρά “Οδύσσεια” πώς προέκυψε, λέει ο Κοκκινίδης ότι όταν ήταν παιδί, ο θείος του στη Δραπετσώνα του διάβασε τις περιπέτειες του Οδυσσέα, έβαλε τα κλάματα. «έκανα τα πρώτα σχέδια το 1960. Ημασταν πολύ φίλοι με τον Δημήτρη Μαρωνίτη, είχε ξεκινήσει τη μετάφραση της Οδύσσειας για μια πολυτελή έκδοση… Μίμη, θέλεις να το αναλάβεις με ρωτάει. Ξεκινώ… Τελικά φαλίρισε και η έκδοση δεν προχώρησε αλλά εγώ είχα πάρει φόρα. Επι είκοσι χρόνια έκανα “Οδύσσεια”… Πάνω από 300 έργα, περί τα 200 μικρά…». Ναι, μπορώ να το πω κατηγορηματικά, ο Μαρωνίτης ήταν κορυφαίος μελετητής της Οδύσσειας και της Ιλιάδας..
ΖΩΗ ΑΞΙΑΚΑ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΟΛΛΑΡΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ
Παναγιώτης Κολλάρος γεννήθηκε στα Χανιά, δεύτερη γενιά πρόσφυγας, από την μαρτυρική Ιωνία. Εζησε στη Σπλάντζια και την Παλιά Πόλη. Σύζυγός του η Αντωνία, απέκτησαν 4 παιδιά που μεγάλωσαν με αξίες και τους διαμόρφωσαν εξαιρετικό χαρακτήρα, Πολυξένη, Ιωάννα, Γιώργο και Ζωή τη σύντροφό μου. Τον γνώρισα τον Φεβρουάριο του 1995, με σκλάβωσε με την πρώτη ματιά. Δεν ήταν ο μπαμπάς, ούτε ο πεθερός και ο Παναγιώτης κύριος σε όλα του υπόδειγμα αξιακό, βιοπαλαιστή και απλού πολίτη. Μελιστάλακτος, ο αντίποδας του αυστηρού πατέρα μου και οι δύο δίκαιοι όμως.
Η μόνη μας διαφορά αυτός Ολυμπιακός, εγώ ΑΕΚτζής. Τον ευχαριστούσαν οι απλές χαρές. Θυμότανε τόσα και τόσα μικρασιατικά παραμύθια που τ’ αφηγείτο στα παιδιά του με θεατρική ικανότητα: Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας βασιλιάς κι είχε τρεις γιους. Πάντρεψε τους 2 γιους του και τους έκτισε ένα σπίτι σ’ ένα γυρογιάλι κοντά στη θάλασσα και πήρε μαζί…
Ναι, πάντα ο Παναγιώτης είχε αναφορά στη θάλασσα και η μακρόχρονη πίκρα του για την προς ανατολάς χαμένη θάλασσα, είχε γίνει αισιοδοξία ακόμα και στα δύσκολα -από πλευράς υγείας- τελευταία χρόνια του. Του άρεσε το τραγούδι και χαιρότανε τις κόρες του Πολυξένη και Ζωή να του τραγουδούν μελωδικά.
Στον Παναγιώτη αντί για λουλούδια στον τάφο του (8) αφιερώνω ένα απόσπασμα από το «Χάρων ή επισκοπούντες» του Λουκιανού (9) επηρεασμένος από τον Πλάτωνα “απολογία του Σωκράτη” που είδα χθες σε σκηνοθεσία Δ. Αβδελιώδη πιστεύοντας ότι θα συναντήσει τον Α. Ζερβάνο, και τον μέγα ομηριστή Δ. Μαρωνίτη στο μεταθανάτιο τόπο των δικαίων.
ΕΡΜΗΣ: Ηρακλή μου πόσο αντλείς από τον Ομηρο, αλλά μια και μου το θύμισες, θέλω να σου δείξω και τον τάφο του Αχιλλέα. Βλέπεις αυτόν εκεί, κοντά στη θάλασσα; Το Σίγειο είναι εκεί κάτω Τρωικό, ενώ απέναντι είναι θαμμένος ο Αίαντας στο Ροίτειο.
ΧΑΡΟΝΤΑΣ: Δεν είναι μεγάλοι, Ερμή, οι τάφοι τους. Δείξε μου όμως τώρα και τις διάσημες πόλεις, για τις οποίες ακούγαμε κάτω, η Νινευί του Σαρδανάπαλου και τη Βαβυλώνα και τις Μυκήνες και τις Κλεωνές και την ίδια την Τροία. Θυμάμαι, ξέρεις, ότι πολλούς από κει τους μετέφερα απέναντι, ώστε επί δέκα ολόκληρα χρόνια δεν άραξα ούτε έκανα καθόλου συντήρηση στο καραβάκι μου.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Εκδ. ΦΙΛΙΠΠΟΤΗ, 1985. Για τον Α. Ζερβάνο δημοσιεύτηκαν περισσότερα στα “Χ.Ν.” στις 6/7 και 8/7.
2. Πωλ Βαλερί, «Ο Άνθρωπος και το κοχύλι», εκδ. ΙΝΔΙΚΤΟΣ.
3. Είναι πρωτόγνωρο για τα Ελληνικά γράμματα ένας επαγγελματίας των οικονομικών, να ‘χει γράψει τόσο σημαντική ποίηση, όπως το «Ένας πίθηκος συλλογιέται» που είναι αριστουργηματικό… έργο.
4. Τζων Μπάνβιλ, «Άπειροι κόσμοι», εκδ. Καστανιώτη, σε επιμέλεια του Ανταίου Χρυσοστομίδη που του παρουσίασε και «τις κεραίες της εποχής μου».
5. Πρέπει να ανατρέξω στα ημερολόγιά μου των ετών εκείνων…
6. Ήταν η αρτιότερη έκθεση που επιμελήθηκα (από τις 3 συνολικά) για τη Μάχη της Κρήτης.
7. Με τον Δ. Κοκκινίδη είχα πολύ καλή σχέση, αφού τον γνώριζα πριν γίνει καθηγητής σε χώρο τέχνης στην διασταύρωση Τοσίτσα – Ζαΐμη στα Εξάρχεια όπου και έμενα τότε.
8. Σήμερα 22/7 τελείται το 40ήμερο μνημόσυνο του Παναγιώτη Κολλάρου από την οικογένειά του.
9. Από το βιβλίο «Λουκιανός Σάτιρα θανάτου και Κάτω Κόσμου», εκδ. “ΤΟ ΒΗΜΑ”.
