Μ’ αφορμή από τα ιερά αναΚρουση για ανίερα
του Μ.Σ. εγΚατάσταση
στην πόλη ως απόΣταση
αναφορά πρώτη
Οι
Ομιλητές μιας γλώσσας που την ομιλούν
Μυστηριώδεις ιερείς και αρχιερείς
Κρούουν την ιερή
Χορδή αναχαίτισης της ανίερης
Ορδής μέσα από την
Ισογωνιότητά της
Κι αυτή γεμάτη πλοκές
Περιπατεί σε περιπλοκές
Που ακινητούν
Και σε διαπλοκές που καταπατούν
Τα θεοβάδιστα όρη
Της γλώσσας-ώσσας
Της τετραπλευρικής ισογωνιότητας
Νέας παλιάς Μαγείας
Από τη νέα ποιητική συλλογή
του Δημήτρη Κακαβελάκη, «ΟΙ» (1)
Αύγουστος του τρέχοντος «σωτήριου» έτους 2016, έχω από το πλήθος των πολιτιστικών εκδηλώσεων στην πόλη «τσεκάρει» τέσσερις με κριτήρια ποιότητας, αναγνωρισιμότητας, αλλά και αναμνηστικής υποκειμενικής προσέγγισης με χρονολογική σειρά. 1ο η έκθεση του Μιχάλη Μανουσάκη στη Σπλάντζια στους δυο ιστορικούς χώρους, 2ο η έκθεση στο Γιαλί Τζαμί του Μάριου Σπηλιόπουλου «τα 700 ονόματα του Θεού», 3ο η θεατρική παράσταση “De profundis” στο Μουσείο Τυπογραφίας και 4ο η σεμνή παρουσίαση (γι’ αυτό και δεν ανακοινώνεται από τώρα ο χώρος της παρουσίασης της ποιητικής συλλογής του Δημήτρη Κακαβελάκη «ΟΙ» (που έχω την τύχη να μου εμπιστευθεί το εξώφυλλο και έσω σχέδια). Η βασική αυτή «τετραπλευρική ισογωνιότητα» θα με απασχολήσει σε αντίστοιχα τέσσερα άρθρα (ελπίζω). Εως τις 25/9 που θα ολοκληρωθεί η εγκατάσταση του Μ. Σπηλιόπουλου στο Γιαλί Τζαμί. Τα κείμενα, όπως συνήθως, με τη γραφή της «συναρμογής» αλά Μπένγιαμιν, αναμοχλεύουν και παράπλευρες παθογένειες ως αντιδιαστολή στις ποιοτικές επιλογές που αναδεικνύουν.
ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΤΙΚΑ ΜΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΚΘΕΣΙΑΚΗ
Η έκθεση του Μιχάλη Μανουσάκη στην υπόγεια Τούρκικη κρήνη και τον Ναό του Αγίου Ρόκκου στη Σπλάντζια (2) ευτύχησε να πραγματοποιηθεί σε δύο χώρους που άνοιξαν εδώ και λίγα χρόνια για το κοινό, αποδομένα με κριτήρια ποιότητας από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων. Απεναντίας ο πιο επισκέψιμος ιστορικός χώρος, λόγω θέσης του, το Γιαλί Τζαμί, δεινοπάθησε τρεις δεκαετίες περίπου με μέτριες ως κακές εμποροπαρουσιάσεις, ανάμεικτες με εικαστικές, χωρίς προεπιλεγμένα κριτήρια από τις εξαιρέσεις, οι εκθέσεις των καθηγητών της Α.Σ.Κ.Τ. πέρυσι του Αγγελου Αντωνόπουλου και τώρα του Μάριου Σπηλιόπουλου και οι δύο αξιοποίησαν το μαγικό εσωτερικό κλίμα του μνημείου και το αβαντάζ που προσφέρει για εγκαταστάσεις με ειδικά αποδομένο φωτισμό (και όχι επιτοίχια κακοφωτισμένα έργα άλλων παρουσιάσεων) (3). Ο Μάριος Σπηλιόπουλος προσάρμοσε το έργο «τα 700 ονόματα του Θεού» στον χώρο του μνημείου, ένα έργο εγκατάσταση που είχα την τύχη να δω το 2002 στην Αθήνα σε έκθεση του ΕΜΣΤ (επειδή υπάρχει ρεπορτάζ παράλληλο, εστιάζω στον συμπληρωματικό σχολιασμό από τη μεριά μου στη λατρεία του θείου ως μέρος της παγκόσμιας δια-χρονικής αντίληψης της διαφορετικότητας των θρησκειών). Άλλωστε, μεταξύ της προσωπικής αντιμετώπισης της πίστης έως της δογματικής – ολοκληρωτικής αντίληψης κάθε θεολογίας, υπάρχουν τόσες διαφοροποιήσεις που η όποια ταύτιση το μόνο που προσφέρει είναι μια περιστρεφόμενη «χαοτική χοάνη» μοιάζει με ταυτολογία αλλά δεν είναι που αντιμετωπίζει ο ένας τον άλλο κυκλοτερώς – κυκλοτερώς (Κ. Ζουράρης, ερμηνεύοντας αρχαιοελληνικές φιλοσοφικές Στάσεις) με έναν τρόπο που η περιστροφή δεν σου επιτρέπει να δεις το πρόσωπο του άλλου. Ανασύρω από τη σχηματική ποίηση του Δ. Κακαβελάκη
Β’ ΟΙ οι οι οι Στο πλάτος περιστρεφόμενοι
«Παντού περιστρέφεται ο άνθρωπος εξορισμένος Από την αλήθεια του (4)
είναι γύρω από τον ίδιο του τον εαυτό και το animal rationall»
Μάρτιν Χάιντεγκερ
ΘΕΟΛΟΓΙΑ (πρΩτΗ) ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ ΕΝΤΑΞΗ
Στο ερώτημα που ανα-δύεται μέσα από την εξαιρετική εγκατάσταση του Σπηλιόπουλου που είναι προέκταση μακρόχρονων μελετών του γύρω από θέματα υπερ-ΒΑΣΗΣ των αισθητηριακών αισθητικών δεδομένων όπου η συμΠΥΚΤΩΣΗ των εννοιολογικών στοιχείων προς χάριν των μεγάλων φιλοσοφικών στοιχείων που απασχολούν (με τυχαία σειρά) παράδοσης, ιστορικότητας, λαϊκότητας, μεταφυσικής, θεολογίας. Η τελευταία θεματική όντως πολυσήμαντης στην ιστορία του ανθρώπινου γένους ξεπερνάει στο νου και στα χέρια του μάγου – μύστη Μ. Σπηλιόπουλου αυτή καθ’ εαυτή τη θεολογία και γίνεται στα μάτια του ευαισθητοποιημένου θεατή δέκτη, οντολογική – υπαρξιακή – ποιητική διαδικασία όπου συνδιαλέγονται το εφήμερο με το διαχρονικό. Τα ερωτήματα δημιουργούν απαντήσεις όπου ο καλλιτέχνης αφήνει χώρο για τον επισκέπτη θεατή της εγκατάστασης. Ανασύρω από το συγκλονιστικό βιβλίο του Νόρμαν Μέιλερ «Περί Θεού» (5) ένα απόσπασμα… «ότι η ευλάβεια λειτουργεί καταπιεστικά, κάνει την ελεύθερη σκέψη να ασφυκτιά. Θεμελιώνει το προσωπικό του σύστημα ιδεών, απορρίπτοντας την οργανωμένη θρησκεία αλλά και τον αθεϊσμό. Επιμένει στην οπτική ενός κόσμου που δημιουργήθηκε από έναν Θεό καλλιτέχνη ο οποίος άλλοτε πετυχαίνει στις επιδιώξεις του και άλλοτε αποτυχαίνει, εξαιτίας των σθεναρών αντιστάσεων που δέχεται από αντίπαλες δυνάμεις του σύμπαντος…».
Ο Μέιλερ στο κεφάλαιο «ο Θεός καλλιτέχνης» μεταξύ άλλων γράφει «αντιμετωπίζω τον υπέρτατο Δημιουργό όπως και το αέναα διαστελλόμενο σύμπαν: πρόκειται για έννοιες υπερβολικά μεγάλες για μένα. Δεν νομίζω όμως να αντιφάσκω αν πω ότι πράγματι πιστεύω πως τον κόσμο μας τον δημιούργησε ο Θεός, ο οποίος βρίσκεται σε συνεχή σύγκρουση με το Διάβολο»…
DE PROFUNDIS (Ενα) Η ΕΠΙΚΛΗΣΗ
Η ευφυής ενορατική – ποιητική πραγμάτωση εις έργο του Σπηλιόπουλου (ο οποίος συνεργάστηκε και με τον Δ. Κακαβελάκη στη “Στοά του βιβλίου”), με βρίσκει να αναζητώ συνάφειες στα μεγάλα κείμενα. Η παράθεση αναπόφευκτα αποσπασματική και εκδικητική.
Από το “Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας” του Σ. Φρόιντ. (6)
«…Πιο θλιβερό είναι να βλέπουμε πόσοι πολλοί από τους σημερινούς ζωντανούς, που πρέπει να ξέρουν ότι η θρησκεία είναι αβάσιμη, προσπαθούν να προφυλαχθούν απ’ αυτή, κομμάτι – κομμάτι, με αξιοθρήνητη μάχη υποχώρησης. Θα ήθελε κανείς να μπει στις γραμμές πιστών, για να υπενθυμίσει στους φιλοσόφους, που νομίζουν πως σώζουν τον Θεό της θρησκείας με το να αντικαθιστούν με μια απρόσωπη, σκιώδη, αφηρημένη αρχή το: “Ου λήψει το όνομα Κυρίου του Θεού σου επί ματαίω”».
Ναι, ο Σπηλιόπουλος είναι ο ποιητής των διευρυμένων χωροταξικά εικόνων, όπως ο Ουάιλντ ήταν -και παραμένει- ο ποιητής της βιωματικής ενσυνείδητης υπέρβασης της δυστυχίας.
Από το De Profundis (εκ βαθέων) (7)
Για μας υπάρχει μια εποχή μονάχα, η εποχή της λύπης. Μας έχουν αφαιρέσει ως και τον ήλιο και το φεγγάρι. Έξω η μέρα μπορεί να ’ναι γαλανή ή χρυσαφένια, όμως το φως που γλιστράει ανάμεσα από το παχύ, θαμπό γυαλί του μικρού σιδεροφραγμένου παραθυριού είναι γκρίζο και μίζερο…
Από το “Δέκα (πιθανοί) λόγοι για τη μελαγχολία της σκέψης” του George Steiner (8)
«…Θεμελιώδη ερωτήματα: Πώς γεννήθηκε το σύμπαν; Έχει κάποιο σκοπό η ζωή μας; Υπάρχει Θεός; Αυτή η ανάγκη για ερωτήματα δημιουργεί τον ανθρώπινο πολιτισμό, τις επιστήμες του, τις τέχνες του, τις θρησκείες του…».
Συμπληρώνω, φίλε Μάριε, σ’ ευχαριστώ που μου θυμίζεις πως η συμπαντική ποιητική αναγκαιότητα προηγείται της ίδιας της… έμπρακτης -σε κάθε τέχνη- ποίησης. Ίσως γι’ αυτό η φιλοφρόνησή σου, να κάνω γλυπτική, συνεχώς, γιατί είμαι άξιος και οι γλύπτες σήμερα είναι λίγοι, την αντιπαρέρχομαι μ’ ένα ευχαριστώ, αλλά δεν μου φτάνει, η υποδόρια ποιητικότητά μου επαναστατεί… και αναζητά προσωπικούς δρόμους ενίοτε και κατακερματισμένους. Ο μίτος ενυπάρχει που τους ενώνει ως δημιουργός και ως δέκτης ευαισθητοποιημένος ποιητής.
Γι’ αυτό και αναγνωρίζω το ευαίσθητο γλυπτό εγχείρημα του καταξιωμένου φίλου ζωγράφου Μιχάλη Μανουσάκη στη Σπλάντζια, στη γενέθλια γη, στις προγονικές μνήμες.
Μου χαϊδεύουν τ’ αυτιά ως πολίτη των Χανίων οι ύμνοι σου για τα μνημεία που διασώζονται και εκθέτουν άξιοι άνθρωποι σαν εσένα και τον Μιχάλη όμως εγώ ντρέπομαι για δημόσια κτήρια που ρημάζουν, όπως τα Νεώρια, η Βίλα Σβαρτς και η Βίλα Πολογιώργη. Θα επανέλθω… για τα ανίερα.
συνεχίζεται
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1) Εκδόσεις Flippress επιμέλεια Θανάσης Αλατάς. Εξώφυλλο και σελ. 8. “Γαλαξιακά σπειροειδή του γράφοντος”.
2) Για την έκθεση θ’ αναφερθώ σ’ επόμενο κείμενο.
3) Κάποιοι κάναμε μακρόχρονο αγώνα ώστε το Γιαλί Τζαμισί να γίνει εκθεσιακός χώρος εκθέσεων υψηλού επιπέδου, προσωπικά έχω τουλάχιστον, σε 5 δημοσιεύματα αναφερθεί. Τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκαν προς αυτή την κατεύθυνση και οι καλλιτέχνες Γιώργος Αυγέρος και Μιχάλης Μανουσάκης και η προσπάθειά τους άρχισε να καρποφορεί.
4) Ο Δημ. Κακαβελάκης ως μια από τις προμετωπίδες στην ποιητική συλλογή χρησιμοποιεί τα λόγια ενός θεολόγου: «Την αλλόκοτη σύμπτωση του ιερού και του ανίερου του είναι και του μη είναι, του απόλυτου και του γίγνεσθαι αποκαλύπτει κάθε ιεροφάνεια ακόμα και η πιο στοιχειώδης».
5) Περί Θεού – Μια ασυνήθιστη συζήτηση με τον Μάικλ Λένον Εκδ. “Καστανιώτη”
6) Εκδόσεις “Επίκουρος” 1974 μετάφραση Γιώργου Βαμβαλή
7) Από τις πολλές εκδόσεις του De Profundis εκδ. “Κοροντζή” 1979
8) Εκδ. “Scripta” 2007 μετάφραση Σεραφείμ Βελέντζας
