Μερικά περιστατικά που αφορούν την επικοινωνία παιδιών και εφήβων ήταν η “αποκάλυψη” του Αυγούστου.
Κανονικά δεν θα έπρεπε να μας απασχολούσαν οι “επισυνδέσεις”, αλλά τα περιστατικά γύρω μας που έπαψαν να είναι περίεργα.
Περιστατικά που γεννούν ερωτήματα της επόμενης μέρας.
“Μας ενδιαφέρει η απουσία προφορικής λεκτικής επικοινωνίας παιδιών και εφήβων;”
“Πώς συμφωνούν ή διαφωνούν οι έφηβοι μας;”
“Τι είδους συζητήσεις κάνουν;”
“Κι αν κάνουν συζητήσεις καταλήγουν σε συμπέρασμα;”
Παραθέτω ανώνυμα xανιώτικα περιστατικά, στοιχεία από έρευνες προηγούμενων δεκαετιών και ερωτήματα που ανακύπτουν.
H συνάντηση συσκευών
Η συνάντηση μισής ντουζίνας εξάδελφων οργανώθηκε στο πατρικό της οικογένειας έξω από την πόλη. Οι γονείς τους υπολόγιζαν σε εντάσεις, ενθουσιασμούς, παιχνίδια, φωνές.
Πέσανε έξω, όλοι τους. Τι έγινε;
Μετά τα πρώτα λεπτά ενθουσιασμού, οπτικής εξερεύνησης και ολιγόλογων χαιρετισμών ήλθε η αποκάλυψη. Παρουσίασε το κάθε παιδί μια ηλεκτρονική συσκευή – έξυπνο κινητό, tablet, laptop-, βρήκε μια σκιερή γωνιά στο περιβόλι, κι αυτό ήταν. Έπαιζαν κοινά παιχνίδια για τέσσερις ώρες, ενώ τα τζιτζίκια ακούγονταν δυνατά στη συνάντηση των ηλεκτρονικών συσκευών.
Οι σιωπηλοί
Γονιός περνάει “τυχαία” από την καφετέρια που κάθονται τα παιδιά του με παρέα εδώ και τρεις ώρες. Έκπληκτος παρατηρεί ότι δεν μιλούν, αλλά είναι κολλημένα στις οθόνες των κινητών τους.
“Είναι δυνατόν να μη μιλάτε νέα παιδιά;” ρωτά.
“Μα μιλάμε με μηνύματα” του απαντούν κι αυτός ακόμη να συνέλθει.
Οι γλωσσούδες
Οι δύο έφηβες φιλενάδες είχαν να ιδωθούν πολλούς μήνες. Στην πρώτη τους συνάντηση δεν χάνουν χρόνο, μιλάνε με βάρδιες χωρίς να διακόπτει η μια την άλλη. Από ένα τρίλεπτο η κάθε μια, ένα ξεχωριστό θέμα. Στο τέλος του διώρου ευχαριστημένες χωρίζουν που τα είπαν. Στη δεύτερη τους συνάντηση ο διάλογος τους έγινε εποικοδομητικός.
Οι σοφοί
Αργά το απόγευμα κάθομαι σε κεντρική καφετέρια πίσω από τέσσερις μεγάλους έφηβους -τρία αγόρια κι ένα κορίτσι.
Δεν κάνω τον παραμικρό θόρυβο. Ο λόγος;
Συζητούν με σοβαρότητα μια σειρά διεθνή θέματα -όχι πολιτικά- με επιχειρήματα. Μου κάνει εντύπωση ότι δεν διακόπτουν, δεν χειρονομούν, ούτε φωνασκούν. Πολύ θα ήθελα να συμμετείχα στη συζήτηση τους – είδος σε εξαφάνιση σήμερα. Έμεινα εκεί για μία ώρα μέχρι που έφυγαν, αφού κανόνισαν τη νυχτερινή τους έξοδο.
Είδη κουβέντας
Ταξινόμησα αυτές τις συζητήσεις σύμφωνα με γνωστή παλιότερη έρευνα. Γνωρίζουμε ότι η γλώσσα είναι σημαντικός παράγοντας στη δομή της σκέψης και ότι η γνωστική ανάπτυξη των παιδιών είναι μια κοινωνική επικοινωνιακή διαδικασία. Οι διάλογοι κατηγοριοποιούνται εύκολα σε…
• Συζήτηση διαφωνίας, στην οποία απουσιάζει η ομαδική απόφαση και επικρατεί η ατομικότητα.
• Η σωρευτική συζήτηση χαρακτηρίζεται θετική μεν, αλλά όχι εποικοδομητική, αφού οι συζητούντες ακούνε μεν, αλλά δεν λαβαίνουν υπόψη τους τις απόψεις των άλλων.
• Η διερευνητική συζήτηση είναι μια κριτική εποικοδομητική συζήτηση σε ζευγάρια ή σε ομάδες που καταλήγει σε συμφωνία.
Ερώτημα Ενθαρρύνουμε τη διερευνητική συζήτηση, την αλληλεπίδραση και τη μάθηση στην ομάδα;
Η γλώσσα ως εργαλείο μάθησης
Ερευνητές υποστηρίζουν την θεωρία της κατευθυνόμενης δημιουργίας της γνώσης. Δηλαδή, ότι ένα άτομο μπορεί να συσσωρεύει πληροφορίες, αλλά δημιουργεί γνώση και κατανόηση μόνο όταν τις επεξεργάζεται, κάνοντας επιλογή, οργάνωση και επιχειρηματολογώντας για τη συνάφειά τους.
Η πραγματική ανάπτυξη των παιδιών δεν είναι απλά μια αντανάκλαση των έμφυτων ικανοτήτων τους, αλλά ένα μέτρο της αποτελεσματικότητας της επικοινωνίας σε διάφορες καταστάσεις.
Η συζήτηση στην αίθουσα διδασκαλίας έχει 2πλή λειτουργία, να παρέχει το κατάλληλο πλαίσιο και να βάζει τα θεμέλια για επόμενες συνομιλίες. Έτσι κτίζονται κοινές εμπειρίες (schemata λέγονται στην ψυχολογία) οι οποίες είναι το εφαλτήριο (ρητό ή σιωπηρό) για μεγαλύτερή ανάπτυξη.
Ερώτημα Αν δεχόμαστε ότι η γλώσσα έχει ισχυρή επιρροή στη δομή της σκέψης και ότι η γνωστική ανάπτυξη είναι μια κοινωνική επικοινωνιακή διαδικασία, γιατί δεν την υποστηρίζουμε;
Ενεργή συμμετοχή σε συζητήσεις
Τα δυνητικά πλεονεκτήματα μιας συζήτησης στο καφενείο, στο σπίτι ή στην αίθουσα διδασκαλίας είναι κοινά:
Υπάρχει αυξημένη ευελιξία στην διαπραγμάτευση ρόλων, την επαναδιαπραγμάτευση, την ανταλλαγή ιδεών και την επαναδιαπραγμάτευση της γνώσης.
Τα διαδραστικά μυαλά των φίλων παρέχουν ισχυρότερο πλαίσιο για αλλαγή από εκείνα των γνωστών.
Η πιο παραγωγική ομάδα είναι αυτή που τα μέλη της διαφέρουν σε στρατηγική και κρίση και η επόμενη όταν τα παιδιά έχουν παρόμοια κρίση και στρατηγικές.
Παιδιά που εργάζονται σε ζευγάρια σημειώνουν σημαντικά μεγαλύτερη πρόοδο από τα μοναχικά. Η αλληλεπίδραση τους επιτρέπει να είναι πιο ξεκάθαρα για το τι αναμένεται από αυτά , να συντονίζονται και να αποδίδουν ανάλογα.
Παιδιά που εμπλέκονται σε συχνά καβγαδάκια, ενώ εργάζονται σε ζευγάρια, βελτιώνονται περισσότερο.
Τα μεγάλα παιδιά κατανοούν ρόλους και στόχους, βλέπουν προοπτικές, αιτιολογούν τις θέσεις τους και καταλήγουν σε αποδεκτές λύσεις.
Ερώτημα Γιατί δεν υποστηρίζουμε τις συνεργασίες μεταξύ ειδικών και αρχαρίων (εκπαιδευτικών), όπως γίνεται στο Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα;
Συμπερασματικά
Αντιγράφω από τον επίλογο μιας εργασίας μου…
“Συνομήλικοι που συνομιλούν εποικοδομητικά παρέχουν άμεση και ευθεία υποστήριξη στους αρχάριους.
Η αποτελεσματική οικοδόμηση της γνώσης απαιτεί από τους εκπαιδευόμενους να εκφράζονται με λεκτικό πλούτο, να προτείνουν, να αξιολογείται η κατανόησή τους και να κάνουν υπέρβαση σε παρεξηγήσεις.
Οι συμμετέχοντες σε συζητήσεις αποκτούν πλαίσια αναφοράς για να συνδέουν αρχές και διαδικασίες, και να αιτιολογούν λύσεις για τις οποίες θα είναι υπόλογοι”.
Στις συναντήσεις συσκευών δεν συμβαίνει απολύτως τίποτα…
*Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση.
Τα βιβλία του “Μαθαίνω εύκολα”, “Θυμάμαι εύκολα”, “Μελετώ αποτελεσματικά” διατίθενται από το βιβλιοπωλείο Libraire. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
